Kontent qismiga oʻtish

Daulet Sembaev

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Daulet Sembayev
qozoqcha: Дәулет Хамитұлы Сембаев
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi 10-avgust 1935-yil
Almata, Qozogʻiston, SSSR
Vafoti 15-noyabr 2021-yil(2021-11-15)
(86 yoshda)
Millati Qozogʻiston bayrogʻi Qozogʻiston
Siyosiy partiyasi Aq Jol (2002—2005)
Turmush oʻrtogʻi Maia Sembayeva
Bolalari Daniar (t. 1959)
Bahtiar (t. 1963)
Taʼlim Satbayev universiteti

Daulet Hamituli Sembayev (qozoqcha: Дәулет Хамитұлы Сембаев; 1935-yil 10-avgust — 2021-yil 15-noyabr) — qozoq siyosatchisi va moliyachisi, 1992—1993-yillarda Qozogʻiston Bosh vazirining birinchi oʻrinbosari, 1991—1992-yillarda Qozogʻiston Bosh vazirining oʻrinbosari boʻlgan. U 1993-yildan 1996-yilgacha Qozogʻiston Milliy banki raisi boʻlib ishlagan, keyin Qozogʻiston Senati aʼzosi etib tayinlangan.

Kasbi metallurg boʻlishiga qaramay, Sembayev Qozogʻiston mustaqilligining dastlabki yillarida turli davlat moliyaviy lavozimlarida ishlagan, u yerda „tengening otasi“ laqabini olgan yangi suveren milliy valyutaning shakllanishi, pensiya islohotlarining amalga oshirilishini boshqargan va Qozogʻiston Milliy banki, Kazkommertsbank va Qozogʻiston moliyachilar uyushmasini boshqargan[1]. Sembayev bugungi kungacha zamonaviy Qozogʻiston moliya tizimining asoschilaridan biri sifatida qaraladi.

Hayoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yoshligi va taʼlimi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Sembayev Al-mata shahrida (hozirgi Almata, Qozogʻiston) qozoq musulmon oilasida tugʻilgan. Uning ismi fors, qozoq va urdu tillarida „baxt“ yoki „mulk“ degan maʼnoni anglatadi. Dauletning otasi Hamid Sembayev oʻqituvchi boʻlib, keyinchalik Qozogʻiston SSR xalq komissari va maorif vaziri boʻlgan[2].

1958-yilda Daulet Satbayev universitetining metallurgiya va sanoat muhandisligi institutini metallurgiya muhandisligi boʻyicha tamomlagan[3].

Faoliyati

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1958—1966-yillarda S.M.Kirov nomidagi Almata mashinasozlik zavodi quyish sexi texnologi, qora quyish uchastkasining katta ustasi boʻlib ishlagan. 1966-yildan 1975-yilgacha Sembayev Qozogʻiston SSR Davlat rejalashtirish qoʻmitasida bosh mutaxassis, boʻlim boshligʻi va boʻlim boshligʻining oʻrinbosari lavozimlarida ishlagan. 1975-yilda Qozogʻiston SSR Vazirlar Kengashi Raisi Kotibiyati mudiri boʻldi. 1979-yildan Sembayev Qozogʻiston SSR Vazirlar Kengashi raisining oʻrinbosari boʻlib ishlagan. 1983-yilda u Qozogʻiston SSR Davlat rejalashtirish qoʻmitasi boʻlimi boshligʻi boʻldi. 1987-yildan Sembayev Qozogʻiston SSR Davlat rejalashtirish qoʻmitasi raisining oʻrinbosari edi. 1990-yil noyabr oyida u Qozogʻiston SSR Oliy xoʻjalik kengashi raisining oʻrinbosari boʻldi.

1991-yil 16-oktyabrda Sembayev Qozogʻiston Bosh vazirining oʻrinbosari etib tayinlandi[4]. 1992-yil 6-fevraldan boshlab u Qozogʻiston bosh vazirining birinchi oʻrinbosari boʻlib ishlagan, u yerda Qozogʻiston tengesini joriy qilish davrida Davlat komissiyasini boshqargan, 1993-yil 17-dekabrda ishdan boʻshatilgunga qadar va uning oʻrniga Akejan Kajegeldin tayinlangan[5]. Oʻsha kuni Sembayev Qozog'iston Milliy banki raisi boʻldi[6]. Oʻsha davrda Sembayev moliyaviy inqirozga uchragan Qozogʻiston iqtisodiyotida jiddiy muammolarga duch keldi. Sembayev tenge barqarorligini taʼminlash uchun xalqaro tamoyillar va standartlarga asoslangan nazoratni shakllantirish, ustav fondlari tarkibiga qoʻyiladigan talablarni kuchaytirish tashabbusi bilan chiqdi. Sembayevning Milliy banki rahbarligida Qozogʻiston oʻzining makroiqtisodiy siyosatini shakllantira boshladi.

1996-yil 24-yanvarda Qozog'iston Senati aʼzosi boʻldi[7]. U yerdan 1997-yil maygacha Iqtisodiyot, moliya va byudjet qoʻmitasi raisi boʻlib ishladi, keyin u „Gornorudnaya ABS-Balxash“ OAJ direktorlar kengashining oʻrinbosari boʻldi[7][8].

Post siyosiy martaba

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1999-yil aprel oyida Sembayev „Kazkommertsbank“ OAJ direktorlar kengashi raisi boʻldi. 1999-yil 28-maydan 2001-yil 7-dekabrgacha Qozogʻiston moliyachilar uyushmasini boshqargan. 2002-yil sentyabr oyida Sembayev „Kazkommertsbank“ OAJ direktorlar kengashi raisining oʻrinbosari boʻldi. 2003-yil 31-yanvarda u yana 2004-yil 16-aprelgacha Moliyachilar uyushmasining rahbari boʻldi.

Sembayev 2002-yilda Qozogʻiston demokratik tanlovidan ajralib chiqqan moʻtadil fraksiya — „Ak Jol“ demokratik partiyasining asoschilaridan biri edi[9]. 2004-yilgi qonunchilik saylovlarida Sembayev „Ak Jol“ partiyasi roʻyxatiga Majilisdagi oʻrin uchun daʼvogarlik qilgan[10].

2005-yil 8-avgustdan Sembayev Moliyachilar uyushmasi kengashining faxriy raisi, 2009-yil 23-dekabrdan esa Xalqaro biznes akademiyasining Vasiylik kengashi aʼzosi boʻldi. 2011-yil 1-avgustda Sembayev „Kazkommertsbank“ OAJ direktorlar kengashi aʼzoligidan isteʼfoga chiqqani maʼlum boʻldi[11].

Vafoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2021-yilning 15-noyabrida Sembayev 86 yoshida, Qozogʻiston milliy valyutasi kuni nishonlanayotgan kunning oʻzida olamdan oʻtgani xabar qilingan edi[12]. Sembayevning yaqin doʻstlari soʻzlariga koʻra, Dauletning oʻzi oʻz uyida qarindoshlari qurshovida tinchgina vafot etgan[13]. Uning vafoti munosabati bilan Qozogʻiston prezidenti Qasim-Jomart Toqayev va sobiq prezident Nursulton Nazarboyev maktublarida hamdardlik izhor qilib, Sembayevni qanday qilib „koʻpchilik yuksak hurmat qilgani“ va „uning yorqin qiyofasi“ jamoatchilik xotirasida hamisha saqlanib qolishi taʼkidlangan[14][15].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Джалилова. „Чем был известен "отец тенге" Даулет Сембаев“ (ruscha). informburo.kz (15-noyabr 2021-yil). 2021-yil 17-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 17-noyabr 2021-yil.
  2. ↑ tengrinews.kz. „Пассионарий: Даулет Сембаев“ (ruscha). Главные новости Казахстана - Tengrinews.kz (14-noyabr 2011-yil). Qaraldi: 10-avgust 2020-yil.
  3. ↑ „Сембаев Даулет Хамитович (персональная справка)“. Информационная система ПАРАГРАФ. Qaraldi: 10-avgust 2020-yil.
  4. ↑ Первый Президент Республики Казахстан Нурсултан Назарбаев. Хроника деятельности. 1990–1991 годы.. Astana: Деловой Мир Астана, 2011 — 202-bet. ISBN 978-601-7259-30-3. 
  5. ↑ „Белгілі қаржыгер Дәулет Сембаев бақилық болды“ (kk). inbusiness.kz (15-noyabr 2021-yil). 2021-yil 15-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 17-noyabr 2021-yil.
  6. ↑ Первый Президент Республики Казахстан Нурсултан Назарбаев. Хроника деятельности. 1992–1993 годы. (ruscha). Astana: Деловой Мир Астана, 2011 — 31, 557-bet. ISBN 978-601-7259-61-7. 
  7. ↑ 7,0 7,1 Первый Президент Республики Казахстан Нурсултан Назарбаев. Хроника деятельности. 1996–1997 годы.. Astana: Деловой Мир Астана, 2010 — 22, 204-bet. ISBN 978-601-7259-21-1. 
  8. ↑ „Первые депутаты первого созыва“ (ruscha). e-history.kz. Qaraldi: 10-avgust 2020-yil.
  9. ↑ „Умер бывший глава Нацбанка Казахстана Даулет Сембаев“ (ruscha). Радио Азаттык (15-noyabr 2021-yil). 2021-yil 15-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 17-noyabr 2021-yil.
  10. ↑ ЖЕҢİСҚЫЗЫ. „«Ақ жол» партиясы бірнеше мәселе бойынша халықтық референдум өткізуді ұсынды“ (kk). Азаттық радиосы (31-iyul 2004-yil). 2021-yil 21-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 17-noyabr 2021-yil.
  11. ↑ „Даулет Сембаев покинул совет директоров Казкома“ (ruscha). Курсив - деловые новости Казахстана. 2020-yil 27-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 3-noyabr.
  12. ↑ Khassenkhanova. „Kazakhstan celebrates National Currency Day on November 15“ (en-gb). Qazaq TV (15-noyabr 2021-yil). 2021-yil 17-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 17-noyabr 2021-yil.
  13. ↑ „Ex-Chairman of Kazakh National Bank, one of founders of tenge dies“. akipress.com (15-noyabr 2021-yil). 2021-yil 17-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 17-noyabr 2021-yil.
  14. ↑ INFORM.KZ. „Kazakh President condoles over death of Daulet Sembayev“ (inglizcha). www.inform.kz (15-noyabr 2021-yil). Qaraldi: 17-noyabr 2021-yil.[sayt ishlamaydi]
  15. ↑ INFORM.KZ. „Elbasy sends condolences over passing of financier Daulet Sembayev“ (inglizcha). www.inform.kz (15-noyabr 2021-yil). Qaraldi: 17-noyabr 2021-yil.[sayt ishlamaydi] 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Daulet_Sembaev&oldid=3997980" dan olindi