Dere (Iroq)
 | Bu maqolaga boshqa birorta sahifadan
ishorat yoʻq. (avgust 2024) |
Dere | |
|---|---|
| Qishloq | |
| 37°5′56″N 43°31′7″E / 37.09889°N 43.51861°E | |
| Mamlakat | Iroq |
| Mintaqa | Iroq Kurdistoni |
| Muhofazot | Duhok muhofazoti |
| Tuman | Amedi tumani |
|
| |
Dere (kurdcha: دێرێ[1][nb 1]) Iroqning Kurdiston mintaqasidagi Duhok muhofazotida joylashgan qishloq. Qishloq Amedi tumanidagi Sapna vodiysida joylashgan. Dere — Komanega qardosh qishloq hisoblanadi[3].
Qishloqda Mar Abdisho cherkovi joylashgan[4].
Etimologiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Qishloq nomi (suryoniycha: Dere, „monastirlar“ yoki „turar-joylar“) Mar Abdisho va Mar Qardagʻ monastirlari mavjudligidan kelib chiqqan[5].
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Deredagi Sharqiy cherkov monastiri Mar Abdisho miloddan avvalgi 4-asrda Bshīsh nomli qishloqdagi tepalikda tashkil etilgan[6]. Bir paytlar monastirga yaqin atrofdagi gʻorlarda yashovchi 42 nafar rohib xizmat qilgan[7]. Taxminlarga koʻra, monastir 1580-yilda Koma mitropoliti Abdishoning qarorgohi boʻlgan[8]. 1586-yilgi kolofonda monastir zilzila natijasida vayron boʻlganligi va keyinchalik qayta tiklanganligi haqida aytilgan[8]. Bu 1607 va 1610-yillardagi maʼlumotlarda tilga olingan mintaqadagi yagona monastir edi. Monastir, ehtimol 1753-yilgacha qarovsiz qoldirilgan boʻlib, oʻsha yili Amedi gubernatori Franchesko Turriani boshchiligidagi Dominikan missiyasiga topshirilgan[9]. 1779-yilda Dominikanlar monastirni qayta tiklashgan[8].
Ingliz missioneri George Percy Badger 1843-yilgi birinchi tashrifi vaqtida monastir qisman vayron boʻlganini, lekin 1850-yilda qaytib kelgunga qadar qayta tiklanganini taʼkidlagan. Oʻsha paytda qishloqda Bervari Sharqiy arxeparxiyasiga oid 12-18 oila istiqomat qilganini qayd etgan[10]. Badger, shuningdek, monastirni xristianlar ham, musulmonlar ham hurmat qilishini tasdiqlagan[8]. 1913-yilga kelib, Dere Xaldey katolik cherkoviga qoʻshilgan Sapna vodiysidagi oʻn uchta qishloq qatorida edi[11]. Millatlar Ligasi hisobotiga koʻra, 1938-yilda qishloqda 45 oiladan iborat 425 nafar ossuriylar istiqomat qilgan[7].
1957-yilgi Iroqda aholini roʻyxatga olish davrida Dere aholisi 323 kishini tashkil qilgan[7]. 1961-yilda 60 xonadonda 100 ta oila istiqomat qilgan. Biroq, Iroq — Kurd mojarosi tufayli qishloq aholisi boshqa joyga koʻchgani sababli aholi soni kamayib keta boshladi[12]. Qishloq 1961-yilda Birinchi Iroq — Kurd urushi paytida Iroq hukumati havo hujumi natijasida vayron boʻlgan. 1984-yilda qayta tiklangan. Mar Abdisho monastiri 1987-yilda Iroq hukumatining Anfal operatsiyasi vaqtida vayron qilingan va qolgan 70 oila majburan koʻchirilgan[12]. Ossuriylar qishloqdan qochib ketganidan soʻng, Meristak va boshqa qoʻshni qishloqlardan kelgan kurdlar ularning yerlarini egallab olishdi[13].
Mar Abdisho monastiri 1995-yilda qayta qurildi[14]. 2011-yilda Xristian ishlari boʻyicha Oliy qoʻmita Dereda 13 ta uy qurib, elektr generatori taqdim etdi[15]. Qishloqda 2012-yilda taxminan 365 ossuriy istiqomat qilgan. Ulardan 250 nafari Sharq Ossuriy cherkoviga va 115 nafari xaldey katoliklariga tegishli edi[16]. 2021-yil holatiga koʻra, Derada 3 oilada 12 ossuriyalik istiqomat qiladi[17].
Izohlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „2009 - ناوی پاریزگا. يه که کارگيرييه كانی پاریزگاكانی هه ریمی کوردستان“ (ku). Kurdistan Region Statistics Office (KRSO). 2017-yil 14-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 6-fevral.
- ↑ Wilmshurst (2000), s. 132.
- ↑ Donabed (2015), s. 318.
- ↑ „Mar Odesho church – Dera“. Ishtar TV (2011-yil 29-oktyabr). Qaraldi: 2022-yil 13-sentyabr.
- ↑ Donabed (2015), ss. 318–319.
- ↑ Wilmshurst 2000, ss. 132, 137; Donabed 2015, ss. 318–319.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Donabed (2015), s. 319.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Wilmshurst (2000), s. 137.
- ↑ Wilmshurst (2000), ss. 132, 137.
- ↑ Wilmshurst 2000, s. 135; Donabed 2015, ss. 319.
- ↑ Wilmshurst (2000), s. 133.
- ↑ 12,0 12,1 Eshoo 2004, s. 8; Donabed 2015, s. 319.
- ↑ Donabed (2015), s. 213.
- ↑ „Mar Odisho Monastery in Dere“. Mesopotamia Heritage. Qaraldi: 2022-yil 13-sentyabr.
- ↑ „Dere“. Ishtar TV (2011-yil 8-oktyabr). 2019-yil 11-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-sentyabr.
- ↑ „Christian Communities in the Kurdistan Region“. Iraqi Kurdistan Christianity Project (2012). 2020-yil 24-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 14-avgust.
- ↑ „Population Project“. Shlama Foundation. Qaraldi: 2021-yil 19-avgust.
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Donabed, Sargon George. Reforging a Forgotten History: Iraq and the Assyrians in the Twentieth Century. Edinburgh University Press, 2015.
- Eshoo, Majed. The Fate Of Assyrian Villages Annexed To Today's Dohuk Governorate In Iraq And The Conditions In These Villages Following The Establishment Of The Iraqi State In 1921, 2004. Qaraldi: 2020-yil 30-iyul.
- Wilmshurst, David. The Ecclesiastical Organisation of the Church of the East, 1318–1913. Peeters Publishers, 2000.
 |