Doublets
.jpg)
| ||
| Dublonlar | ||
|---|---|---|
| Boshqa ismlar | Qirolicha oʻyini, dublonlar | |
| Janrlar | Stol oʻyini, Poyga oʻyini, Zar oʻyini | |
| Oʻyinchilar | 2 ta | |
Dubltlar yoki qirolicha oʻyini — bu 17-18-asrlarda mashhur boʻlgan, ikki kishiga moʻljallangan tarixiy ingliz stol oʻyini. Garchi hozir narda uchun ishlatiladigan taxtaga oʻxshash taxtada oʻynalsa ham, bu qiziqarli oʻyin boʻlib, nardga oʻxshamaydi. Bunga oʻxshash oʻyinlar Yevropada oʻynalgan boʻlib, eng qadimgilari 14-asrga tegishli.[1]
Tarix
[tahrir | manbasini tahrirlash]Dubltlar 1283-yilda Kastiliyalik Alfonso X tomonidan nashr etilgan[2] El Libro de los Juegosda tasvirlangan ispan doblet oʻyinining ishlab chiqilishi boʻlishi mumkin.[3]
1534-yilda Rabelais tomonidan nashr etilgan Gargantuadagi oʻyinlar roʻyxatida renette yoki reynette („kichik malika“) deb nomlangan oʻyin paydo boʻldi.[4] Kotgravning 1611-yildagi fransuzcha lugʻatiga koʻra, renette „ bizning Doublet yoki Queenes oʻyiniga oʻxshash jadvallar oʻyini…“ „Qirollik oʻyini“ nomi 1554-yildayoq qayd etilgan.[5]
Uskunalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Oʻyin tavla uchun ishlatiladigan stol taxtasida oʻynaladi. Uni har biri 6 balldan iborat jadvallar deb nomlanuvchi ikkita yarmi bor. Oʻyinchilar taxtaning qarama-qarshi tomonlarida oʻtirishadi va faqat bitta stol ishlatiladi. Har bir tomonning eng tashqi nuqtasi 1 nuqta; eng ichki, bar yonida 6 nuqta, bir oʻyinchi oq, ikkinchisi esa qora rangli toshlarda dona surishadi.
Ofanfelling
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ofanfelling yoki ofanfellingartafl — Fiske (1905) tomonidan tasvirlangan „qadimgi“ island oʻyini. Ushbu versiyada har bir oʻyinchi oʻzining oʻng tomonidagi stoliga joylashtirgan 12 yachekadan iborat boʻlib, ispan dobletidagi kabi har bir nuqtada ikkitadan joylashadi. Kim birinchi boʻlib borishini aniqlash uchun, tosh uloqtirgandan soʻng, har bir oʻyinchi oʻz navbatida ikki zarning uloqtirilishiga koʻra oʻz donalarini yuradi. Dubllar oʻyinchiga boshqa otish huquqini beradi va yaroqsiz otishlar hisobga olinmaydi. Asosiy farq shundaki, 2-bosqichda oʻyinchilar oʻz donalarini bir xil nuqtaga joylashtiradilar. Nihoyat, uchinchi bosqich mavjud boʻlib, unda 12 donani birinchi boʻlib koʻtargan gʻalaba qozonadi.[6]
Adabiyot
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Charpentier, Henry (1715), Le Jeu du Trictrac, Enrichi de Figures Avec les Jeux du Revertier, du Toute-Table, du Tourne-Case, des Dames Rabattues, du Plain, et du Toc., 3rd revised, corrected and expanded edn. Paris: Henry Charpentier (1st edn. 1698 — only Trictrac, 2nd edn. 1701).
- Alfonso X (1283). Libro de los Juegos. Seville. MS held in the Escurial, Madrid.
- Cotgrave, Randle (1611). A Dictionarie of the French and English Tongues London: Adam Islip.
- Cotton, Charles (1674). The Compleat Gamester. London: A.M.
- Fiske, Willard (1905). Chess in Iceland and in Icelandic Literature: with Historical Notes on Other Table-Games. Florence: The Florentine Typographical Society.
- Forgeng, Jeff, Dorothy Johnston and David Cram (2003). Francis Willughby’s Book of Games. Ashgate Press. ISBN 1 85928 460 4.
- Forgeng, Jeffrey L. and Will McLean (2009). Daily Life in Chaucer’s England, 2nd edn. Westport, CT and London: Greenwood.
- Johnson, Charles (1754). The Compleat Gamester, 8th edn. London: J. Hodges.
- Parlett, David (1999). The Oxford History of Board Games. Oxford: OUP.
- Seymour, Richard. The Compleat Gamester, 7th edn. London: J. Hodges.
- Taylor, John (1621). Taylor’s Motto: Et Habeo, Et Careo, Et Curo. Edward Allde.
- Willughby, Francis (2003). Forgeng, Jeff; Johnston, Dorothy; Cram, David (eds.). Francis Willughby’s Book of Games. Farnham: Ashgate. ISBN 1-85928-460-4. (Critical edition of Willughby’s volume containing descriptions of games and pastimes, c.1660-1672. Manuscript in the Middleton collection, University of Nottingham; document reference Mi LM 14)