Kontent qismiga oʻtish

Emmerson Mnangagwa

Vikipediya, erkin ensiklopediya
Emmerson Mnangagwa
Zimbabve Prezidenti
Mansab davri
2017-yil 24-noyabrdan
Oʻtmishdoshi Robert Mugabe
ZANU–PF 1-kotibi
Mansab davri
2017-yil 19-noyabrdan
Oʻtmishdoshi Robert Mugabe
Zimbabve Vitse-Prezidenti
Mansab davri
2014-yil 12-dekabrdan – 2017-yil 6-noyabrgacha
Prezident Robert Mugabe
Oʻtmishdoshi Joice Mujuru
Vorisi Constantino Chiwenga
Zimbabve Adliya vaziri
Mansab davri
2013-yil 11-sentyabrdan – 2017-yil 9-oktyabrgacha
Prezident Robert Mugabe
Oʻtmishdoshi Patrick Chinamasa
Vorisi Happyton Bonyongwe
Zimbabve mudofaa vaziri
Mansab davri
2009-yil 13-fevraldan – 2013-yil 11-sentyabrgacha
Prezident Robert Mugabe
Oʻtmishdoshi Sydney Sekeramayi
Vorisi Sydney Sekeramayi
Zimbabve ijtimoiy ishlar vaziri
Mansab davri
2005-yildan – 2009-yilgacha
Prezident Robert Mugabe
Vorisi Fidelis Mhashu
Zimbabve Parlamenti Spikeri
Mansab davri
2000-yildan – 2005-yilgacha
Oʻtmishdoshi Cyril Ndebele
Vorisi John Nkomo
Zimbabve moliya vaziri
Mansab davri
1995-yildan – 1996-yilgacha
Prezident Robert Mugabe
Oʻtmishdoshi Ariston Chambati
Vorisi Herbert Murerwa
Mansab davri
1989-yildan – 2000-yilgacha
Prezident Robert Mugabe
Vorisi Patrick Chinamasa
Zimbabve milliy xavfsizlik vaziri
Mansab davri
1980-yildan – 1988-yilgacha
Prezident Canaan Banana
Robert Mugabe
Oʻtmishdoshi lavozim ta’sis etilgan
Vorisi Sydney Sekeramayi
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi
Emmerson Dambudzo Mnangagwa

15-sentyabr 1942-yil (1942-09-15) (82 yosh)
Shabani
Siyosiy partiyasi ZANU-PF
Turmush oʻrtogʻi Auxillia Mnangagwa
Bolalari 9
Kasbi yurist

Emmerson Dambudzo Mnangagva (mə-nəng-GAH-gwə ,Shona: [m̩naˈᵑɡaɡwa]; 1942-yil 15-sentabrda tugʻilgan) – Zimbabvelik siyosatchi, 2017-yil 24-noyabrdan beri Zimbabve prezidenti lavozimini egallab kelmoqda[1]. ZANU-PF aʼzosi va sobiq prezident Robert Mugabening uzoq yillik ittifoqchisi[2]. Bir qator vazirlar mahkamasi portfelini boshqargan va 2017-yilning noyabrigacha Mugabe vitse-prezident boʻlgan, davlat toʻntarishi natijasida hokimiyatga kelgan[3]. 2018-yilgi umumiy saylovda prezident sifatida birinchi toʻliq muddatini kafolatladi[4]. Mnangagva 2023-yil avgustida boʻlib oʻtgan saylovlarda 52,6% ovoz bilan qayta saylangan[5][6].

Mnangagva 1942-yilda Janubiy Rodeziyaning Shabani shahrida katta shona oilasida tugʻilgan. Uning otasi dehqon boʻlgan, 1950-yillarda otasining siyosiy faolligi tufayli oilasi bilan Shimoliy Rodeziyaga koʻchib oʻtishga majbur boʻldi. Mustamlakachilikka qarshi siyosatda faol ishtirok etdi va 1963-yilda Zimbabve Afrika milliy ittifoqining (ZANU) jangari qanoti boʻlgan yangi tashkil etilgan Zimbabve Afrika milliy ozodlik armiyasiga qoʻshildi. 1964-yilda Sharqiy togʻlarda oq tanli fermalarga hujum qilgan „Timsohlar toʻdasi“ guruhining rahbari sifatida Rodeziyaga qaytib keldi. 1965-yilda Fort-Viktoriya (hozirgi Masvingo) yaqinida poezdni portlatib yubordi va oʻn yil qamoqda oʻtirdi. Ozod qilingandan keyin mustaqil boʻlgan Zambiyaga deportatsiya qilindi. Keyinchalik Zambiya universitetida huquqshunoslik boʻyicha oʻqidi va ikki yil advokat boʻlib ishladi[7]. Mozambikda Robert Mugabening yordamchisi va tansoqchisi boʻlgan va 1980-yilda Zimbabvening mustaqilligini tan olgan Lankaster kelishuvida unga hamrohlik qilgan.

Mustaqillikka erishgach, Mnangagva Mugabe boshchiligida vazirlar mahkamasida bir qator yuqori lavozimlarni egallagan. 1980-yildan 1988-yilgacha mamlakatning Davlat xavfsizlik vaziri boʻlgan va Markaziy razvedka tashkilotini boshqargan. Uning hokimiyat davrida minglab Ndebele fuqarolari qirgʻinlarida oʻldirilgan. Mnangagva 1989-yildan 2000-yilgacha Adliya, huquq va parlament ishlari vaziri, keyin esa 2000-yildan 2005-yilgacha parlament spikeri boʻlgan. Mugabening oʻrnini egallash uchun ochiq-oydin oʻyin qilgani uchun Qishloq xoʻjaligi vaziri lavozimiga tushirilgan. 2008-yilgi umumxalq saylovlarida Mugabening saylovoldi tashviqotini boshqarib, muxolifatdagi Demokratik oʻzgarishlar harakati – „Svangiray“ga qarshi siyosiy zoʻravonliklarni uyushtirgan. Mnangagva 2009-yildan 2013-yilgacha Mudofaa vaziri boʻlib ishlagan. 2014-yilda birinchi vitse-prezident etib tayinlangan va Mugabe oʻrniga asosiy nomzod sifatida koʻrilgan.

Mnangagvaning ustunligiga Mugabening rafiqasi Greys Mugabe va uning 40-avlod siyosiy fraksiyasi qarshi chiqdi. Mugabe 2017 yilning noyabrida Mnangagvani lavozimidan boʻshatgan va u Janubiy Afrikaga qochib ketgan. Koʻp oʻtmay, general Konstantino Chivenga, Zimbabve mudofaa kuchlari elementlari va Mnangagvaning Lacoste siyosiy fraksiyasi aʼzolari tomonidan qoʻllab-quvvatlanib, davlat toʻntarishini boshladi. ZANU-PF qoʻllab-quvvatlashidan mahrum boʻlgach, Mugabe isteʼfoga chiqdi va Mnangagva prezidentlik lavozimini egallash uchun Zimbabvega qaytib keldi.

Mnangagva „Garwe“ va „Ngwena“ laqablari bilan aytilgan, shona tilidan ular „timsoh“ degan maʼnoni anglatadi[8]. Asos solgan partizanlar guruhining nomi shunday boʻlgan. ZANU-PF tarkibidagi uni qoʻllab-quvvatlaydigan fraksiya timsoh logotipi boʻlgan fransuz kiyim-kechak kompaniyasi nomi bilan „Lacoste“ deb ataladi[9][10]. Midlend provinsiyasida „choʻqintirgan ota“ sifatida tanilgan[11]. Mnangagva „Time“ jurnalining 2018-yilning eng nufuzli 100 kishisi roʻyxatiga kiritilgan[12].

Biografiyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Dambudzo Mnangagwa 1942-yil 15-sentabrda Janubiy Rodeziyaning markaziy qismidagi konchilar shaharchasi Shabani (hozirgi Zvishavane) shahrida tugʻilgan[13][14][15]. Uning ota-onasi Mafidxi va Mhurai Mnangagva siyosiy faol fermerlar edi[13]. Bobosining olti xotini va 32 oʻgʻli bor edi. Emmersonning oʻzi oʻnta aka-ukadan uchinchisi[14][16]. Otasining ikki xotini bor edi, eri vafotidan keyin xotini Mhurayning singlisini asrab oldi[16]. Shunday qilib, Mnangagwaning sakkizta opa-singillari boʻlgan[16]. Mnangagva oilasi Zimbabvedagi shona etnik guruhining eng katta qabilasi boʻlgan Karanga xalqining aʼzolari edi[14].

1940-yillarning oxiriga kelib, Mnangagvaning otasi Mafidxi qishlogʻi raisi boʻldi[17]. 1952-yilda oq tanli yer resurslari boʻlimi xodimi kelib, qishloq aholisining bir nechta qoramolini musodara qilgandi[17]. Bunga javoban Mafidxi maslahatchilari ofitserning Land Rover mashinasi gʻildiragini oʻgʻirlashgan va Mafidxi hibsga olingandi[17]. Tuman komissari uni Shimoliy Rodeziyaga joʻnatgandi[17]. Mumbva shahrida bir qarindoshinikiga joylashdi[17]. U yerda Mnangagva Robert Mugabe bilan birinchi marta Lusakadagi oʻqituvchilar kollejida ishlayotganida tanishgan[18][19]. Mugabe Mnangagvani mustamlakachilikka qarshi isyonda ishtirok etishga ilhomlantirgan[20].

Shabani shahridagi Lundi boshlangʻich maktabida boshlangʻich taʼlimni boshlagan Mnangagva Mumbvadagi Myooye maktabida oʻqishni davom ettirdi[21]. Maktab kutubxonasidan amerikalik faylasuf va shoir Ralf Uoldo Emersonning kitobini topgandan soʻng, u „Emmerson“ ismini olishga qaror qildi[21]. Myooyeda qisqa vaqt oʻtgach, Mnangagva Mumbva maktab-internatida 4, 5 va 6 standartlarini tamomladi[22][23][24]. 1958-yildan 1959-yilgacha Kafue shahridagi Kafue savdo maktabida oʻqigan.

U talabalarning mustamlakachilikka qarshi siyosati bilan shugʻullanib, kollejning Birlashgan Milliy Mustaqillik partiyasi (UNIP) boʻlimiga vakil etib saylangan[25][26]. 1960-yilda kollej binolaridan biriga oʻt qoʻyganlikda aybdor deb topildi va haydab yuborildi[27][28]. Haydalgandan soʻng, UNIP rahbarlari tomonidan 1961-yilning oxirigacha Kopperbelt provinsiyasidagi Bankroft shahrida partiya ishtirokini tashkil etish va kengaytirish vazifasi yuklangan[25]. Keyinroq Lusakaga qaytib keldi va UNIP Yoshlar Ligasi kotibi boʻlib ishladi[25].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Zimbabwe's President Mnangagwa wins second term“ (en). dw.com (2023-yil 27-avgust). Qaraldi: 2023-yil 28-avgust.
  2. ↑ „Emmerson Mnangagwa wins second term as Zimbabwe's president“ (en). RT International. Qaraldi: 2023-yil 27-avgust.
  3. ↑ „Zimbabweʻs Mnangagwa to be sworn in as president on Friday“. RTÉ (22-noyabr 2017). — „Despite the Zimbabwe armyʻs intervention, the AU did not characterise Mr Mugabeʻs ousting as a coup, but rather a legitimate expression of the will of Zimbabweans. "The African Union recognises that the Zimbabwean people have expressed their will that there should be a peaceful transfer of power in a manner that secures the democratic future of their country," it said.“. Qaraldi: 22-noyabr 2017.
  4. ↑ CNN, James Griffiths,. „A ʻtyrantʻ who could be Zimbabweʻs next president“. CNN. Qaraldi: 17-noyabr]] 2017.
  5. ↑ de Freytas-Tamura, Kimiko. „A Strongman Nicknamed ʻCrocodileʻ Is Poised to Replace Mugabe“ (en-US). The New York Times (16-noyabr 2017). Qaraldi: 17-noyabr]] 2017.
  6. ↑ „The ʻcrocodileʻ who snapped back“ (en-GB) (15-noyabr 2017). Qaraldi: 17-noyabr]] 2017.
  7. ↑ „Mnangagwa's 'fake' law degree exposed?“. Bulawayo24 News. Qaraldi: 2020-yil 13-noyabr.
  8. ↑ Bearak, Max. „Who is Emmerson Mnangagwa, Mugabe's successor in Zimbabwe?“. The Washington Post (2017-yil 22-noyabr). Qaraldi: 2023-yil 8-yanvar.
  9. ↑ Griffiths, James. „A 'tyrant' who could be Zimbabwe's next president“. CNN (2017-yil 21-noyabr). Qaraldi: 2023-yil 29-avgust.
  10. ↑ Diseko, Lebo. „Emmerson Mnangagwa: Will he be different from Mugabe?“ (en-GB). BBC News (2017-yil 24-noyabr). Qaraldi: 2017-yil 25-noyabr.
  11. ↑ Fletcher, Martin. „The last days of Robert Mugabe“. New Statesman (2017-yil 1-yanvar). Qaraldi: 2017-yil 25-noyabr.
  12. ↑ Mawarire, Evan. „Emmerson Mnangagwa: The World's 100 Most Influential People“. Time (ingliz (Amerika)). Qaraldi: 2020-09-22.
  13. ↑ 13,0 13,1 de Freytas-Tamura, Kimiko. „A Strongman Nicknamed 'Crocodile' Is Poised to Replace Mugabe“ (en-US). The New York Times (2017-yil 16-noyabr). Qaraldi: 2017-yil 17-noyabr.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 „The 'crocodile' who snapped back“ (en-GB). BBC News (2017-yil 15-noyabr). Qaraldi: 2017-yil 17-noyabr.
  15. ↑ Kwaramba, Fungi. „Mnangagwa's age, history continue to mystify“ (en-US). Nehanda Radio (2015-yil 30-dekabr). Qaraldi: 2018-yil 9-iyul.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 „Family“ (en-US). E.D.Mnangagwa (2017-yil 16-noyabr). 2018-yil 10-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 9-iyul.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 17,4 „Family“ (en-US). E.D.Mnangagwa (2017-yil 16-noyabr). 2018-yil 10-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 9-iyul.
  18. ↑ Marima, Tendai. „Who is Emmerson Mnangagwa, Zimbabwe's 'Crocodile'?. He murdered thousands of people from the matebeland during the gukurahundi era.“. Al Jazeera News (2017-yil 24-noyabr). Qaraldi: 2017-yil 25-noyabr.
  19. ↑ Martin, Meredith. Our Votes, Our Guns: Robert Mugabe and the Tragedy of Zimbabwe. New York: Public Affairs, 2002 — 23-bet. ISBN 978-1-58648-186-5. 
  20. ↑ Fletcher, Martin. „The last days of Robert Mugabe“. New Statesman (2017-yil 1-yanvar). Qaraldi: 2017-yil 25-noyabr.
  21. ↑ 21,0 21,1 „Education“ (en-US). E.D.Mnangagwa (2017-yil 16-noyabr). 2018-yil 10-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 9-iyul.
  22. ↑ „President Mnangangwa's early days, political career“ (en-US). The Sunday News (2017-yil 26-noyabr). Qaraldi: 2018-yil 9-iyul.
  23. ↑ „Family“ (en-US). E.D.Mnangagwa (2017-yil 16-noyabr). 2018-yil 10-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 9-iyul.
  24. ↑ „President-designate ED's timeline“ (en-GB). The Herald (2017-yil 24-noyabr). Qaraldi: 2018-yil 9-iyul.
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 „President Mnangangwa's early days, political career“ (en-US). The Sunday News (2017-yil 26-noyabr). Qaraldi: 2018-yil 9-iyul.
  26. ↑ „President-designate ED's timeline“ (en-GB). The Herald (2017-yil 24-noyabr). Qaraldi: 2018-yil 9-iyul.
  27. ↑ de Freytas-Tamura, Kimiko. „A Strongman Nicknamed 'Crocodile' Is Poised to Replace Mugabe“ (en-US). The New York Times (2017-yil 16-noyabr). Qaraldi: 2017-yil 17-noyabr.
  28. ↑ „Education“ (en-US). E.D.Mnangagwa (2017-yil 16-noyabr). 2018-yil 10-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 9-iyul. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Emmerson_Mnangagwa&oldid=4173989" dan olindi