Eon (Geologiya)
Eon (qadimgi yunoncha: αἰών — asr, davr) geologiyada — Yerning geologik tarixidagi davr, Yer litosferasi va biosferasi rivojlanishining uzoq davom etgan bosqichi, bu davrda eonotema shakllangan. Eon oʻzida bir necha geologik davrlarni birlashtiradi, 1991-yilda qabul qilingan geologik vaqtning xalqaro shkalasida bu eng katta boʻlinmadir. Ushbu atama 1875-yilda J. Dana tomonidan taklif qilingan.
Hozirgi eon — fanerozoy boʻlib, u 540 million yildan ortiq vaqtdan beri davom etib kelmoqda.
Xalqaro shkalada
[tahrir | manbasini tahrirlash]Hozirgi vaqtda xalqaro geoxronologik shlkalada toʻrtta eon mavjud, ularning avvalgi uchtasi, proterozoy, arxey va katarxey (Gadey) dokembriy deb ataladigan super-eon guruhlariga birlashtirilgan, bu shkalaning norasmiy boʻlinishi hisoblanadi. Ilgari proterozoy va arxey ham era deb hisoblangan, ammo uzoq davom etganligi bois ularni eralarga boʻlish, ushbu davrlarni naderu yoki eon deb atash odat tusiga kirgan[1].Oxirgi uchta eraning birikmasi sifatida fanerozoyga eon maqomi berilishi va Katarxeyning arxeydan ajralishi bilan zamonaviy eonlar tizimi shakllangan.
| Aeon | Vaqt | |
|---|---|---|
| Fanerozoy | 541 million yil avvaldan hozirgi kungacha | |
| Prekembriy | Proterozoy | 2,5 milliarddan 541 million yil avvalgacha |
| arxey | 4-2,5 milliard yil oldin | |
| Katarxey | 4,6-4 milliard yil oldin | |
Rossiya shkalasida
[tahrir | manbasini tahrirlash]Geologik vaqtning zamonaviy rus shkalasida proterozoy va arxeyga yuqori darajadagi boʻlinmalar — akronlar sifatida qaraladi. Birinchisi erta arxey (saami, 800 mln.yil) va soʻnggi arxey (lopiy, 700 mln.yil), ikkinchisi esa erta proterozoy (karel, 850 mln.yil) va soʻnggi proterozoy (1109 mln.yil) eonlariga boʻlinadi[2].
| Akron | Aeon | Vaqt | |
|---|---|---|---|
| Fanerozoy | 535 million yil avvaldan hozirgi kungacha | ||
| Proterozoy | Yuqori proterozoy | 1650 mln.dan 535 mln yil avvalgacha | |
| Rifeylik | 1650 mln.dan 600 mln yil avvalgacha | ||
| Quyi proterozoy | 2500 mln.dan 1650 mln yil avvalgacha | ||
| Arxey | Yuqori arxey | 3,2 milliarddan 2,5 milliard yil avvalgacha | |
| Quyi arxey | 4,54 milliarddan 3,2 milliard yil avvalgacha | ||
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ К. Паффенгольц, В. Марченко „Протерозойская "эра" (эон)“, . Геологический словарь. Недра, 1978 — 150-bet.
- ↑ Oбщая stratigraficheskaya shkala po sostoyaniyu na 2019 god[sayt ishlamaydi]
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Эон // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
- Акрон // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.