Erica
| Erica | |
|---|---|
| |
| Erica carnea gullari | |
| Ilmiy tasniflash | |
| O‘simliklar | |
| Yuksak oʻsimliklar | |
| Gulli oʻsimliklar | |
| Ikki urugʻpallalilar | |
| Asterids | |
| Ericales | |
| Ericaceae | |
| Ericoideae | |
| Ericeae | |
| Erica L. | |
| Sinonimlar | |
|
List
| |
Erica — Ericaceae oilasiga mansub 857 taga yaqin turni oʻz ichiga olgan gulli oʻsimliklar turkumi[1]. Calluna turkumi ilgari Erica tarkibiga kirgan.
Etimologiya
[tahrir | manbasini tahrirlash]Lotin tilidan tarjima qilingan erica soʻzi „supurgi“ degan maʼnoni anglatadi[2]. Ba‘zilar ericani qadimgi yunon tilidan moslagan deb taxmin qilishadi[3].
Tavsif
[tahrir | manbasini tahrirlash]Erica turlarining aksariyati boʻyi 20–150 cm (8–59 in)ga yetadigan kichik butalardir, eng balandlari E. arborea va E. scoparia boʻlib, ikkalasi ham 7 m (23 ft) gacha oʻsishi mumkin. Hammasi doim yashil, mayda ignasimon barglari uzunligi 2–15 millimetr (0.079–0.591 in). Urugʻlar juda kichik va baʼzi turlari tuproqda oʻnlab yillar davomida yashovchanligi saqlashi mumkin.
Taksonomiya va filogeniya
[tahrir | manbasini tahrirlash]Dulfer[4][5] 1960-yillarda Erica turkumining 605 turini oxirgi nashr etdi. Keyinchalik koʻplab yangi turlar tasvirlangan (ayniqsa, Janubiy Afrikada) va yana 83 tasi Erica tarkibiga kiritilgan, biroq butun jinsni zamonaviy taksonomik qayta koʻrib chiqish hali ham yetishmayapti.
Ericaning eng yaqin qarindoshlari Daboecia (bir yoki ikkita tur) va Calluna (monospesifik)[6]. Yevropaning oz sonli Erica turlari turkumining eng qadimgi nasllarini ifodalaydi, ularning ichida yagona, kattalikdagi turlarga boy, afrikalik navlar joylashgan[7]. Afrika qitʼasida Cape va Madagascan/Mascarene turlari mos ravishda monofiletik guruhlarni ifodalaydi[8].
Turlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Tanlangan turlarga quyidagilar kiradi:
- Erica abietina
- Erica arborea
- Erica australis
- Erica azorica
- Erica baccans
- Erica caffra
- Erica cabernetea
- Erica canaliculata
- Erica capensis
- Erica carnea
- Erica cerinthoides
- Erica ciliaris
- Erica cinerea
- Erica comorensis
- Erica cruenta
- Erica × darleyensis
- Erica erigena
- Erica grandiflora
- Erica haematocodon
- Erica hirtiflora
- Erica jasminiflora
- Erica lusitanica
- Erica mackayana
- Erica mammosa
- Erica manipuliflora
- Erica margaritacea
- Erica mollis
- Erica multiflora
- Erica nana
- Erica nyassana
- Erica patersonia
- Erica peltata
- Erica plukenetii
- Erica pyramidalis
- Erica recurvata
- Erica reunionensis
- Erica scoparia
- Erica terminalis
- Erica tetralix
- Erica turgida
- Erica urna-viridis
- Erica vagans
- Erica ventricosa
- Erica versicolor
- Erica verticillata
.jpg)
Yashash joyi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Taxminan 690 tur Janubiy Afrikaga endemik hisoblanadi[9]. Qolgan turlar Afrika, Madagaskar, Oʻrta er dengizi va Yevropaning boshqa qismlarida oʻsadi
Koʻpgina Ericaceae turlari singari, Erica turlari asosan kislotali yoki juda kislotali tuproqlarda oʻsadi. Darhaqiqat, „ericaceous“ atamasi oʻsimliklarni yetishtirishda ishlatiladigan kompostga nisbatan qoʻllanadi[10]. Ular koʻpincha mitti butazorlarda (togʻlik va botqoq) yoki ochiq kislotali oʻrmonlarning tuproqli qismlarida oʻsadi.
Ekologiya
[tahrir | manbasini tahrirlash]Bu turdagi oʻsimliklar asosan koʻplab kapalak turlarining lichinkalari, jumladan, imperator kuya kapalagi, bogʻ yoʻlbarsi, haqiqiy sevishganlar tugunlari, shuvoq pug, kumush naqshli koʻk kapalak[11] va Coleophoralar tomonidan isteʼmol qilinadi.
Quyosh qushlarining baʼzi turlari Ericaga qoʻnishi va changlatishi maʼlum. Changlatishda ishtirok etadigan ikkita tur janubiy ikki yoqali quyosh qushi va toʻq sariq koʻkrakli quyosh qushidir.
Kultivatsiya
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Erica turlari gullari uchun peyzaj yoki bogʻ oʻsimliklari sifatida oʻstiriladi. Ular ignabargli daraxtlar bilan yaxshi bogʻlanadi va koʻpincha ekish sxemalarida mitti ignabargli oʻsimliklar navlari ostida ommaviy tuproq qoplami sifatida oʻstiriladi. Ular yil davomida gullashga qodir. Ular, shuningdek, kuzda va qishda vannalar yoki deraza qutilarida oʻstirilishi mumkin[12].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Manning, John. Field Guide to Fynbos. Struik Publishers, Cape Town, 2007 — 224-bet. ISBN 978-1-77007-265-7.
- ↑ Scarborough, John. Medical Terminologies : Classical Origins Oklahoma Series in Classical Culture. University of Oklahoma Press, 1992 — 20-bet. ISBN 978-0-806-13029-3.
- ↑ Gledhill, David. The Names of Plants. Cambridge University Press, 2008 — 156-bet. ISBN 978-0-521-86645-3.
- ↑ Dulfer, H (1964). „Revision der Südafrikanischen Arten der Gattung Erica L. 1 Teil“. Annalen des Naturhistorischen Museums in Wien. 67-jild. 79–147-bet. JSTOR 41769215.
- ↑ Dulfer, H (1965). „Revision der Südafrikanischen Arten der Gattung Erica L. 2 Teil“. Annalen des Naturhistorischen Museums in Wien. 68-jild. 25–177-bet. JSTOR 41764839.
- ↑ Mugrabi de Kuppler, A.L.; Fagúndez, J.; Bellstedt, D.U.; Oliver, E.G.H.; Léon, J.; Pirie, M.D. (2015). „Testing reticulate versus coalescent origins of Erica lusitanica using a species phylogeny of the northern heathers (Ericeae, Ericaceae)“. Molecular Phylogenetics and Evolution. 88-jild. 121–131-bet. doi:10.1016/j.ympev.2015.04.005. ISSN 1055-7903. PMID 25888972.
- ↑ Pirie, Michael D.; Oliver, E.G.H.; Bellstedt, Dirk U. (2011). „A densely sampled ITS phylogeny of the Cape flagship genus Erica L. suggests numerous shifts in floral macro-morphology“. Molecular Phylogenetics and Evolution. 61-jild, № 2. 593–601-bet. doi:10.1016/j.ympev.2011.06.007. ISSN 1055-7903. PMID 21722743.
- ↑ Pirie, M. D.; Oliver, E. G. H.; Mugrabi de Kuppler, A.; Gehrke, B.; Le Maitre, N. C.; Kandziora, M.; Bellstedt, D. U. (2016). „The biodiversity hotspot as evolutionary hot-bed: spectacular radiation of Erica in the Cape Floristic Region“. BMC Evolutionary Biology. 16-jild, № 1. 190-bet. doi:10.1186/s12862-016-0764-3. ISSN 1471-2148. PMC 5027107. PMID 27639849.
- ↑ Manning, John. Plants of the Greater Cape Floristic Region: 1: the core Cape flora. Pretoria: South African National Biodiversity Institute, SANBI, 2012. ISBN 978-1-919976-74-7.
- ↑ Shorter Oxford English dictionary, 6th ed.. United Kingdom: Oxford University Press, 2007 — 3804-bet. ISBN 978-0199206872.
- ↑ Thomas, C. D.; Glen, S. W. T.; Lewis, O. T.; Hill, J. K.; Blakeley, D. S. (1-fevral 1999-yil). „Population differentiation and conservation of endemic races: the butterfly, Plebejus argus“. Animal Conservation (inglizcha). 2-jild, № 1. 15–21-bet. doi:10.1111/j.1469-1795.1999.tb00044.x. ISSN 1469-1795.
{{cite magazine}}: CS1 maint: date format () - ↑ RHS A-Z encyclopedia of garden plants. United Kingdom: Dorling Kindersley, 2008 — 1136-bet. ISBN 978-1405332965.