Eron — Yaponiya munosabatlari
 | |
 Eron |
 Yaponiya |
Eron — Yaponiya munosabatlari (forscha: روابط ایران و ژاپن yaponcha: 日本とイランの関係) — Eron va Yaponiya oʻrtasida 1929-yil avgustda rasman oʻrnatilgan. Ikkinchi jahon urushi davrini hisobga olmaganda, har ikki davlat nisbatan doʻstona, sheriklik munosabatlarini saqlab kelgan. BBC Jahon Xizmatining 2012-yilgi soʻroviga koʻra, yaponlarning atigi 4% Eron taʼsiriga ijobiy, 52% esa salbiy fikrda. 2012-yilgi Pew Global Attitudes soʻroviga koʻra, yaponlarning 15% Eronga ijobiy munosabatda boʻlgan, 76% esa salbiy; Yaponiyaliklarning 94% Eronning yadro quroliga ega boʻlishiga qarshi, 61%esa Eronga qarshi „qattiq sanksiyalar“ qoʻllanilishini maʼqullaydi. Eʼtiborlisi, atigi 40% Eron yadro quroliga ega boʻlishiga yoʻl qoʻymaslik uchun harbiy kuch qoʻllashni qoʻllab-quvvatlasa, yaponlarning 49% Eron yadroviy qurolga ega boʻlishiga qarshi emas. Bu foiz soʻrovda qatnashgan boshqa mamlakatlar, jumladan, Xitoy, Rossiya va islom dunyosining istalgan davlatiga qaraganda yuqori.
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Eron va Yaponiya VII asrdan toʻgʻridan-toʻgʻri savdo aloqalariga ega. Yaponiyalik olimlarning fikriga koʻra, 1960-yillarda kashf etilgan yogʻoch boʻlagini oʻrganish yanada qadimroq aloqalarni koʻrsatishi mumkin. Infraqizil tasvir yogʻochda ilgari oʻqib boʻlmaydigan belgilarni koʻrsatgan. Yaponiya va Koreyada fors tilining kuchli madaniy taʼsiri mavjud. 1878-yilda Yaponiyaning Rossiyadagi elchisi Enomoto Takeakini Sankt-Peterburgdagi rasmiy uchrashuvda Fors hukmdori Nosiriddinshoh qabul qilingan. Biroq rasmiy diplomatik munosabatlar 1929-yilgacha oʻrnatilmagan. 1939-yilda doʻstlik shartnomasi imzolagan. Eron va Yaponiya oʻrtasidagi samimiy munosabatlar Ikkinchi jahon urushi davrida ittifoqchilar Eronga bostirib kirgunga qadar 1942-yilgacha saqlanib qoldi. Rasmiy diplomatik munosabatlar 1953-yilda San-Fransisko tinchlik shartnomasi imzolanishi bilan tiklandi. 1974-yilda Eron va Yaponiya oʻrtasida vizasiz kelishuv imzolangan. 1992-yil aprelida Eron inqilobidan keyin eronliklarning Yaponiyaga ommaviy noqonuniy koʻchishi tufayli bekor qilingan. Eron va Yaponiya Yaqin Sharqdagi mintaqaviy tashqi siyosat masalalari, jumladan, Afgʻonistonni qayta tiklash va Isroil-Falastin mojarosi boʻyicha hamkorlik qilgan[1]. 2004-yildan beri Yaponiya Eronning Azadegan shahrida joylashgan quruqlikdagi eng yirik neft konini oʻzlashtirish ustida ishlamoqda[2]. 2000-yil oktyabr oyida Eron prezidenti Muhammad Xotamiy davlat tashrifi bilan Yaponiyaga kelgan.
Savdo aloqalari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Yaponiyaning Eronga nisbatan tashqi siyosati va sarmoyasi tarixan ishonchli energiya taʼminotini taʼminlash istagidan kelib chiqqan; Eron Yaponiyaga Saudiya Arabistoni va Birlashgan Arab Amirliklaridan keyin uchinchi yirik neft yetkazib beruvchi hisoblanadi. Eron va Yaponiya oʻrtasidagi savdo balansi Eron foydasiga bekor qilingan. Yaponiya avtomobil va elektrotexnika mahsulotlarini eksport qiladi, neft va neft-kimyo mahsulotlarini import qiladi. 2010-yildan boshlab Yaponiya Eron bilan bir qancha yirik loyihalarda hamkorlik qilmoqda. Ikki davlat oʻrtasidagi yillik tovar ayirboshlash hajmi 11 milliard AQSH dollaridan oshgan.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Japan Strives to Balance Energy Needs with World Politics“. Wharton School of Business, University of Pennsylvania (26-noyabr 2006-yil). Qaraldi: 8-avgust 2007-yil.
- ↑ „Iran, Japan Ready to Cooperate in Afghan, Palestinian Issues“. People's Daily (5-may 2002-yil). Qaraldi: 7-avgust 2007-yil.