Kontent qismiga oʻtish

Farhat Hashmi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Farhat Naseem Hashmi (urdu: فرحت ہاشمی) — 1957-yil 22-dekabrda tugʻilgan pokistonlik, kanadalik ultrakonservativ[1] islom olimasi, musulmon televideniyesi voizi va Al-Huda instituti asoschisi[2].

U Shotlandiyaning Glazgo universitetida islomshunoslik boʻyicha falsafa doktori darajasiga ega va avval Islomoboddagi Xalqaro Islom universiteti Usul-ad-Din fakultetida oʻqituvchi va dotsent boʻlgan[3][4]. Hashmi 1994-yilda Al-Huda xalqaro farovonlik fondiga asos solgan. Jamgʻarma ayollarga Qur’on va Hadisni oʻrgatish hamda „ayollarga Qur’onni tushunishlariga koʻmaklashish orqali ularga ziyrak musulima boʻlishlariga yordam berish“ uchun bir qator maktablar ochgan. Jamgʻarma hozirda maktablar, seminariyalar va ijtimoiy taʼminot loyihalari tarmogʻini boshqaradi[5][6][7]. 2004-yilda fond Kanadaning Mississauga (Toronto viloyati), Ontario hududida Al-Huda institutini tashkil etgan. Ushbu institut Qur’on va Hadis tafsiri boʻyicha darslar beradi va Avstraliya kabi bir qator xorijiy mamlakatlardan talabalarni jalb qiladi[8][9].

U Pokistonda ham, xorijda ham feministik olima sifatida shuhrat qozongan, buni uning „dars“ deb nomlangan diniy darslariga tashrif buyurgan oʻn mingga yaqin talaba tasdiqlaydi: Diplom yoki sertifikat olgan ayollar soni taxminan 15 000 nafarni tashkil etadi, rasmiy roʻyxatdan oʻtmasdan uning kurslariga kirganlar soni esa undan ham koʻp[10]. Aksariyat izdoshlari liberal, savodli va zamonaviy hamda ularning koʻp qismini ayollar tashkil qiladi[11]. U oʻzining vazifasi asosiy oyatlarni yaxshiroq tushunish orqali Islomda yangilanish olib borish ekanligini aytib oʻtgan. Prozelitizmning qattiq va qarama-qarshi uslublaridan farqli oʻlaroq, Hashmi oʻz shogirdlariga oʻz misollari orqali ixtiyoriy ravishda boshqalarni oʻqitish bilan shugʻullanishlari kerakligini taʼkidlaydi[12].

Yoshligi va taʼlimi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Farhat Hashmi 1957-yil 22-dekabrda Panjob shtatining Sargoda shahrida tugʻilgan. Uning otasi Abdurrahmon Hoshmi musulmon olimi va „Jamoat-e-Islomi Pokiston“ ning mahalliy rahbari edi[13]. U mahalliy maktabda tahsil olgan; keyin Sargodha ayollar uchun hukumat kollejida tahsil olib, Lahordagi Panjob universitetida arab tili boʻyicha magistrlik darajasini qoʻlga kiritdi. U diniy taʼlimini uyida, otasi unga islom aqidalarini oʻrgatish bilan mashgʻul boʻlganda olgan. U hadis olimi Muhammad Idris Zubayrga turmushga chiqqan va er-xotin Islomoboddagi Xalqaro Islom Universitetida (XIU) oʻqituvchi lavozimlarida ishlaganlar. Koʻp oʻtmay ular Shotlandiyaga koʻchib oʻtishgan va u yerda islomshunoslik boʻyicha doktorlik dasturiga oʻqishga kirishgan. Bu vaqt ichida ikkalasi ham Turkiya, Iordaniya, Suriya, Misr va Saudiya Arabistoniga sayohat qilishgan[13].

U 2005-yilda Kanadaga hijrat qilgan[14].

Faoliyati

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Hashmi Xalqaro Islom Universitetida taʼlim berish jarayonida ularga norasmiy diniy darslarni bera boshlagan. Pokistonga qaytgach, u „Al-Huda International“ kompaniyasini ishga tushirgan; nodavlat ijtimoiy farovonlik jamgʻarmasi ayollarga islomiy tamoyillarni kundalik hayotlarida qanday talqin qilishlari va keyinchalik qoʻllashlari haqida maʼlumot berishga intiladi. Ayol islom olimasi tomonidan faqat ayollar uchun ilgʻor maktabning tashkil etilishi baʼzilar tomonidan katta seminariyalarga toʻgʻridan-toʻgʻri javob sifatida koʻrilgan, ayollar bu maktabni regressiv va juda siyosiylashgan deb bilishgan[15]. Hashmi oʻzining noanʼanaviy oʻqitish uslubi va feminizmga qaratilgan oʻziga xos maʼruzalari bilan mashhur boʻlgan. U oʻz maʼruzalarida zamonaviy oʻqitish usullaridan foydalanadi va urdu, arab va ingliz tillaridan tashqari koʻp tillarni biladi, shuning uchun uning talaba qizlarining katta qismi oʻqimishli, shaharlik oilalardan boʻlib, u bilan bemalol muloqot qila oladilar[15][16][17][18]. Akademik tadqiqotlar shuni koʻrsatdiki, Hashmi tomonidan joriy etilgan oʻqitishning innovatsion metodlari institutning mashhurligi sabablaridan biridir[19].

Hashmi oʻz faoliyatini „Geo TV“da televideniye voizligidan boshlagan va u yerda Ramazon oyida „Shahru Ramadan“ dasturini olib borgan. Shuningdek, u „Aag TV“ telekanalida „The Quran & You“ (tarjimasi:Quron va sen) dasturida ishtirok etgan. U „Geo“ kanalining „Fahm ul Qur’on“ koʻrsatuvida Qur’on tafsiri boʻyicha maʼruzalar oʻqishda davom etgan. Yaqinda uning maʼruzalari mustaqil epizodlar sifatida efirga uzatildi[20][21][22]. Televideniye koʻrsatuvlari davomida, noutbukidan maʼruza oʻqiyotganda u hijob va niqob bilan oʻralgan holda efirga chiqadi. Bu „taqvodor anʼanaviylik va ommaviy axborot vositalarining farovonligining uygʻunligini aks ettiruvchi tasvir“ deb nomlangan[23].

Qarashlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

U ayollarning kundalik eʼtiqod masalalarida koʻproq ishtirok etishini maʼqullaydi va „ayollar namozlarini oʻqishlari kerak va ular uylaridan tashqarida ham namoz oʻqishga qodir boʻla olishi kerak“ degan fikrda[24][25]. Hashmining soʻzlariga koʻra, ayollar hayz koʻrganlarida, qoʻlqop kiyib, Qurʼonni tilovat qilishlari mumkin (yoki oʻqituvchidan Qurʼon oʻrganayotganda yoki boshqalarga Qurʼon oʻrgatganda), baʼzilar esa buni anʼanaga koʻra taqiqlangan deb hisoblaydilar[26][27].

Hashmi islomni qayta tiklash tarafdori boʻlib, oʻz izdoshlarini Qur’onni oʻzlari uchun talqin qilishga undaydi va ularning qarashlarini kuchli dalillar bilan tasdiqlaydi. U oʻz izdoshlarini yaxshiroq musulmon boʻlishga eʼtibor berishga chaqiradi va asosan uning maʼruzalari oilaviy tuzilmalarga qaratilgan. Bu nuqtai nazar uning tanqidchilari tomonidan tanqid qilinadi, ular uning diniy „Dars“larini „jamoat xizmatidan koʻra shaxsiy va oilaviy rivojlanish uchun“ deb daʼvo qilishadi. Biroq, Hashmining taʼkidlashicha, agar uning barcha shogirdlari yaxshi tomonga oʻzgarishsa, ularning shaxsiy oʻzgarishi milliy va global miqyosda aks eta oladi[28][29][30].

Hashmi Kanadada shariat qonunini oʻrnatish tarafdori. Uning maishiy masalalardagi qarashlari shariat qonunlarini talqin qilishiga mos keladi. Hoshmiyning fikricha, erkaklar ham, ayollar ham jamiyat ichida muayyan taʼsir doiralariga ega. Odatda erkaklar uydan tashqarida, ayollar esa uyda ishlaydi. Biroq, Hashmining taʼkidlashicha, agar biror kishi oʻz kunlik ishlarini bajarib boʻlgan boʻlsa, u boshqalarning vazifalariga ham yordam berishi mumkin. Bu va uning ayollarni qatʼiy anʼanaviy olimlar tomonidan belgilangan rollardan tashqarida ishlashga chaqiradigan boshqa dalillari konservativ olimlarining jiddiy gʻazabiga sabab boʻlgan[31][32]. Hashmi koʻpxotinlilikni qonuniy deb hisoblaydi va musulmon ayollar erlariga ikkinchi marta turmush qurishlariga ruxsat berishlari kerak, shunda „boshqa opa-singillar ham foyda boʻlishlari mumkin“ deb taʼkidlagan. Bu erkaklarni Qur’onga koʻra taqiqlangan nikohsiz munosabatlardan qutqaradi[33].

Tanqid

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Hashmi ayol kishi islom olimasi va Qur’on tarjimoni boʻla olmaydi, deb hisoblagan baʼzi islom ulamolari tomonidan tanqid qilingan[34].

U, shuningdek, baʼzi oʻta konservativ, oʻng qanot vaʼzgoʻylari va puritan erkaklar tomonidan Islomdagi gender rollarini buzgani uchun, ayniqsa ayollarning uydan tashqarida taʼlim berish va vaʼz qilish haqidagi qarashlarida tanqid qilingan. Boshqa eskilikka yopishib olgan manbalar uning fidoyilarini „gʻarb kiyimlarini kiyish“, gʻarb mahsulotlarini isteʼmol qilish va faqat ayollar uchun norasmiy yigʻilishlar oʻtkazishda tanqid qilishgan. Shuningdek, ular uni gʻarbiy deb hisoblaydigan internet va audiovizual vositalardan vaʼz qilishda foydalangani uchun tanqid qilishgan[35].

Liberal va dunyoviy nashrlar uni islomni ilgʻor talqin qilishda „yetarlicha uzoqqa bormayotgani“ uchun va koʻpxotinlikka yoʻl qoʻygani uchun tanqid qilingan[36][37]. Garchi Hashmi va Al-Huda zamonaviy Islomning biron bir mazhabiga ergashmasliklarini va dastlabki Islom davrida boʻlgani kabi oʻzlarini musulmonlar deb ataganlarini taʼkidlagan boʻlsalar ham[38] uning qatʼiy diniy taʼlimotlari tufayli uni Raheel Raza kabi baʼzi liberal faollar vahobiy deb atashgan[39].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Pakistan's lurch towards ultra-conservativism abetted by Saudi-inspired pyramid scheme – South Asia Journal“.
  2. ↑ Kenney, Jeffrey T.. Islam in the Modern World (en). Routledge, 2013-08-15 — 313–314-bet. ISBN 9781135007959. 
  3. ↑ „Daily Times“. Daily Times. 2012-yil 21-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 24-avgust.
  4. ↑ „Farhat Hashmi operating in Canada“. Daily Times (6-may 2005-yil). 29-mart 2014-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 12-mart 2011-yil.
  5. ↑ Courtney Bender, Wendy Cadge, Peggy Levitt, David Smilde, Religion on the Edge: De-centering and Re-centering the Sociology of Religion, p 170. ISBN 0199986991
  6. ↑ Bender, Courtney. Religion on the Edge: De-centering and Re-centering the Sociology of Religion (en). OUP USA, 2012-12-06. ISBN 9780199938643. 
  7. ↑ Ngunjiri, Faith Wambura. Women as Global Leaders (en). IAP, 2015-02-01. ISBN 9781623969660. 
  8. ↑ Esposito, John L.. The Future of Islam (en). Oxford University Press, 2010-02-04. ISBN 9780199745968. 
  9. ↑ „4 female students who went to Syria to join ISIS attended Mississauga school“. CBC News. Qaraldi: 8-dekabr 2015-yil.
  10. ↑ Faiza Mushtaq, " A Controversial Role Model for Pakistani Women ", South Asia Multidisciplinary Academic Journal, 4 | 2010
  11. ↑ Ahmed, Ishtiaq. The Politics of Religion in South and Southeast Asia (en). Taylor & Francis, 2011-05-04. ISBN 9781136727030. 
  12. ↑ Kassam, Zayn. Women and Islam (en). ABC-CLIO, 2010. ISBN 9780275991586. 
  13. ↑ 13,0 13,1 Mushtaq, Faiza (2010-12-08). „A Controversial Role Model for Pakistani Women“. South Asia Multidisciplinary Academic Journal (fransuzcha). № 4. Laurent Gayer, Ingrid Therwath. doi:10.4000/samaj.3030. ISSN 1960-6060.
  14. ↑ „Al-Huda: Pakistani institute that 'radicalised' thousands of women“. Hindustan Times (15-dekabr 2015-yil).
  15. ↑ 15,0 15,1 Times, Los Angeles. „Mixed messages at all-female Islamic schools“. GulfNews (2016-yil 17-iyul). Qaraldi: 2017-yil 19-noyabr.
  16. ↑ Ahmad, Sadaf. Transforming Faith: The Story of Al-Huda and Islamic Revivalism Among Urban Pakistani Women (en). Syracuse University Press, 2009. ISBN 9780815632092. 
  17. ↑ Ahmed, Akbar. Journey into Islam: The Crisis of Globalization (en). Brookings Institution Press, 2007-08-30. ISBN 978-0815701330. 
  18. ↑ Mushtaq, Faiza (Autumn 2008). „Al-Huda & its Critics Religious Education for Pakistani Women“ (PDF). ISIM Review. 22-jild. 30–32-bet.
  19. ↑ Bayat, Asef. Post-Islamism: The Many Faces of Political Islam (en). OUP USA, 2013-08-01. ISBN 9780199766062. 
  20. ↑ „Dr Farhat Hashmi Archives - EMAANLIBRARY.COM“ (en-US). EMAANLIBRARY.COM. Qaraldi: 2017-yil 20-noyabr.
  21. ↑ „Dr. Farhat Hashmi To Host Shahru Ramadan On Geo“ (en-US). Awami Web (2012-yil 18-iyul). 2017-yil 1-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 20-noyabr.
  22. ↑ „Dr. Farhat Hashmi To Host The Quran & You On Aag TV“ (en-US). Awami Web (2012-yil 18-iyul). 2017-yil 1-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 20-noyabr.
  23. ↑ Kenney, Jeffrey T.. Islam in the Modern World (en). Routledge, 2013-08-15. ISBN 9781135007942. 
  24. ↑ Bender, Courtney. Religion on the Edge: De-centering and Re-centering the Sociology of Religion (en). OUP USA, 2012-12-06. ISBN 9780199938643. 
  25. ↑ Markey, Daniel S.. No Exit from Pakistan: America's Tortured Relationship with Islamabad (en). Cambridge University Press, 2013-10-07. ISBN 9781107436060. 
  26. ↑ (Pakistan) Daily Times, March 17, 2001
  27. ↑ „A controversial role model for Pakistani women“ in South Asian Multidisciplinary Academic Journal (SAMAJ) by Faiza Mushtaq in issue 4, 2010
  28. ↑ „Awakening Islam“ (Wayback Machine saytida 2018-06-12 sanasida arxivlangan), in Fort Worth Weekly by Shomial Ahmad on 15 April 2009
  29. ↑ Bayat, Asef. Post-Islamism: The Many Faces of Political Islam (en). OUP USA, 2013-08-01. ISBN 9780199766062. 
  30. ↑ Kassam, Zayn. Women and Islam (en). ABC-CLIO, 2010. ISBN 9780275991586. 
  31. ↑ Lipsett, Barbara Diane. Faith and Feminism: Ecumenical Essays (en). Presbyterian Publishing Corp, 2014. ISBN 9780664239695. 
  32. ↑ Follesdal, A.. Real World Justice: Grounds, Principles, Human Rights, and Social Institutions (en). Springer Science & Business Media, 2006-03-30. ISBN 9781402031427. 
  33. ↑ „Farhat Hashmi operating in Canada“. Daily Times (6-may 2005-yil). 29-mart 2014-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 12-mart 2011-yil.
  34. ↑ Mushtaq, Faiza (8-dekabr 2010-yil). „A Controversial Role Model for Pakistani Women“. South Asia Multidisciplinary Academic Journal. № 4. doi:10.4000/samaj.3030.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
  35. ↑ Ahmed, Ishtiaq. The Politics of Religion in South and Southeast Asia (en). Taylor & Francis, 2011-05-04. ISBN 9781136727030. 
  36. ↑ Follesdal, A.. Real World Justice: Grounds, Principles, Human Rights, and Social Institutions (en). Springer Science & Business Media, 2006-03-30. ISBN 9781402031427. 
  37. ↑ Bayat, Asef. Post-Islamism: The Many Faces of Political Islam (en). OUP USA, 2013-08-01. ISBN 9780199766062. 
  38. ↑ Ahmed, Akbar. Journey into Islam: The Crisis of Globalization (en). Brookings Institution Press, 2007-08-30. ISBN 978-0815701330. 
  39. ↑ Raza. „The Islamist Role in the 2008 Canadian Elections“. Middle East Forum.

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Farhat_Hashmi&oldid=5247867" dan olindi