Fil va Moska
"Fil va Moska" (rus. „Slon i Moska“- I. A. Krilovning masali; 1808-yil noyabr oyining boshidan kechiktirmay yozilgan va oʻsha yili birinchi marta „Dramaticheskiy vestnik“ jurnalida nashr etilgan (ushbu nashrdagi soʻnggi ertak[1]); Krilovning toʻplangan asarlarida ertaklarning uchinchi kitobiga kiritilgan.
Syujeti[tahrir | manbasini tahrirlash]
Masal koʻchada tomosha uchun koʻrsatilayotgan bahaybat va savlatli fil bilan boshlanadi. Yaʼni filning bu oʻlkada noyob hayvon boʻlganligi, uning orqasida koʻplab bekorchilarning ergashib kelishi bayon qilinadi. Shu payt qayerdandir filga qarab hurayotgan Moska (it laqabi) paydo boʻladi. It jon-jahdi bilan fil orqasidan hurib keladi. Boshqa bir qoʻshni it esa Moskaga fil eʼtibor bermayotganligini, u behuda harakat qilayotganligini, qaytanga hammaga masxara boʻlayotganligini aytadi. Fil Moskaning hurishlariga eʼtibor bermay ketayotgan boʻladi. Shunda Moska filga hurishini koʻrgan itlar orasida mavqei oshib borishini, yaʼni filning kattaligiga qaramasdan undan qoʻrqmay filga tashlanayotganligini koʻrgan boshqa itlar undan qoʻrqishini va hurmat qilishini aytadi[2][3].
Tahlili[tahrir | manbasini tahrirlash]
Yigirma qatorli sheʼr „erkin misra“ janrida yozilgan.
Birinchi toʻrtlik 12 ta „o“ harfini oʻz ichiga oladi; A. S. Yanushkevich fikriga koʻra, bu usul ogʻzini katta ochgan tomoshabinlar olomonining qiyofasini yaratadi. Keyingi toʻrtlikda Moska tasvirining kiritilishi „sh“, „s“, „z“, „zh“, „zzh“ hushtak-shivirlash tovushlari bilan birga keladi, ular koʻp sonli „r“ kabi qichqirish, shov-shuv, gurillash va itning hurrilashi manzarasini yaratadi.
Masalning gʻoyasi zoʻravonlik faoliyatiga taqlid qilishni va xayoliy buyuklikni yaratishni qoralashdir; fil haqiqiy isteʼdod va iqtidorni, it esa tanqidni ifodalaydi.
Axloqiy jihati[tahrir | manbasini tahrirlash]
"Fil va Moska" ertagining axloqiy jihati shundaki, koʻpincha boʻsh va foydasi tegmaydigan odamlar boshqalarning koʻziga koʻproq ahamiyatli bo'lib ko'rinishni xohlashadi. Buning uchun ular xotirjamlik bilan oʻz yoʻlida yuradigan yaxshi odamlarga hujum qilishadi va har xil bachkana qiliqlar ko'rsatishadi. Shu bilan birga, qadri yo'q odamlar (Moska kabi) koʻpincha oʻzlarining ahamiyatsizligi va boʻshligini bilishadi, lekin ular hech boʻlmaganda oʻzlarini shunday nojo'ya qiliqlar bilan harakat qilishadi. Aqlli odamlar (fil kabi) ularning maqsadini tushunib, ahmoqlarning (Moska) hujumlariga eʼtibor bermaslikka harakat qilishadi. Biroq, baʼzida bunday epizodlar hali ham munosib odamlarning hayotini noxush qilib keladi[4].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Kommentarii k basne. // Ivan Andreevich Krilov. Sochineniya. Ch. 1. Izd. Remezovoy, 1894. — S. 67.
- ↑ „Filni ko'cha bo'ylab xuddi ko'rish uchun olib borishdi. Fil va Pug (Ular filning ko'chalarini haydashdi ...) Va pug filga huriydi“ (2020-yil 12-oktyabr). Qaraldi: 2022-yil 5-avgust.
- ↑ I.A.Krilov Basni Dramaturgiya (rus), 1982 — 367 bet.
- ↑ [https://www.literaturus.ru/2017/11/moral-slon-i-moska-krylov.html „Мораль басни "Слон и Моська" Крылова (анализ, суть, смысл) https://www.literaturus.ru/2017/11/moral-slon-i-moska-krylov.html“].
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Feduta A. 1920-1930 yillar rus adabiyotida I. A. Krilovning „Fil va Pug“ ertagi // Meninis matni: Suvokimas. Tahlil qiling. Izoh. № 5. Mokslinių straipsnių rinkinys = Badiiy matn: Idrok. Tahlil. Izoh. № 5. Ilmiy maqolalar toʻplami. — Vilnyus: Vilnyus pedagogika universiteti, 2006. — P. 137-145.
- Klepikov S. A., Bonch-Bruevich V. D. I. A. Krilov va uning rus xalq rasmidagi asarlari. — Missis. adabiy muzey, 1950 yil.