Fortepiano uchun № 6 Sonatasi (Prokofyev)
Oltinchi fortepiano sonatasi „Major“ 1940 -yil fevralida [1] S. S. Prokofyev tomonidan yakunlandi va oradan ikki oy oʻtib, 8 aprelda u ilk bor radioda muallif ijrosida eshittirildi etildi va bir zumda musiqa ixlosmandlarining keng doirasi eʼtiborni tortdi.[2] Sonata bastakorni keyinchalik pianinoning beqiyos ijrochisiga aylangan Svyatoslav Rixter bilan tanishtirdi.
Sonata triadasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]"Sonata triadasi" [комм. 1] 1939 yildan 1944 yilgacha [комм. 2] boʻlgan davrda S. S. Prokofyev tomonidan yozilgan uchta pianino sonatalari – Oltinchi, Ettinchi va Sakkizinchi oʻz ichiga qamragan sikl sifatida oʻrganiladi.[3] Bastakor uchta sonataning barcha oʻn bir qismini bir vaqtning oʻzida yozishni boshlagan. [комм. 3] Oltinchi sonata 1940 yil fevralda, yettinchi sonata 1942 yil may oyida va sakkizinchi sonata 1944 yil yozida yakunlangan.[4] Oʻsha yozda Prokofyev yana bir nechta yirik kompozisiyalar ustida ishlagan – Beshinchi simfoniya (klavierda) tugallandi va „ Ivan Grozniy“ [5] filmi va „Urush va tinchlik“ operasi uchun musiqa ustida ish olib borgan.
Sonatalar muallifning Ikkinchi Jahon urushidagi dahshatli qoʻzgʻolonlari bilan bogʻliq kechinmalarining bevosita aksi boʻlib, XX asr oʻrtalarida kuchayib borayotgan zoʻravonlik va militarizm muhitining bilvosita tavsifini ifodalaydi.[6]
Uchta sonatani bitta gʻoya birlashtiradi – kurash va yengish gʻoyasi . Prokofyev hech qachon bu goʻyalarni bunchalik kuch, chuqurlik va qamrov bilan ifoda qilmagan edi. Uchlik umumiy gʻoya bilan birlashtirilganiga qaramay, maʼno jihatidan birorta sonata ikkinchisini takrorlamaydi. Uchala sonatada ham shafqatsizlik va dahshatli bosim tasvirlari mavjud; mexanik („avtomatik“) ostinato texnikasi, qattiq urgʻuli akkordlar yigʻindisi koʻrinishidagi dinamik bosim, polifunksional va politonal garmonik konstruktsiyalar qoʻllanadi.
Sonatalarning lirik mavzulari – yorqin mexanik obrazlarga qarama-qarshi – jamlangan va astetik xarakterga ega boʻlib, shaxsga nisbatan zoʻravonlikka qarshi norozilik va uning axloqiy idealini anglatadi. Bu mavzularning musiqiy tili jonli inson nutqini eslatuvchi ifodali „nutq“ intonasiyalari va burilishlari bilan ajralib turadi.
Triada sonatalarining musiqiy shakli maksimal darajada dinamiklashtirilgan: bu yerda asosiy dramatik eʼtibor Prokofyevning dastlabki sonatalariga xos boʻlgan oldingi kontrapuntal „oʻyin“ oʻrniga tematik materialning shiddatli toʻqnashuvi sodir boʻlgan ishlanmalardir .
Triadadagi Oltinchi Sonata obrazi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Oltinchi sonata toʻrt qismli sonata sikli boʻlib, Prokofyev dramatik simfoniyasining choʻqqilaridan biridir. Epiko-dramatik xarakterga ega, u juda xilma-xilligi bilan ajralib turadi. Bitta dramatik rivojlanish bilan birlashgan asarning toʻrt qismida rang qorongʻilikdan yorugʻlikka, kirib boruvchi samimiylikdan bezovtalikka oʻzgaradi. Sonataning dramatik markazlari, siklning dramatik yoyining oʻziga xos kuchli ustunlari, ekstremal qismlar – I. Sonata allegro va IV. Final . Ushbu qismlar tasvirlangan voqealarning intensiv rivojlanishi, dinamik impulsivligi, koʻlami va buyukligi bilan ajralib turadi. Sonata siklining oʻrta qismlari – Sherzo va Vals, mulohazali boshlanishi bilan, ekstremal qismlarning taʼsirchanligiga qarshi boʻlib, barokko davri opera-baletlaridagi intermediyalar kabi hissiy zaryadlash funksiyasini bajaradi.
Birinchi qism- Allegro moderato
[tahrir | manbasini tahrirlash]Sonataning birinchi qismi (Allegro moderato) sonata allegro shaklida yozilgan. Qismning dramatik kontsepsiyasi tematik materialning oʻzaro rivojlanishi prinsipiga asoslanadi, uning mohiyati dastlab qarama-qarshi mavzularning motiv va tarkibiy jihatdan intensiv rivojlanishi natijasida birlashishi hisoblanadi. Mavzularning tasvirlari va personajlari yuqori tashkiliy konsentratsiya va ixchamligi bilan ajralib turadi.
Ekspozisiya
[tahrir | manbasini tahrirlash]
</br> Sonata № 6 – I qism, Asosiy qism
</br> Sonata No6 – I qism, ikkinchi mavzu
Uning tuzilishida asosiy mavzuning kadenza burilishlari (4-6 -bandlar) juda qiziq, uning intonasion „embrionlari“ siklning boshqa qismlarida ham rivojlanadi:
- oʻzgartirilgan dominant b-es-ge oʻzining boʻlingan tonikasi bilan " Tevtonik karnaylarni " eslatadi (Prokofyevning „Aleksandr Nevskiy“ kantatasidan);
- Tonal barqarorlikni „qidirish“ dan tugʻilgan gis-fisis-gis (g-fis-g) motivi sonataning koʻplab mavzulari va boʻlimlarining intonatsion „oʻzagi“ – bu ikkinchi mavzuning aks-sadosidir. II harakat (22, 24-bandlar), epizodning boshlanishi va III qismlarining yakuni, IV qismning yon qismi;
- imperativ uchlik, Betxovenning „ taqdir motivi“, bu uchta sonatada ham uchraydi.
Birinchi harakatning ikkinchi mavzusi (bogʻlovchi qism) (12-oʻlchov) asosiy qismga qarama-qarshi emas, u hamma joyda joylashgan boshlangʻich uchdan bir qismi bilan burkangan, xromatikizmlarda tushuvchi oktavalar bilan ifodalangan, oʻzgarmas hujumkor harakatni tasdiqlaydi va davom ettiradi. Ushbu mavzuning tasviri ruhsiz hujumning timsolidir. [комм. 4] Ikkinchi mavzuning kichik yakunida (24-oʻlchov) ogʻir akkordlar paydo boʻlib, tasvirga oʻzgarmaslik va yengilmaslik soyalarini qoʻshadi va dinamik qurilish oʻzining maksimal keskinligiga erishib, kuchli ovoz oqimi bilan qulab tushadi.
Sonata No 6 - I, qism Yon qism
Sonata No 6 – I qism, xulosa P. P.
</br> Sonata No 6 – I qism, Rivojlanish – Sintetik mavzu
Sonataning finali dramaturgiyasi sonata adabiyotida noyob namunadir. Bu „xotirjamlik“, „magʻlubiyat“ yoki „gʻolibning yutuqlari“ ni keltirmaydi, lekin u intilish, qatʼiyat va yengish uchun tashnalik bilan burkangan.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Prokofyev S. – Sonata No 6, op. 82 A-dur M., „Sov. bastakor“, 1986 yil
- Prokofyev S. – Materiallar. Hujjatlar. Xotiralar. M., 1961 yil
- Aranovskiy M. – Melodika S. Prokofyev. L., 1969 yil
- Gakkel L. – S. S. Prokofyevning fortepiano asarlari. L., 1960 yil
- Delson V. Pianino ijodi va pianizm Prokofyev M., „Sov. bastakor“, 1973 yil
- Martynov I. Sergey Prokofyev. Hayot va ijod. M., „Musiqa“, 1974 yil
- S. Prokofyevning Orjonikidze G. Pianino sonatalari. M., 1962 yil
- Xolopova V. – Ritmik innovatsiyalar. // „Rus musiqasi va XX asr“ M., 1997//
- Xolopov Yu. – Yangi uygʻunlik: Stravinskiy, Prokofyev, Shostakovich. // „Rus musiqasi va XX asr“ M., 1997//
- Xolopova V., Xolopov Yu. – Prokofyevning fortepiano sonatalari – M., 1961 y.
- Xolopov Y. – Prokofyev musiqasida diatonik rejimlar va uchlik xromatik tizimlar. // „Lulidan bizning kunlargacha“ M., „Musiqa“, 1967//
- ↑ Sankt-Peterburg. Petrograd. Leningrad: Ensiklopedicheskiy spravochnik. – M.: Bolshaya Rossiyskaya Ensiklopediya. Red. kollegiya: Belova L. N., Buldakov G. N., Degtyarev A. Ya. i dr. 1992 g.
- ↑ Nestev I. V. Jizn Sergeya Prokofeva. M.:Sovetskiy kompozitor, 2e pererabotannoe i dopolnennoe izdanie, 1973 g.
- ↑ „Дельсон В. Ю.“, Музыкальная энциклопедия. М.: Советская энциклопедия, Советский композитор, 1974.
- ↑ Prokofev S. S. Avtobiografiya. M., 1982 g.
- ↑ Ensiklopediya kino. 2010 g.
- ↑ Martinov I. S. Prokofev. Jizn i tvorchestvo. M., 1974 g.
Manba xatosi: <ref> tags exist for a group named "комм.", but no corresponding <references group="комм."/> tag was found