Foydalanuvchi:Alisher Abdugafurov/Xitoy tilidagi 了qo`shimchasi

Zarracha 了 le Xitoy tilida juda keng tarqalgan va shuning uchun uning ma'nosini to'g'ri tushunish umuman ma'noni to'g'ri idrok etish uchun juda muhimdir. Ushbu maqolada biz zarrachani ishlatishning har bir variantini alohida-alohida tahlil qilamiz va shu bilan ushbu zarrachani Xitoy tilida ishlatish bo'yicha umumiy xulosani taqdim etamiz.

Shunday qilib 了 nimani ifodalaydi:

sifatlarni kuchaytirish uchun;

holat o'zgarishini ko'rsatish uchun;

harakatning to'liqligini ko'rsatish uchun.

Va ba'zida shunday bo'ladiki, 了 umuman le emas.

Quyida biz ushbu fikrlarning barchasini batafsilroq tushuntiramiz.

了 sifatlarni kuchaytirish uchun

了 ning eng keng tarqalgan ishlatilishi — bu sifatlarning hissiy kuchayishi. Bu sxemalar bo'yicha amalga oshiriladi: (sifat) 了

太(sifat) 极了 (sifat) 死了

可 (sifat) 了 Ushbu namunalarning barchasi sifatlarni haddan tashqari darajaga etkazish uchun ishlatiladi, ularning har birida zarrachani ishlatish majburiydir 了. Shu bilan birga, tuzilish (sifat) 了 shuningdek, biror narsaning ortiqcha miqdorini ifodalash uchun ishlatiladi va tuzilishi (sifat) 极了 faqat ijobiy sifatlar bilan ishlatiladi, shu bilan birga (sifat) 死了 odatda salbiy ma'noga ega.

Bu erda zarracha yordamida sifatlarni hissiy jihatdan kuchaytirishning kichik misollari keltirilgan 了:太棒了！tài bàng le!Super! / Fantastik!

这个盒子太大了。zhège hézi tài dà le.Bu quti juda katta.

你的汉语好极了。nǐ de hànyǔ hǎo jí le.Sizning xitoyingiz juda yaxshi!

我们饿死了！wǒmen è sǐ le!Biz juda ochmiz!

这只狗可臭了！zhè zhī gǒu kě chòule!Bu it juda hidlaydi!

E'tibor bering, ushbu hissiy-kuchaytiruvchi tuzilmalarning rus tiliga tarjimasi kontekstga qarab farq qilishi mumkin — so'zma-so'z tarjima mavjud emas, rivoyat ruhiga mos keladigan narsani tanlash kerak.

了 holatni o'zgartirish uchun

Endi gapning oxiriga qo'yilgan va holatning o'zgarishini bildiruvchi modal zarracha deb ataladigan narsaga murojaat qilaylik, boshqacha qilib aytganda, vaziyat endi avvalgidek emasligi — nimadir o'zgarganligi haqida xabar beradi. Ushbu maqsadlar uchun rus tilida biz odatda "hozir" va "hozir"so'zlarini ishlatamiz.

Modal (yakuniy) misollar 了:他是老师了。tā shì lǎoshī le. Hozir u o'qituvchi.

我不喝酒了。wǒ bù hējiǔ le.Men boshqa ichmayman.

他会用电脑了。tā huì yòng diànnǎo le.Endi u kompyuterdan qanday foydalanishni biladi.

他们不住在这里了。tāmen bù zhù zài zhèlǐ le. Ular endi bu erda yashamaydilar.

Bundan tashqari, masalan, Xitoy tilidagi qisqa, ammo sig'imli iborani keltirish mumkin 不要 bùyào ("kerak emas"), bu har qanday nasihatdan ko'ra yopishqoq ko'cha sotuvchilarini qo'rqitadi. Agar siz ushbu iboraga част zarrachasini qo'shsangiz, unda qo'shimcha ma'no paydo bo'ladi – "kerak emas, menda allaqachon bor". Savdogarlar uchun odatiy 不要 etarli, ammo holat o'zgarishiga misol sifatida 不要了 juda mos keladi.

了 harakatni yakunlash uchun

Ko'pincha biz част zarrachasini fe'ldan keyin darhol qo'yilganini ko'ramiz. Bu uni ishlatishning yana bir usuli — harakatning to'liqligini ko'rsatish. E'tibor bering, uning fe'l zamoniga hech qanday aloqasi yo'q — harakat o'tmishda, hozirgi va kelajakda yakunlanishi mumkin.

Keling, harakatning to'liqligining bir nechta misollarini ko'rib chiqaylik:昨天我偷了三辆车。zuótiān wǒ tōu le sān liàng chē.Kecha uchta mashinani o'g'irladim.

我到了城里卖掉我偷的车。wǒ dào le chéng lǐ mài diào wǒ tōu de chē.Men o'g'irlangan mashinalarni sotish uchun shaharga keldim.

我卖了这些车以后，我就会有很多钱。wǒ mài le zhèxiē chē yǐhòu, wǒ jiù huì yǒu hěnduō qián.Ushbu mashinalarni sotganimdan so'ng, menda juda ko'p pul bor.

Umid qilamizki, bu, bir nechta jinoiy misollar 了 harakat vaqtiga taalluqli emasligini, faqat uning to'liqligini ifoda etishini aniq aks ettiradi. Birinchi misolda mashinalar o'g'irlangan. Keyin ma'ruzachi allaqachon shaharda, ammo mashinalar hali sotilmagan. Va faqat mashinalar sotilgandan so'ng, u juda ko'p pulga ega bo'ladi.

Shunday qilib, grammatikaning turli jihatlari bir-biriga bog'langan. Masalan, jumla darhol harakatning to'liqligini va holatning o'zgarishini ifodalashi mumkin. Bunday holda, ikkita zarracha ishlatiladi 了 va aksariyat jumlalarda ergash gap 已经 yjjing – "allaqachon". Bu har doim va keyin sodir bo'ladi-masalan, hozirgi daqiqagacha nima bo'lganligi haqida gaplashaylik:

他已经吃了八碗面条了！tā yǐjīng chīle bā wǎn miàntiáo le!U allaqachon sakkizta piyola makaron iste'mol qilgan!

你已经花了太多钱了！nǐ yǐjīng huāle tài duō qián le!Siz allaqachon juda ko'p pul sarfladingiz!

他们已经跑了两个小时步了。tāmen yǐjīng pǎole liǎng gè xiǎoshí bù le.Ular allaqachon ikki soat yugurishdi.

了 bu ham |(liǎo) deb o`qiladi

Endi biz zarrachani ishlatishning oxirgi tomoniga keldik, u endi odatiy le kabi emas, balki yangi va tushunarsiz liǎo kabi eshitiladi. Lug'atlarda ushbu so'zning ma'nosi to'liq, to'liq ekanligi haqida xabar berilgan.

Bu Le kabi qo`shimcha emas, balki harakatni batafsil tavsiflash uchun fe'ldan keyin darhol keladigan qo'shimcha. Liǎo fe'l bilan ifodalangan harakat muvaffaqiyat bilan yakunlanishi mumkinmi yoki yo'qligini ko'rsatish uchun ishlatiladi. Bundan tashqari, ushbu qo'shimcha harakat printsipial jihatdan mumkinmi yoki yo'qligini ko'rsatadi.

Ushbu maqsadlar uchun 了 liǎo 得 de ("ehtimol") yoki 不 bù ("mumkin emas") bilan birlashtiriladi. Shunday qilib, 得了 harakatni amalga oshirish mumkinligini anglatadi va 不了, aksincha, harakatning mumkin emasligini anglatadi. Bir nechta misollar:

我做得了。wǒ zuò déliǎo.Men buni qila olaman.

我受不了。wǒ shòu bùliǎo.Men bunga dosh berolmayman.

我觉得他们来得了。wǒ juéde tāmen láidéliǎo. Menimcha, ular kelishi mumkin.

这么多饭 - 你吃得了吗？zhème duō fàn - nǐ chī déliǎo ma? Juda ko'p ovqat — hammasini yeyishingiz mumkinmi?

Umid qilamizki, yuqoridagi misollar 不了 kichik qo'shimchalar fe'l bilan ifodalangan butun harakatning natijasini qanday o'zgartirishi mumkinligini aniq ko'rsatib berdi.

Ba'zan le va liǎo bir xil jumlada birga uchrashadilar-bu umuman biror narsa qilish imkoniyati yoki mumkin emasligini anglatadi. Agar g'alati bifurkatsiyani ko'rsangiz 了了, bilingki, u "liǎo Le"deb talaffuz qilinadi.

Yana bir nechta misollar:

我受不了了。wǒ shòu bùliǎo le.Men endi bunga toqat qila olmayman.

我吃不了了。wǒ chī bùliǎo le.Endi ovqat yeyolmayman.

我瘦了这么多，这条裤子我现在穿得了了。 wǒ shòule zhème duō, zhè tiáo kùzi wǒ xiànzài chuān déliǎole.Men juda ko'p kilogrammni tashladim, endi bu shimlarni kiyishim mumkin.