Kontent qismiga oʻtish

Foydalanuvchi:Asadbek Bekmirzayev1/Yamandagi havo hujumlari (2024)

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
AQSh va Buyuk Britaniyaning Yaman hutiylariga qarshi harbiy zarbalari
Qizil dengiz inqirozi (Isroil-Hamas urushining tarqalishi) va Yaman fuqarolar urushi
Sanalar fevral 2024-yil
Urush yeri Huthiy tomonidan Yaman (Yuqoridagi xaritada yashil rangda ko'rsatilgan)
Holati Davom etilmoqda

Yamandagi havo hujumlari - 2024-yil 12-yanvar kuni Yamandagi jang. Birlashgan Millatlar Tashkiloti Xavfsizlik Kengashi Qizil dengizdagi hutiy agressiyasini qoralaganidan so'ng, har ikki kunda Yamandagi hutiy hududiga havo hujumlari uyushtirildi[1][2][3].

AQSh prezidenti Jo Bayden Yamanga zarba berishga buyruq berganini aytdi, Buyuk Britaniya Bosh vaziri Rishi Sunak esa Buyuk Britaniyaning jangda ishtirok etishiga ruxsat olish uchun o'z qatnashchilarini yig'di[4][5]. Ushbu harakatlar Hutiylarning Qizil dengizdagi kemalar hujumiga javob boʻldi[6], bu esa Isroil va XAMAS oʻrtasidagi urushga javob edi[7].

AQSh rasmiylarining aytishicha, zarbalar hutiy yetakchilari va ularning eronlik murabbiylarini o‘ldirishdan ko‘ra, xusiylarning Qizil dengizdagi hududlarga hujum qilish qobiliyatini kamaytirishga qaratilgan. Husiylarning aytishicha, zarbalar natijasida kamida besh kishi halok bo'lgan va olti kishi yaralangan[7][8].

12-yanvardan boshlab Yaman hududlariga hujumlar muntazam ravishda amalga oshirilmoqda.

Urushning oqibatlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Hutiy emblemasi: "Xudo buyukdir, Amerikaga o'lim, Isroilga o'lim, yahudiylarga la'nat, Islom uchun g'alaba"

2021-yil 16-fevralda Bayden maʼmuriyati hutiylar harakatining rasmiy siyosiy va harbiy tashkiloti boʻlmish Ansor Allohni Xorijiy terroristik tashkilotlar (FTO) roʻyxatidan olib tashladi[9], chunki bu belgi gumanitar yordam yetkazilishiga toʻsqinlik qilardi. Siyosiy va ijtimoiy keskinlik - Yamandagi iqtisodiy inqirozlarga sababchi edi, chunki Hutiylar mamlakatning ko'p qismini nazorat qilgan[10]. 2022-yil aprel oyida Birlashgan Millatlar Tashkiloti hutiylar va Yamanning xalqaro miqyosda tan olingan Prezident yetakchilik kengashi (PGC) o'rtasida o't ochishni to'xtatish kelishuviga ko'maklashdi. 2022-yil oktyabr oyida oʻt ochishni toʻxtatish boʻyicha kelishuv rasman yakunlanganiga qaramay, u 2023-yilning dekabrigacha davom etdi[11].

2023-yil oktyabr oyida Isroil va XAMAS oʻrtasida urush boshlanishi bilan Eron tomonidan qoʻllab-quvvatlanadigan va hutiylar nazoratidagi Oliy siyosiy kengash XAMASni qoʻllab-quvvatlashini eʼlon qildi va Qizil dengizdan tranzit oʻtayotgan tijorat kemalariga, xususan, Bob al-da hujum uyushtira boshladi[12]. Qizil dengizni Adan ko'rfazi bilan bog'laydigan tor Bob al-Mandeb bo'g'ozi hisoblanadi[13]. Husiylar dastlab faqat Isroil portlariga yoʻl olgan yoki Isroil bilan aloqasi boʻlgan tijorat kemalariga hujum qilganliklarini taʼkidlagan boʻlsalarda[14], lekin tez orada ular Isroil bilan hech qanday aloqasi boʻlmagan kemalarga ham hujum qilishga urinishgan[14][15]. Qizil dengiz kemalariga hujum qilish uchun hutiylar qirg'oq raketa batareyalari, o'q-dorilar va yngil to'plar, pulemyotlar va tankga qarshi raketalar bilan qurollangan hujum kemalaridan foydalanganlar[16].

Xanchjou yuk kemasiga hujum qilishdan oldin, Qo'shma Shtatlar jami 24 ta huti raketalari va dronlarini urib tushirdi va Qizil dengizdagi yuk tashish yo'llarini himoya qilish uchun harbiy kemalarni joylashtirdi[17][18]. Yanvar oyining birinchi haftasida o'rtacha kunlik tranzit kemalar soni 105 ta quyma yuk tashuvchi va 58 tankerni o'z ichiga oldi, bir hafta oldin 115 ta quyma yuk tashuvchi va 70 ta tankerni o'z ichiga olgan kemalar bor edi[19].

2024-yil 3-yanvarda Qoʻshma Shtatlar va uning ittifoqchilari hutiylarga navigatsiya erkinligiga putur yetkazuvchi faoliyatini toʻxtatishni talab qilib, yakuniy ultimatum qoʻydi[20]. Havo hujumidan bir kun oldin BMT Xavfsizlik Kengashi hutiylarning Qizil dengizdagi agressiyasini qoralovchi rezolyutsiyani qabul qildi. Xavfsizlik Kengashining 11 a'zosi unga ovoz berdi, qarshi ovozlar bo'lmadi, to'rt a'zo (Jazoir, Xitoy, Mozambik va Rossiya) betaraf qoldi[21][22][23][24].

Voqealarning borishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Buyuk Britaniya Bosh vaziri Rishi Sunak Buyuk Britaniyaning ishtirok etishiga ruxsat berish uchun Buyuk Britaniya Vazirlar Mahkamasini chaqirdi[25][26].

2024-yil 12-yanvar kuni tongda AQSh va Buyuk Britaniya Yamandagi hutiy nishonlariga raketa hujumlarini boshladi[1]. Zarbalar ham Amerikaning Duayt Eyzenxauer aviatashuvchi samolyotlari, ham AQSh kemalari (Tomahawk qanotli raketalari bilan) tomonidan amalga oshirildi. Kiprdagi Akrotiri aviabazasidan havoga ko‘tarilgan zarbalarda AQSH kuchlaridan tashqari Britaniya Qirollik havo kuchlarining 4 ta “Tayfun” samolyoti ham ishtirok etdi[27][28].

Portlashlar Sana, Xodeyda va Dxamaru shaharlarida sodir bo‘lgan. Maqsadlar logistika markazlari, havo mudofaa tizimlari va qurol omborlari edi[29]. Husiylar tomonidan boshqariladigan axborot kanaliga koʻra, nishonlarida Xodeyda xalqaro aeroporti, Taiz xalqaro aeroporti va Sana shimolidagi al-Dailami havo bazasilari bo'lgan[30].

13-yanvar kuni Yamandagi hutiy hududlariga yangi zarbalar berildi[31].

  • Самолет ВМС США F/A-18 взлетает с авианосца для нанесения ударов по объектам в Йемене
    AQSh Harbiy-dengiz kuchlariningF/A-18samolyoti Yamandagi nishonlarga zarba berish uchun samolyot tashuvchisidan havoga ko'tarildi.
  • Запуск ракет «Томагавк» с американского эсминца
    Amerika esminetsidan Tomahawk raketalarining uchirilishi

12-yanvardan beri hutiy nishonlariga muntazam ravishda zarbalar berib kelinmoqda. Xususan, 19-yanvar kuni AQSh va Buyuk Britaniya port shahri Xodeydaga ikkita zarba berdi, 5-fevralda esa yer usti dronlari hujum nishoniga aylandi[32][33].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 „US, British militaries launch massive retaliatory strike against Iranian-backed Houthis in Yemen“. Associated Press (2024-yil 11-yanvar). 2024-yil 12-yanvarda asl nusxadan arxivlangan.
  2. ↑ Landay, Jonathan; Mohammed, Arshad. „UN Security Council demands Houthis stop Red Sea attacks“. Reuters (2024-yil 11-yanvar). 2024-yil 11-yanvarda asl nusxadan arxivlangan.
  3. ↑ „U.S. and Britain launch strikes against targets in Houthi-controlled Yemen“. NBC News (2024-yil 11-yanvar). 2024-yil 12-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 11-yanvar.
  4. ↑ „US and UK carry out airstrikes against Iran-backed Houthis in Yemen“ (en). CNN (2024-yil 11-yanvar). 2024-yil 12-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 12-yanvar.
  5. ↑ „UK's Sunak Authorizes Joint Military Strikes With US Against Houthis“. Bloomberg (2024-yil 11-yanvar). 2024-yil 11-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 11-yanvar.
  6. ↑ Watson, Eleanor „U.S. and U.K. striking Houthi targets in Yemen to retaliate for spate of attacks“. CBS News (2024-yil 11-yanvar). 2024-yil 12-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 11-yanvar.
  7. ↑ 7,0 7,1 Schmitt, Eric; Cooper, Helene. „U.S. Missiles Strike Targets in Yemen Linked to the Houthi Militia“ (en-US). The New York Times (2024-yil 11-yanvar). 2024-yil 12-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 12-yanvar. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "auto" defined multiple times with different content
  8. ↑ Gambrell, Jon. „Houthi rebels say US-led strikes in Yemen killed 5 people and wounded 6, raising Mideast tensions“. Associated Press (2024-yil 12-yanvar). 2024-yil 12-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 12-yanvar.
  9. ↑ Hummel, Kristina „The Houthi Jihad Council: Command and Control in 'the Other Hezbollah'“ (en-US). Combating Terrorism Center at West Point (2022-yil 21-oktyabr). 2024-yil 12-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 12-yanvar.
  10. ↑ „Revocation of the Terrorist Designations of Ansarallah“ (en-US). United States Department of State. 2021-yil 15-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 12-yanvar.
  11. ↑ Stark, Alexandra „A Precarious Moment for Yemen's Truce“. RAND Corporation (2023-yil 13-dekabr). 2024-yil 12-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 12-yanvar.
  12. ↑ „Who are Yemen's Houthis? Iran-allied group threatens Red Sea shipping“ (News article). Reuters (2023-yil 14-dekabr). 2024-yil 11-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 11-yanvar.
  13. ↑ „Houthis show no sign of ending 'reckless' Red Sea attacks as trade traffic picks up, commander says“. Associated Press (2023-yil 31-dekabr). 2024-yil 12-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 12-yanvar.
  14. ↑ 14,0 14,1 Stewart, Phil „Houthi drone boat detonates in Red Sea a day after US warning“. Reuters (2024-yil 4-yanvar).
  15. ↑ „Houthis target tenth ship in Red Sea as attacks turn increasingly indiscriminate“. Lloyd's List (2023-yil 15-dekabr). 2024-yil 12-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 12-yanvar.
  16. ↑ Sutton, H I „Houthi_Navy“. Covert Shores (2018-yil 13-oktyabr). 2024-yil 15-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 31-dekabr.
  17. ↑ Tegler, Eric „Destroyers Shot Down 24 Houthi Missiles And Drones: That'll Be $17 Million“ (en). Forbes. — „...Defense officials told CNN that U.S. and U.K. Navy destroyers shot down a total of 24 Houthi missiles and drones launched from Yemen.“. 2024-yil 12-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 12-yanvar.
  18. ↑ „U.S. Helicopters Sink 3 Houthi Boats in Red Sea, Pentagon Says“. The New York Times (2023-yil 31-dekabr). 2024-yil 12-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 12-yanvar.
  19. ↑ „Houthi leader tells ships to deny Israel links on AIS“. Lloyd’s List Intelligence (2024-yil 8-yanvar). 2024-yil 12-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 12-yanvar.
  20. ↑ Miller, Zeke; Madhani, Amer. „US warns Houthis to cease attacks on Red Sea vessels or face potential military action“. Associated Press (2024-yil 3-yanvar). 2024-yil 10-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 11-yanvar.
  21. ↑ „U.S.-Led Coalition Launches Strikes on Multiple Houthi Rebel Targets in Yemen“. The Wall Street Journal (2024-yil 11-yanvar). 2024-yil 12-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 12-yanvar.
  22. ↑ „Adopting Resolution 2722 (2024) by Recorded Vote, Security Council Demands Houthis Immediately Stop Attacks on Merchant, Commercial Vessels in Red Sea“. UN Press. 2024-yil 11-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 12-yanvar.
  23. ↑ Xinhua News. „UN Security Council adopts resolution on Red Sea attacks by Houthis“. 2024-yil 11-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 11-yanvar.
  24. ↑ „Adopting Resolution 2722 (2024) with 11 Votes in Favour, 1 Against, Security Council Demands Houthis Immediately Stop Attacks on Merchant, Commercial Vessels...“ (en-AU). The National Tribune (2024-yil 11-yanvar). 2024-yil 11-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 11-yanvar.
  25. ↑ „UK’s Sunak Authorizes Joint Military Strikes With US Against Houthis“. 2024-yil 11-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 12-yanvar.
  26. ↑ „UK’s Sunak Authorizes Joint Military Strikes With US Against Houthis“. Bloomberg (2024-yil 11-yanvar). 2024-yil 11-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 11-yanvar.
  27. ↑ „US and UK carry out strikes against Iran-backed Houthis in Yemen“. CNN (2024-yil 12-yanvar). 2024-yil 12-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 12-yanvar.
  28. ↑ „US and UK strikes target Houthi rebels in Yemen“. Yahoo News (2024-yil 12-yanvar). 2024-yil 12-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 12-yanvar.
  29. ↑ „US, British militaries launch massive retaliatory strike against Iranian-backed Houthis in Yemen“. 2024-yil 12-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 12-yanvar.
  30. ↑ „US, UK launch retaliatory strike against Houthis in Yemen“. Associated Press (2024-yil 12-yanvar). 2024-yil 12-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 12-yanvar.
  31. ↑ „США и Британия нанесли новый авиаудар по столице Йемена“ (ru). ВЗГЛЯД.РУ. 2024-yil 13-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 13-yanvar.
  32. ↑ „США и Великобритания нанесли новый удар по Йемену“. 2024-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 7-fevral.
  33. ↑ „США сообщили о нанесении нового удара по Йемену“ (ru). tass.ru (2024-yil 6-fevral). 2024-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 7-fevral.

[[Turkum:Pages with unreviewed translations]] 

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Foydalanuvchi:Asadbek_Bekmirzayev1/Yamandagi_havo_hujumlari_(2024)&oldid=4661458" dan olindi