Foydalanuvchi:Xoqoni Said/qumloq
Birinchi Panipat jangi 2024-yil 28-noyabr Temuriy podishoh Bobur qoʻshinlari bilan Loʻdiylar oʻrtasida boʻlib oʻtgan jang[1][2]. Bu jang Shimoliy Hindistondagi Panipat yaqinida boʻlib oʻtdi va Boburiylar imperiyasining boshlanishi va Dehli sultonligi sultonligining tugash nuqtasi boʻldi[3]. Bu Hindiston yarimorolidagi poroxli oʻqotar qurollar va dala artilleriyasi ishtirokidagi eng dastlabki janglardan biri boʻlib, bu jangda poroxli qurollar Boburiylar tomonidan ishlatilgan.
Jang foni
[tahrir | manbasini tahrirlash]Bobur Samarqandni ikkinchi marta boy berganidan keyin 1519-yilda Chenob qirgʻoqlariga yetib borar ekan, Hindistonni zabt etishga eʼtibor qaratgan 1524-yilgacha uning maqsadi faqat Panjobga oʻz hukmronligini kengaytirish, asosan ajdodi Amir Temurning merosini qaytarish edi, chunki bu hudud ilgari Temuriylar imperiyasining bir qismi boʻlgan. Oʻsha paytda Shimoliy Hindistonning katta qismi Loʻdiylar sulolasidan boʻlgan Ibrohim Lodi hukmronligi ostida edi, biroq imperiya parchalanib ketayotgan edi va undan qochganlar koʻp boʻlgan. U oʻzini mamlakat taxtining qonuniy vorisi deb eʼlon qilib, Ibrohimning huzuriga elchi yubordi, biroq elchi Lahorda hibsga olinib, bir necha oy oʻtib qoʻyib yuborilgan.
Jang
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ibrohim qoʻshini koʻpligini eshitgan Bobur chap qanotlarini mustahkamlash uchun daraxt shoxlari bilan oʻralgan xandaq qazigan. U markazda arqon bilan bogʻlangan 700 ta aravani joylashtirgan Har ikki arava orasida toʻpchilar uchun joylar ajratgan. Bobur oʻz askarlari uchun qurol va oʻq otish uchun yetarli joy boʻlishini ham taʼminlagan. Bobur bu usulni ilgari Choldiron jangida Usmoniylar tomonidan qoʻllangani uchun „Usmonli qurilmasi“ deb atagan.
Ibrohim qoʻshini yetib kelgach, Bobur qoʻshiniga yaqinlashish yoʻli hujum qilish uchun juda tor ekanligini koʻrgan Ibrohim qoʻshinlarini qayta joylashtirgan boʻlsa, Bobur tezda vaziyatdan foydalanib, Lodi qoʻshini yoniga oʻtgan Ibrohim Lodining koʻp qoʻshinlari harakatga kirisha olmay, jang ularga qarshi boshlanganda qochib ketishgan. Ibrohim Lodi chekinmoqchi boʻlganida oʻldirilgan va boshi kesilgan. Jangda 20 000 Lodi askari halok boʻlgan.
Oqibat
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ibrohim Lodi 20 000 askar bilan jang maydonida halok boʻlgan Panipat jangi harbiy jihatdan temuriylarning hal qiluvchi gʻalabasi boʻlgan Siyosiy jihatdan u Boburga yangi yerlarni qoʻlga kiritishda muxim rol oʻynadi va uning Hindiston yarimorolining markazida uzoq muddatli Boburiylar imperiyasini barpo etishning yangi bosqichini boshlab bergan.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ https://www.britannica.com/topic/Battles-of-Panipat
- ↑ Watts 2011, p. 707. ^ a b c d Chandra 2009, p. 30. ^ a b c d Military history of India pg.50 by Jadunath Sarkar ^ a b Military history of India p. 52 by Jadunath Sarkar ^ Butalia 1998, p. 16. ^ Chandra 2009, pp. 27-31. ^ a b Mahajan 1980, p. 429. ^ Eraly 2007, pp. 27-29. ^ Chaurasia 2002, pp. 89-90. ^ a b c Chandra 2007, p. 27. ^ a b Chandra 2007, p. 28. ^ Chandra 2009, p. 29. ^ Chandra 2009, pp. 30-31
- ↑ Butalia 1998 , p. 16.
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Butalia, Romesh C. (1998). The Evolution of the Artillery in India: From the Battle of Plassey to the Revolt of 1857. Allied Publishing Limited.
- Chandra, Satish (2009). Medieval India: From Sultanat to the Mughals, Part II. Har-Anand Publications. ISBN 9788124110669.
- Chaurasia, Radhey Shyam (2002). History of medieval India : from 1000 A. D. to 1707 A. D. Atlantic Publisher.
- Davis, Paul K. (1999). 100 Decisive Battles: From Ancient Times to the Present. Oxford University Press. ISBN 1-57607-075-1.
- Mahajan, V. D. (1980). History of medieval India (10th ed.). S. Chand.
- Watts, Tim J. (2011). „Battles of Panipat“. In Mikaberidze, Alexander (ed.). Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO.
- Government of Haryana (11 June 2010). „First Battle of Panipat (1526) | Panipat, Haryana“. Government of Haryana. Retrieved 28 November 2018.