Franhti gʻori
Franchti gʻori (Σπήλαιον Φράγχθι) — Argolik koʻrfazidagi Kiladha koʻrfaziga qaragan arxeologik joy, Gretsiya janubi-sharqidagi Argolisdagi Kiladha qishlogʻi qarshisida.
Odamlar gʻorga birinchi marta yuqori paleolit davrida joylasha boshlagan, u miloddan avvalgi 38 000 va ehtimol undan oldin paydo boʻlgan. Inson guruhlari mezolit va neolit davrlarida mavsumiy ravishda gʻorda yashashni yoki undan foydalanishni davom ettirdilar, vaqti-vaqti bilan qisqa muddatlarda gʻorni tashlab ketishdi. Miloddan avvalgi 3000 (soʻnggi neolit) atrofida oxirgi marta yashagan Franchti taxminan 35 000 yil davomida boshpana sifatida ishlatilgan va janubi-sharqiy Evropadagi eng keng qamrovli oʻrganilgan tosh davri saytlaridan biri hisoblanadi[1].
Qazish tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Indiana universitetining klassik arxeologiya va klassik tadqiqotlar professori T. V. Yakobsen 1967 yilda Franchti gʻorida qazish ishlarini boshlagan. Qazishmalarni boshlaganda, Jeykobsen va tadqiqotchi hamkasbi M. H. Jeymson yaqin atrofdagi yerdan foydalanish masalalari hal etilishini kutishgan holda, bu hududda qisqa vaqt qolishni rejalashtirishgan. Biroq, tez orada Franchti gʻori ular kutganidan ham muhimroq ekanligi maʼlum boʻldi[2]. Jeykobsen tomonidan boshqariladigan qazish ishlari 1976 yilda tugaydigan deyarli oʻn yil davom etadi. Oʻshandan beri koʻplab olimlar keng qamrovli topilmalarni oʻrganib chiqdilar[3].
Oʻz tarixining koʻp qismida Franchti 120 metr (400 ft) edi. Dengiz sathining atrofida koʻtarilishi tufayli u qirgʻoq chizigʻidan bugungi kunga qaraganda ancha uzoqroq edi[4]. Shunday qilib, uning aholisi sohil boʻyi tekisligiga duch kelishdi, ular oʻzlarining joylashishi paytida asta-sekin suv ostida qoldi[5].
Yuqori paleolit davrida Franchti gʻori mavsumiy ravishda kichik guruh (yoki guruhlar), ehtimol 25-30 kishi tomonidan ishgʻol qilingan, ular asosan yovvoyi eshaklar va qizil kiyiklarni ovlagan va chaqmoq tosh pichoqlar va qirgʻichlardan iborat tosh asboblar toʻplamini olib yurgan. Oxirgi muzlik maksimalidan (LBM) soʻng, vaqti-vaqti bilan tanaffuslar boʻlsa-da, turar-joy sifatida foydalanish sezilarli darajada oshdi[6]. Değirmenlik orolidan olib kelingan obsidian Franchtida miloddan avvalgi 13000-yillarda paydo boʻla boshlaydi va Gretsiyadagi anatomik jihatdan zamonaviy odamlar tomonidan dengizchilik va navigatsiya mahoratining eng dastlabki dalili hisoblanadi[7]. Bundan tashqari , Homo erectus yoki Homo heidelbergensis kabi qadimgi dengizchilar Kritga kamida 130 000 yil oldin etib kelgan boʻlishi mumkinligini koʻrsatadigan dalillar mavjud.
G'orda Gretsiyadagi qishloq xo'jaligining eng qadimgi dalillari ham mavjud. Miloddan avvalgi 7000 yillarga oid xonakilashtirilgan oʻsimlik va hayvonlar qoldiqlari mezolit davrida ovlangan va yigʻilgan odatiy yovvoyi oʻsimlik va hayvon turlari qatoriga kiritilgan; Bu shuni ko'rsatadiki, Franchti aholisi yo dehqonchilikni boshlagan yoki Yaqin Sharqdan yangi kelgan neolit odamlari bilan urug'lik va go'sht savdosini boshlagan. Qishloq xo'jaligi Gretsiyada mahalliy darajada rivojlanganmi yoki Gretsiyaga mustamlakachilar tomonidan olib kelinganmi, degan bahs-munozaralar mavjud.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ K. Douka, C. Perles, H. Valladas, M. Vanhaeren, R. E. M. Hedges, (2011) p. 1133
- ↑ Colin Renfrew (1994) "Review of Excavations at Franchthi Cave, Greece by T. W. Jacobsen, " Journal of Field Archaeology 21(3): 378-379
- ↑ William R. Farrand, (2003) „Depositional environments and site formation during the Mesolithic occupations of Franchthi Cave, Peloponnesos, Greece“ The Greek Mesolithic: Problems and Perspectives, The British School at Athens p. 69
- ↑ Vivien Gornitz, (Jan 2007), „Sea Level Rise, After the Ice Melted and Today“
- ↑ William R. Farrand, (2003) p. 69
- ↑ Mary C. Stiner, Natalie D. Munro (2011) p. 619
- ↑ N. Laskaris, A. Sampson, F. Mavridis, I. Liritzis, (September 2011) „Late Pleistocene/Early Holocene seafaring in the Aegean: new obsidian hydration dates with the SIMS-SS method“ Journal of Archaeological Science, Volume 38, Issue 9, pp. 2475-2479