Fula Osiyo xalqi
Fula (xitoycha 浮拉族, pinyin Fúlā Zú; Vyetnamcha Phù Lá) — Vetnam hududidagi Xatuen, Laytyau, Xoanglyenshon va Shonla provinsiyalarida yashovchi xalq. Umumiy aholi soni 6,4 ming kishi. Fula ikki subetnik guruhga boʻlinadi: fula-lao (laovaso, bokxovaso — „togʻliklar“) va fula xan (pula, pulapo, palukua — „xalq“). Fula xan guruhi itszu xalqining quyi tabaqasidan kelib chiqqanlik ehtimoli yuqori. 1970-yillarda fula xanning koʻpchilgi Xitoyga koʻchib oʻtib, u yerda itszu xalqi bilan birlashib ketgan. (V. A. Tishkov, 1999).
Tili[tahrir | manbasini tahrirlash]
Fula xalqi Xitoy-Tibet oilasining markaziy guruhining fula tilida (Laovaso) gaplashadi. Fula tili xitoy tilining janubiy lahjalariga mansub[1]. (Yu. V. Bromley, 1988).
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Anʼanaga koʻra, Fula xalqi oʻrmon yerlarini yoqib, oʻrnida qishloq xoʻjaligi yaratish, shudgorlanadigan, sugʻoriladigan va lalmikor yerlarda dehqonchilik bilan shugʻullanganlar[1]. Asosiy qishloq xoʻjaligi hayvonlari choʻchqa va echkilar hisoblangan. Fulaliklar yoʻlbarslar, yovvoyi choʻchqalar va ayiqlarni zaharlangan oʻq va tuzoqlar bilan ovlaganlar. Hunarmandchilik ham rivojlangan; ayniqsa qamishdan narsalar toʻqish va toʻqimachilik alohida ajralib turgan. Idishlar bambukdan tayyorlangangan. (V. A. Tishkov, 1999).
Madaniyati[tahrir | manbasini tahrirlash]
Anʼanaviy kiyimlar, ayollar uchun ham, erkaklar uchun ham, mayda munchoqlar bilan bezatilgan. Ayollar ust kiyimi, boshi uchun teshigi boʻlgan, toʻrtburchak shaklidagi ustki chakmon va kashta va munchoqlar bilan bezatilgan yubkadan iborat boʻlgan. Anʼanaga koʻra, Fula taomlariga guruch, quritilgan va tuzlangan baliq yoki goʻsht, sabzavotlar kiradi. Ovqatga turli xil ziravorlar ishlatiladi. Fulalar uylarini togʻ yonbagʻirlariga qurishgan. Asosiy bayramlari Yangi yil boʻlib, unda qoʻshiqlar va raqslar bilan ommaviy bayramlar oʻtkazilgan. Fulalar orasida ajdodlarga, tabiat ruhlariga (suv, sholi, osmon, yer va boshqalar) sigʻinish keng tarqalgan. (V. A. Tishkov, 1999).
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Egorunin O.V., Ngo Duk Thinh. Fula // Dunyo xalqlari va dinlari / Bob. ed. V. A. Tishkov. M.: Buyuk rus entsiklopediyasi, 1999-yil.
- Dunyo xalqlari. Tarixiy-etnografik maʼlumotnoma / bob. ed. Yu.V.Bromli. — M.: Sovet Entsiklopediyasi, 1988-yil.
- Dunyo xalqlari atlasi / Ed. S. I. Bruk, V. S. Apenchenko va boshqalar — M.: SSSR Davlat geologiya qoʻmitasi Geodeziya va kartografiya bosh boshqarmasi. SSSR Fanlar akademiyasining Mikluxo-Maklay, 1964-yil.