G‘oziyon madrasasi
39°46′12″N 64°24′49″E / 39.77000°N 64.41361°E
Gʻoziyon madrasasi (Gʻoziyon — „iymon uchun kurashuvchilar“), Gʻoziyon Kalon („katta Gaziyon“) — meʼmoriy yodgorlik, Buxoro (Oʻzbekiston)dagi madrasa. XV-XVII asrlarda qurilgan.
XVIII—XIX asrlarda musulmon maktabi sifatida faoliyat yuritgan, bu yerda tahsil olish maqsadida turli shaharlardan talabalar kelgan.
Buxoro shahri tarixiy markazining bir qismi sifatida YUNESKOning Jahon merosi roʻyxatiga kiritilgan.
Madrasaning jovlashuv o‘rni
[tahrir | manbasini tahrirlash]G‘oziyon madrasasi shahar markazida, Buxoroning qadimiy kvartali G‘oziyonda joylashgan. Bu nom 44 nafar buxorolik shahidlardan biri, eʼtiqod uchun kurashuvchi Imom Gʻoziyning mahallada joylashgan moʻtabar qabri nomidan olingan[1]. Madrasa Jo‘yibor va Imom G‘azoliy Valiy ko‘chalari chorrahasida joylashgan. Madrasa yonida Xoja-Govkushon meʼmoriy ansambli va 19-asrda qurilgan binoda joylashgan „Hovli Poyon“ mehmonxonasi joylashgan.
Madrasa binolaridan talabalar yashashi uchun foydalanilgan, shu kvartaldagi Mullo Muhammad Sharif madrasasida darslar oʻtkazilgan. Bu binoga yarim yogʻoch („yogʻoch“) Chubin madrasasi tutash bo‘lgan. Madrasalarning bunday bir nuqtada toʻplanishi bu mahalla Buxoroning taʼlim markazlaridan biri boʻlganligi bilan izohlanadi[1].
Madrasa tavsifi va hozirgi holati
[tahrir | manbasini tahrirlash]15-asrdan maʼlum boʻlgan ushbu madrasa „Gʻoziyon xurd“ (kichik Gʻoziyon) madrasasi bilan birga qoʻsh madrasalar ansambli tarkibiga kirgan. Ansamblning paydo bo‘lish vaqti 1535-yilga to‘g‘ri keladi[2]. Gʻoziyan madrasasining zamonaviy binosi (1730-34-yillar, quyida koʻring) bir qavatli bino boʻlib[2], mahalliy Buxoro meʼmorchiligi uslubida qurilgan baland monumental fasadi Buxoroning boshqa madrasalariga nisbatan kichikroqdir. Binoning old qismi ark shaklida qilinib, qisman bezaklar bilan bezatilgan. Majmua Muhammad Sharif mablag‘lari hisobiga Usta Fathulloh tomonidan qurilgan.
Gumbaz ichining eng baland nuqtasi oltin bilan bezatilib mayolika yozuvida donator Muhammad Sharif va usta ustoz Fathullohni sharaflab anʼanaviy metaforalardan iborat yuksak poetik bagʻishlov bitilgan. Ushbu bino qurilish ishlari boshlangandan so‘ng to‘rtinchi yilda qurib bitkazilgan. Gumbaz peshtoqiga bitilgan baytda „Az Muhammad Sharif be-in nishon“ („Bu Muhammad Sharifdan [yaxshi] nishondir“) jumlasida qurilishning tugallanish xronogrammasi berilgan bo‘lib, u hisoblab chiqilsa, hijriy 1146-(1733-34-yillar) yilni anglatadi.[3]
Binoning o‘zi nosimmetrik bo‘lib, devorlari g‘ishtdan qurilgan. Binoning arksimon old jabhasi suvoqlangan. Madrasa tashqi xonasining shifti naqsh o‘yilgan marmar yordamida chiroyli bezatilgan.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 О.А.Сухарева. „КВАРТАЛЬНАЯ ОБЩИНА ПОЗДНЕФЕОДАЛЬНОГО ГОРОДА БУХАРЫ (в связи с историей кварталов)“. bukharapiter.ru. Издательство "Наука" Главная редакция восточной литературы (1976). 2018-yil 14-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 14-iyun.
- ↑ 2,0 2,1 M. A. YuSUPOVA EVOLYuTsIYa ZODChYeSTVA BUXARI XVI — NAChALA XVII VYeKA[sayt ishlamaydi]
- ↑ B. Babadjanov EPIGRAFIChYeSKIYe PAMYaTNIKI BUXARI[sayt ishlamaydi] (Problemi i perspektivi ix izucheniya), 1997.
Adabiyot
[tahrir | manbasini tahrirlash]- V. G. Saakov „Buxoro tarixi“. „Sharq“ nashriyoti, 1996-yil.
- "Buxoro. Markaziy Osiyo durdonalari. Buxoro boʻyicha tarixiy qoʻllanma. 2012-yil.
- „Bukhoro Bukhara Bukhara“ Oʻzbek, Ingliz va Rus tillarida. „O‘zbekiston“ nashriyoti, Toshkent 2000 y.
- Muhammad Narshaxiy. Buxoro tarixi. Toshkent. 1897 (trans. N. Likoshin).
- V. G. Saakov Buxoro meʼmorchilik durdonalari. Buxoro viloyat „Kitobxon“ jamiyati Oʻzbekiston SSR, Rovno 1991-yil
- Robert Almeev. Qadimgi Buxoro tarixi. (O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi akademigi Rtveladze E. tahriri ostida. DA.)
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- „Медресе Гозиён“. Памятники Бухары. www.buxara.org. Qaraldi: 2018-yil 14-iyun.
- „Медресе Гозиен//Достопримечательности Бухары“. Города Узбекистана. www.tourstouzbekistan.com. Qaraldi: 2018-yil 14-iyun.