Gerontokratiya
Gerontokratiya (qadimgi yunon tilidan gthrōn [geron] gen. gĭrōnos "qari odam" + kratos [kratos] "kuch; davlat; hokimiyat") boshqaruv printsipi bo'lib, unda hokimiyat keksa yoshlilarga tegishli bo'lishi. Zamonaviy jamiyatga nisbatan gerontokratiya - keksa avlod odamlari tomonidan siyosiy ta'sirni tortib olishdir.
[tahrir | manbasini tahrirlash]Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Bu atama 20-asr boshlarida etnograf V. Rivers tomonidan kiritilgan. Uning nazariyasiga ko'ra, gerontokratiya Avstraliyaning tub aholisi va Okeaniya va Kavkazning ayrim xalqlariga xos edi. Biroq, zamonaviy g'oyalarga ko'ra, ibtidoiy jamiyatda oqsoqollarning alohida mavqei qabilalarning oliy hokimiyatini tashkil etish elementlaridan biri hisoblanadi.
[tahrir | manbasini tahrirlash]Gerontokratiya SSSRda
[tahrir | manbasini tahrirlash]Sovet Ittifoqi mavjud bo'lgan davrda hukumatda bo'lgan odamlarning yoshi asta-sekin o'sib bordi. Agar Stalin davrida Siyosiy byuro a'zolarining o'rtacha yoshi taxminan 50 yoshda bo'lgan bo'lsa, Brejnev davrida u 70 yoshdan oshdi. Sovet rejimining gerontokratiyaga bunday moyilligi hokimiyatdagi odamlarning Stalin tomonidan o'z lavozimlariga tayinlanganligi, o'z lavozimlarini qariyb qirq yil davomida saqlab qolganligi va iste'foga chiqmoqchi emasligi bilan bog'liq edi. Bu esa, yosh siyosatchilarni siyosiy hokimiyat apparatiga yaqinlashtirmaslikka sabab bo'lardi. Ko'pchilik keksalikni barqarorlik bilan bog'lashi sababli SSSRda gerontokratiya shu qadar mustahkamlandi. Brejnev davrini “turg‘unlik” deb bejiz aytishmagan. Amaldagi tuzum Siyosiy byuro a'zolarini qoniqtirdi, shuning uchun ular yosh siyosatchilarga davlat organlariga kirish imkoniyatini berishmas edi.
[tahrir | manbasini tahrirlash]Gerontokratiya adabiyotda
[tahrir | manbasini tahrirlash]Qadimgi Yunonistonning ko'plab adabiy yodgorliklarida odamlarning, shu jumladan o'sha davr faylasuflari va shoirlarining gerontokratik dunyoqarashining tasdig'ini topish mumkin. Shunday qilib, Qadimgi Yunoniston mifologiyasida asosiy xudo Zevs qadimgi yunon oilasida keksa otaning timsoli hisoblanadi. Qadimgi yunonlar uchun bu kuch, barqarorlik ramzi va davlatchilik asosidir. Bundan tashqari, Gomer Iliadasining qahramonlaridan biri, Axilles va Agamemnonga ko'rsatma beradigan, ular bilan donoligini baham ko'radigan Nestor aynan oqsoqoldir.
[tahrir | manbasini tahrirlash] | Bu maqola birorta turkumga qoʻshilmagan. Iltimos, maqolaga aloqador turkumlar qoʻshib yordam qiling. (Aprel 2024) |