Kontent qismiga oʻtish

Glaucus atlanticus

Vikipediya, erkin ensiklopediya

Glaucus atlanticus (umumiy nomlari orasida koʻk dengiz ajdahosi, dengiz qaldirgʻochi, koʻk farishta, koʻk glaukus, ajdaho slugi, koʻk ajdaho, koʻk dengiz shilimshigi va koʻk okean shilimshiqlari kiradi) mayda, koʻk dengiz shilimshigʻi, pelagik yaʼni dengizda yashovchi zaharli mollyuska turi, Glaucidae oilasiga mansub qobiqsiz oshqozon oyoqli mollyuska.[1]

Bu dengiz shilliqurtlari pelagikdir; ular yuqorida turish uchun suvning sirt tarangligidan foydalangan holda teskari suzib yuradilar, asosan ular shamol va okean oqimlari tomonidan oqib keladi. G. atlanticus rang niqobidan foydalanadi: ularning tanasining koʻk tomoni yuqoriga qarab, suvning koʻk rangi bilan aralashadi. Dengiz shlyuzlarining kumush/kulrang tomoni pastga qaragan boʻlib, suvning ostida yuqoriga qaragan holda okeanda aks etadigan quyosh nuri bilan aralashib ketadi.

Glaucus atlanticus boshqa pelagik yaʼni suvda yashovchi mayda jonzotlar bilan oziqlanadi. Bu dengiz shlyuzi yirtqichlardan himoya sifatida oʻz toʻqimalarida sifonoforlardan achchiq nematosistlarni saqlaydi. Ushbu shillaqurtni ushlagan odam unung chaqishi taʼsirida xavfli zahar qabul qilishi mumkin

Bu tur G. marginatusga oʻxshash tuzilgan va u bilan chambarchas bogʻliq boʻlib, u hozirda bir tur emas, balki Hind okeani va Tinch okeanida yashaydigan mavjudotlarning toʻrtta alohida turining sirli turlar majmuasi roʻyxatiga kiradi.[2] U Pteraeolidia ianthina[3] va G. marginatus bilan umumiylikda „koʻk ajdarho“ nomini oladi.[4]

Yetuklik davrida G. atlanticus 3 santimetrgacha uzunlikda[5] boʻlsa-da, kattaroq namunalari ham topilgan.[6] Toʻgʻri sharoitlarda u bir yilgacha yashashi mumkin.[7] Uning orqa tomoni kumushrang kulrang, qorin boʻshligʻi quyuq va och koʻk rangda. Uning boshida quyuq koʻk chiziqlar bor. Uning tekis, toraygan tanasi va oltita oyoqchasi boʻlib, ular nurli, barmoqsimon shoxchalarga tarqaladi.[8]

Mavjudot, shuningdek, papilla sifatida ham tanilgan, uch xil juft pedunkullardan mayda shoxchalar oʻsib chiqqan. Papillalar bir qatorga joylashtirilgan (bir qatorli) va umumiy uzunligi 84 dyuymgacha boʻlishi mumkin (Forster, 1777).[9]

Glaucus atlanticus is usually found in tropical/subtropical areas, floating at the oceanʼs surface due to the stored gulped air inside their stomachs. They usually feed on cnidarians, which can be noisy due to air escaping their stomachs as they feed.[10][11][12]

Ushbu turning ogʻzida arrasimon tishlari[13] bor, ular kuchli jagʻi va tishlari bilan birlashtirilgan boʻlib, oʻljasining qismlarini ushlash va uni taslim qilishga yordam beradi.[7]

Uning oshqozonida gaz bilan toʻldirilgan qop yordamida G. atlanticus suv sirtida suzib yuradi. Gaz xaltasining joylashuvi tufayli bu tur teskari suzadi. Yuqori sirt esa oyoq vazifasini bajaradi (boshqa shilimshiqlar va suvda yashovchi shilliqurtlarda pastki qismi) va u koʻk yoki koʻk-oq rangga ega. Haqiqiy dorsal yuzasi (G. atlanticusda past tarafidan qaralganda) butunlay kumush-kulrang. Bu rang yordamida niqoblanishga misol boʻlib, uni pastdan va yuqoridan hujum qilishi mumkin boʻlgan yirtqichlardan himoya qilishga yordam beradi.[14] Moviy rang ham zararli UV quyosh nurini qaytardi deb hisoblanadi.

Tarqalishi va yashash joyi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Koʻk dengiz shilimshiq bu yerda suvdan tashqarida koʻrsatilgan va shu tariqa quruqlikda qolib ketgan; ular plyajda topilgan. Hayvonni koʻtarib olish Physalia utriculus chaqishi natijalariga oʻxshash ogʻriqli holatga olib kelishi mumkin.
Suvdagi shiliqurt

Bu nudibranch pelagik boʻlib, u butun dunyo okeanlarida, moʻtadil va tropik suvlarida uchraydi. Janubiy Afrikaning sharqiy va janubiy qirgʻoqlaridan, Yevropa suvlaridan, Avstraliyaning sharqiy qirgʻoqlaridan va Mozambikdan koʻplab turlari topilgan.[2] G. atlanticus turlarining geografik diapazoni Kaliforniya koʻrfazidan shimolga qarab 150 kmgacha yoyilgan.[15]

19-asrning oʻrtalaridan boshlab Azor orollarida ushbu tur haqida xabar berilgan.[6]

Glaucus atlanticus yaqinda 2013-yilda Perudagi Humboldt Current ekotizimida va 2012-yilda Hindistonning Andxra-Pradesh yaqinida topilgan. Bu hududlar turning maʼlum yashash xususiyatlariga mos keladi: ular Tinch okeanining janubiy qismidagi iliq moʻtadil iqlimda, sirkumtropik va lusitaniya muhitida oʻsadi. Andxra-Pradesh yaqinida G. atlanticus topilgunga qadar, bu nudibranchlar Bengal koʻrfazida va Hindistonning Tamil Nadu qirgʻoqlaridarida ham, bir-biridan 677 kilometr masofa uzoqlikda uchratilgani qayd etilgan.[16]</br> Glaucus atlanticus yaqinda 2016-yilning yanvar oyida ham Bermud orollari yaqinida topilgan[17] shuningdek, Barbados va Kichik Antil orollaridagi sharqiy sohillarda kamdan-kam turlari qirgʻoqdan topilgan.

Bu dengiz shlyuzlari ochiq okeanda yashashiga qaramay, ular baʼzida tasodifan qirgʻoqqa chiqib qoladi va shuning uchun ularni sohillardan topish mumkin. 2022-yil aprel oyida ushbu mavjudotning koʻplab namunalari Texas qirgʻogʻi boʻylab Meksika koʻrfazida topilgan.[18]

Hayot tarixi va xatti-harakati

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Glaucus atlanticus boshqa yirik suvda yashovchi organizmlarni ovlaydi. Dengiz shilimshiqlari sekin suzish harakatlarini amalga oshirish uchun oʻzlarining shoxli oyoqchalaridan foydalanib, oʻlja yoki jufti tomon harakatlanishi mumkin.[19][20] Ular yana bir oʻta zaharli deb hisoblangan Physalia physalisni ham oʻlja qilishlari maʼlum; shamol tomonidan dengizchi (Velella velella); koʻk tugma (Porpita porpita); va binafsha salyangoz Janthina janthina. Baʼzida bu mavjudotlar boshqa organizmlarga hujum qilishadi va yeyishadi.

Bu tur zaharli nematotsistlarga qarshi immuniteti tufayli turli zaharli organizmlar bilan oziqlanishi mumkin. Shilliqurt organizmning boʻlaklarini isteʼmol qiladi va kelajakdagi oʻljaga qarshi foydalanish uchun eng zaharli nematotsistlarni tanlaydi va saqlaydi.[21] Nematotsistlar hayvonning cerata uchida maxsus qoplarda (cnidosacs) toʻplanadi, uning tanasida yupqa patlarga oʻxshash „barmoqlar“dan joy oladi. G. atlanticus zaharini toʻplaganligi sababli, u har qanday zaharli dengiz organizmiga qaraganda kuchliroq va halokatli chaqishi mumkin.[22]

Deyarli barcha heterobranxlar (baliq turi) singari, koʻk ajdaholar ham germafroditlardir va ularning erkak jinsiy aʼzolari oʻzlarining sheriklarining zaharli keratalaridan qochish uchun ayniqsa katta va ilgaksimon boʻlib rivojlangan.[7] Oʻng tomonlarini qaratib juftlashgan koʻpchilik nudibranchlardan farqli oʻlaroq, dengiz qaldirgʻochlari qorin tomonlarini qaratgan holda juftlashadi.[23] Juftlashgandan soʻng, ikkala jins ham tuxum qoʻyishga qodir va tuxum ipiga 20 tagacha tuxum qoʻyishi mumkin, koʻpincha ularni yogʻoch boʻlaklarga yoki yogʻoch terisiga qoʻyadi.[7] G. atlanticus soatiga oʻrtacha 55 ta tuxum qoʻyishi mumkin.[24] Tadqiqotlar shuni koʻrsatdiki, G. atlanticus global panmiktik emas, balki okean havzalarida oʻtroqashgan. Afro-Evroosiyo va Amerika populyatsiyalari oʻrtasida gen oqimi keng tarqalgani sababi Shimoliy Muz va Janubiy okeanlardagi suv harorati va turli muammolar toʻsqinlik qilishidadir.[25]

Chaqish

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Glaucus atlanticus portugaliyalik odam urushi kabi sifonoforlardan zaharli nematotsistlarni yutib yuborishi va ularni barmoqa oʻxshash kerataning ekstremitalarida saqlashga qodir.[22] Hayvonni extiyotsizlik bilan qoʻlda ushlab turish Physalia utriculus sabab boʻlgan alomatlarga oʻxshash ogʻriqli chaqishga olib kelishi mumkin.[26] Tishlashdan keyin paydo boʻlishi mumkin boʻlgan alomatlar bular koʻngil aynishi, ogʻriq, qayt qilish, oʻtkir allergik kontakt dermatit, eritema, ürtiker papulalar, pufakchalar paydo boʻlishi va yalligʻlanishdan keyingi giperpigmentatsiyadir.[27]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Lalli, C. M.. Pelagic snails: the biology of holoplanktonic gastropod mollusks. Stanford University Press, 1989 — 224-bet. ISBN 978-0-8047-1490-7. 
  2. ↑ 2,0 2,1 Churchill, Celia K. C.; Valdés, Ángel; ó Foighil, Diarmaid (2014). „Churchill, C. K. C.; Valdés, Á; Ó Foighil, D. (2014). Molecular and morphological systematics of neustonic nudibranchs (Mollusca : Gastropoda : Glaucidae : Glaucus), with descriptions of three new cryptic species“. Invertebrate Systematics. 28-jild, № 2. 174-bet. doi:10.1071/IS13038.
  3. ↑ Rudman. „Pteraeolidia ianthina (Angas,1864)“. The Sea Slug Forum. Australian Museum (15-iyul 2010-yil). Qaraldi: 13-feb 2021-yil.
  4. ↑ Salleh. „Bizarre 'blue fleet' blows onto Australia's east coast“. ABC News. Australian Broadcasting Corporation (12-fevral 2021-yil). Qaraldi: 13-fevral 2021-yil.
  5. ↑ „Glaucus atlanticus (blue sea slug)“. The Natural History Museum. 2015-yil 27-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 13-aprel.
  6. ↑ 6,0 6,1 „Dragão Azul do Mar“. RTP. 2021-yil 17-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 2-avgust.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 „Blue Dragons of the Sea“. Smithsonian Museum of Natural History. Qaraldi: 14-noyabr 2020-yil.
  8. ↑ Piper, R.. Extraordinary Animals: An Encyclopedia of Curious and Unusual Animals. Greenwood Publishing Group, 2007 — 42–43-bet. ISBN 978-0-313-33922-6. 
  9. ↑ Holland, Brenden (March 2012). „First record of the blue sea slug (Glaucus atlanticus) from Andhra Pradesh – India“. Taprobanica: The Journal of Asian Biodiversity. 4-jild, № 1. 52-bet. doi:10.4038/tapro.v4i1.4386.
  10. ↑ Churchill, Celia K. C.; Valdés, Ángel; Ó Foighil, Diarmaid (2014-04-01). „Afro-Eurasia and the Americas present barriers to gene flow for the cosmopolitan neustonic nudibranch Glaucus atlanticus“. Marine Biology (inglizcha). 161-jild, № 4. 899–910-bet. doi:10.1007/s00227-014-2389-7. ISSN 1432-1793.
  11. ↑ Helm, Rebecca R. (2021-12-14). „Natural history of neustonic animals in the Sargasso Sea: reproduction, predation, and behavior of Glaucus atlanticus, Velella velella, and Janthina spp“. Marine Biodiversity (inglizcha). 51-jild, № 6. 99-bet. doi:10.1007/s12526-021-01233-5. ISSN 1867-1624.
  12. ↑ Pinotti, Raphael M.; Bom, Fabio C.; Muxagata, Erik (2019-04-08). „On the occurrence and ecology of Glaucus atlanticus Forster, 1777 (Mollusca: Nudibranchia) along the Southwestern Atlantic coast“. Anais da Academia Brasileira de Ciências (inglizcha). 91-jild. doi:10.1590/0001-3765201920180154. ISSN 0001-3765.
  13. ↑ Thompson, T. E.; McFarlane, I. D. (2008). „Observations on a collection of Glaucus from the Gulf of Aden with a critical review of published records of Glaucidae (Gastropoda, Opisthobranchia)“. Proceedings of the Linnean Society of London. 178-jild, № 2. 107–123-bet. doi:10.1111/j.1095-8312.1967.tb00967.x.
  14. ↑ „Habitat – Glaucus Atlanticus“. Bluedragonslug.weebly.com. Qaraldi: 2018-yil 14-mart.
  15. ↑ Hernández, Luis, et al. „Occurrence of Glaucus Atlanticus in the Midriff Islands Region, Gulf of California, Mexico“. American Malacological Bulletin, vol. 36, no. 1, 2018, pp. 145-149.
  16. ↑ Uribe, Roberto A.; Nakamura, Katia; Indacochea, Aldo; Pacheco, Aldo S.; Hooker, Yuri; Schrödl, Michael (September 2013). „A review on the diversity and distribution of opisthobranch gastropods from Peru, with the addition of three new records“. Spixiana. 36-jild, № 341–8391. 43–60-bet. Qaraldi: 24-oktabr 2014-yil.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
  17. ↑ Johnston-Barnes, Owain. „Diver finds 'blue dragons' at Spittal Pond“. The Royal Gazette (25-yanvar 2016-yil).
  18. ↑ Patton, Mary Claire. „Don’t Touch: Rare blue dragons are showing up on Texas beaches again“. KSAT 12 (11-aprel 2022-yil).
  19. ↑ Srinivasulu, Bhargavi; Srinivasulu, C.; Kumar, G. Chethan (2012). „First record of the blue sea slug (Glaucus atlanticus) from Andhra Pradesh–India“. Taprobanica: The Journal of Asian Biodiversity. 4-jild, № 1. 52–53-bet. doi:10.4038/tapro.v4i1.4386.
  20. ↑ MacLellan, Amelia „Glaucus atlanticus (blue sea slug)“. The Natural History Museum. Retrieved 2013-04-13
  21. ↑ Asmelash. „Rare blue dragons are washing up on the Padre Island National Seashore“. CNN. Qaraldi: 2020-yil 11-may.
  22. ↑ 22,0 22,1 Rudman. „Glaucus atlanticus Forster, 1777“. Sea Slug Forum (6-noyabr 1998-yil). Qaraldi: 26-fevral 2011-yil.
  23. ↑ Debelius, H.. Nudibranchs of the world. IKAN-Unterwasserarchiv, 2007. ISBN 978-3-939767-06-0. 
  24. ↑ Helm, Rebecca (14-dekabr 2021-yil). „Natural history of neustonic animals in the Sargasso Sea: reproduction, predation, and behavior of Glaucus atlanticus, Velella velella, and Janthina spp“. Marine Biodiversity. 51-jild. doi:10.1007/s12526-021-01233-5. Qaraldi: 16-mart 2022-yil.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
  25. ↑ Churchill, Celia K. C.; Valdés, Ángel; Ó Foighil, Diarmaid (2014-04-01). „Afro-Eurasia and the Americas present barriers to gene flow for the cosmopolitan neustonic nudibranch Glaucus atlanticus“. Marine Biology. 161-jild, № 4. 899–910-bet. doi:10.1007/s00227-014-2389-7.
  26. ↑ Ottuso, Patrick Thomas. „Aquatic antagonists: Indirect nematocyst envenomation and acute allergic contact dermatitis due to nudibranchs“. Cutis (2009-yil may). 2021-yil 23-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 2-avgust.
  27. ↑ Pinotti, Raphael M.; Bom, Fabio C.; Muxagata, Erik; Pinotti, Raphael M.; Bom, Fabio C.; Muxagata, Erik (2019). „On the occurrence and ecology of Glaucus atlanticus Forster, 1777 (Mollusca: Nudibranchia) along the Southwestern Atlantic coast“. Anais da Academia Brasileira de Ciências. 91-jild, № 1. e20180154-bet. doi:10.1590/0001-3765201920180154. PMID 30994760.
  • Churchill, Celia K. C.; Valdés, Ángel; Foighil, Diarmaid Ó. (April 2014). „Afro-Eurasia and the Americas present barriers to gene flow for the cosmopolitan neustonic nudibranch Glaucus atlanticus“. Marine Biology (Berlin). 161-jild, № 4. 899–910-bet. doi:10.1007/s00227-014-2389-7.
  • Valdés, Ángel; Orso Angulo Campillo (November 2004). „Systematics of Pelagic Aeolid Nudibranchs of the Family Glaucidae (Mollusca, Gastropoda)“. Bulletin of Marine Science. 75-jild, № 3. 381–389-bet.
  • MILLER, M. C. (January 1974). „Aeolid nudibranchs (Gastropoda: Opisthobranchia) of the family Glaucidae from New Zealand waters“. Zoological Journal of the Linnean Society. 54-jild, № 1. 31–61-bet. doi:10.1111/j.1096-3642.1974.tb00792.x.

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
 Vikiomborda Glaucus atlanticus
haqida turkum mavjud

  

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Glaucus_atlanticus&oldid=5181118" dan olindi