Havaskor boks
Havaskor boks - bu butun dunyo bo‘ylab klublar va uyushmalarda, xususan Olimpiada o‘yinlari, shuningdek kollej darajasida tashkil qilinadigan boks turi hisoblanadi.
Havaskor boks musobaqalari erkaklar uchun uch daqiqali uch raunddan, ayollar uchun ikki daqiqali to‘rt raunddan iborat bo‘lib, har bir raund oralig‘ida bir daqiqalik interval mavjud. 2009-yil 1-yanvarda erkaklar o‘rtasidagi kattalar bo'yicha janglar to‘rtta ikki daqiqalik raunddan uchta uch daqiqalik raundga o‘zgartirildi. Havaskor boks jismoniy kuchga emas, balki tushgan aniq zarbalar soniga qarab g'olibni aniqlaydi. Shuningdek, havaskorlar formati professional boksdan farqli o‘laroq, turnirlarda bir necha kun davomida bir nechta janglarni o‘tkazish imkonini beradi, professional boksda esa jangchilar odatda janglar orasida bir necha oy dam olishadi.
Hakam raqiblar faqat qonuniy zarbalardan foydalanishini ta’minlash uchun jangni kuzatib boradi; tananing ustidan taqilgan kamar zarbalarning pastki chegarasini ifodalaydi - har qanday bokschi raqibga takroran "beldan pastga zarbalar" bersa, diskvalifikatsiya qilinadi. Hakamlar, shuningdek, bokschilar raqib zarbalaridan qochish maqsadida bir birini ushlab olish vaziyatlarni oldini olishni ta'minlaydi (agar bu sodir bo‘lsa, hakam raqiblarni ajratib, ularga boksni davom ettirishni buyuradi). Takroriy ushlab turish bokschining jazolanishiga yoki oxir-oqibat diskvalifikatsiyasiga olib kelishi mumkin. Agar bokschi jiddiy jarohat olsa yoki bir bokschi ikkinchisida sezilarli darajada ustunlik qilsa, hakamlar jangni to‘xtatishlari kerak.
Havaskor boks ba’zan Olimpiya uslubidagi boks (hozirgi rasmiy atama) deb ataladi[1], garchi buni yozgi Olimpiya o‘yinlarida boks bilan adashtirmaslik kerak, u yerda bokschilar havaskorlar qoidalari bo‘yicha bellashadilar, lekin ham havaskorlar, ham professional bo‘lishlari mumkin[2].
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Dastlabki ko'rinishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Havaskor boks XIX asrning o‘rtalari va oxirlarida sport turi sifatida paydo bo‘ldi. Bu qisman professional boks atrofidagi bahs-munozaralar natijasida vujudga kelgan edi. Dastlab yuqori va o‘rta sinf vakillari an’anaviy ishchi sinf sportini o‘zlashtirish uchun qilgan urinish sifatida masxara qilingan bo‘lsa-da, xavfsizroq, "ilmiy" boks uslubi keyinchalik maktablar, universitetlar va qurolli kuchlarda ommalashdi. Shunday bo‘lsa-da, chempionlar odatda shahar kambag‘allari orasidan yetishib chiqardi.
Rivojlanishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Queensberry havaskorlar chempionati 1867-yildan 1885-yilgacha davom etdi va shuning uchun professional bokschilardan farqli o‘laroq, havaskor bokschilar Queensberry qoidalari nashr etilganidan keyingina qo‘lqoplardan foydalanishdan bosh tortmadilar. Angliyada havaskor boks assotsiatsiyasi (ABA) 1880-yilda o‘n ikkita klub birlashganda tashkil etilgan. Keyingi yili u o‘zining birinchi chempionatlarini o‘tkazdi. To‘rtta vazn toifasida bahslar o‘tkazildi: Featherweight, Lightweight, Middleweight va Heavyweight. 1902-yilga kelib amerikalik bokschilar BAA chempionatida chempionlik uchun kurash olib borishdi, bu esa sportni xalqaro tus olishiga zamin yaratdi. 1924-yilga kelib, ABAda 105 ta klub bor edi.
Boks birinchi marta 1904-yilda Olimpiya o‘yinlarida paydo bo‘lgan va 1912-yilgi o‘yinlardan tashqari har doim ularning bir qismi bo‘lgan. 1904-yildan 2020-yilgacha AQSH va Kuba eng ko‘p oltin medallarni qo‘lga kiritdi; AQSH uchun 50 (umumiy 117 ta medal) va Kuba uchun 41 (umumiy 78 ta medal)[3].
Xalqaro miqyosda havaskor boks XX asrning birinchi yarmida barqaror ravishda tarqaldi, ammo 1920-yilda Parijda birinchi xalqaro tashkilot - Fédération Internationale de Boxe Olympique (Xalqaro Olimpiya boks federatsiyasi) tashkil etilganda, beshta a’zo davlat mavjud edi. 1946-yilda Londonda Xalqaro havaskor boks assotsiatsiyasi (AIBA) tashkil etilganida, beshta qit’adan yigirma to‘rt davlat ishtirok etdi va o‘sha paytdan beri AIBA havaskor boksning rasmiy jahon federatsiyasi bo‘lib kelmoqda. Havaskor boks bo‘yicha birinchi jahon chempionati 1974-yilda o‘tkazilgan, bundan oldin faqat mintaqaviy chempionatlar o‘tkazilgan, Olimpiadadan tashqari butun dunyo bo‘ylab yagona musobaqa birinchi marta 1947-yilda va o‘shandan beri CISM tomonidan o‘tkazilgan jahon harbiy boks chempionati edi[4].
Natijalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bunday tarzda yakunlanadigan musobaqalar ingliz yoki fransuz tilida qayd etilishi mumkin (fransuz tili AIBA rasmiy tili bo‘lgan). Havaskorlar boksida "nokaut" va "texnik nokaut" atamalari qo‘llanilmaydi, buning o‘rniga quyidagi atamalardan foydalaniladi[5]:
| Qisqartma | Ma'nosi | Professional boksdagi muqobili | |
|---|---|---|---|
| Ingliz | Fransuz | ||
| RSC | kot | hakam musobaqani to‘xtatdi (aniqlanmagan) | texnik nokaut |
| RSCO | hakam bir tomonlama jang uchun bahsni to‘xtatadi | ||
| RSCOS | hakam mag‘lub bo‘lgan raqib uchun bahsni to‘xtatadi | ||
| RSCH | boshga qattiq zarbalar berilgani sababli hakam jangni to‘xtatdi | ||
| RSCM | hakam tibbiy sabablarga ko‘ra jangni to‘xtatdi | referining jangni to'xtatishi orqali g'alaba | |
| RSCI | hakam jarohat tufayli jangni to‘xtatdi | ||
| RET | AB | bokschi burchagidan jangni to‘xtatish yoki jangni tark etish | |
| KO | ko | o‘n soniya davomida kanvasda qolib ketish | nokaut |
| PTS | pts | ochkolar hisobiga g'alaba | ochkolar hisobiga g'alaba |
| DQ | disq | diskvalifikatsiya | diskvalifikatsiya |
| WO | forfeit | birlamchi g‘alaba (raqib yo‘qligi sababli) | texnik g'alaba |
| Bye | roundni o'tkazib yuborish | o'tkazilmagan jang | |
Barcha bahsli g‘alabalar, mag‘lubiyatlar yoki nomutanosibliklar haqida (sof nokautdan tashqari) boshqaruv organlariga murojaat qilish orqali qonuniy ravishda kurashilishi mumkin.
Baholash
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Havaskor boksda bugungi kungacha turnir qoidalari va sanksiya beruvchi organga qarab bir nechta baholash tizimlari mavjud. 1980-yillargacha (va ba’zi joylarda bugungi kungacha) saqlanib qolgan bir nechta arxaik hisob tizimlari, birinchisi uchta raundning har biri uchun bir ochko beradigan 3 ochkolik tizimdir (shuning uchun 3:0 ochkolar bo‘yicha sof g‘alabani anglatadi, 2-1 mag‘lub bo‘lgan raqib bir raundda ustunlik qilganini anglatadi, 1-1-1 durang yoki ex aequo uchun, bu juda kam uchraydigan holat edi). Bu kabi baholash uzoq vaqt davomida 3 ovozli qaror qabul qilish tizimi va professional boks qarorlarini qabul qilish tizimiga o‘xshash 5 ovozli qaror qabul qilish tizimi bilan birga mavjud bo‘lib, u g‘alaba yoki durang uchun ovoz beradigan beshta hakamni talab qiladi (5 ovoz tizimida 5-0 bir ovozdan qaror qabul qilish uchun, 4-1 ko‘pchilik qaror qabul qilish uchun, 3-2 bo‘lingan qaror qabul qilish uchun, 3-1-1 bo‘lingan qaror qabul qilish va bitta hakam durangni hal qildi. 3 ta ovoz tizimida 3-0 - yakdil qaror, 2-1 - bo‘lingan qaror, 0-0-3 - durang).Turnir qoidalariga qarab, agar aniq g‘olib bo‘lmasa, to‘satdan o‘lim prinsipi bo‘yicha qo‘shimcha raund yoki raundlar tayinlanishi mumkin edi. Barcha qayd etilgan tizimlar bir-biri bilan birgalikda amalga oshirildi (ya’ni hakamlar nafaqat g‘olibni tanlashlari, balki kartochkalarni to‘ldirishlari ham kerak edi), kartochka va boshqa shu kabi qoidalar baholashda murakkablikni keltirib chiqardi. Turnirlar va chempionatlarda odatda 5 ta ovoz berish tizimidan foydalanilgan. Xalqaro duallar odatda 3 ta ovoz berish tizimidan foydalangan, ikkita hakam mehmon davlatni, bitta hakam esa mezbon davlatni ifodalagan.Ikkala tizim ham bir qator munozarali natijalarga olib keladi, chunki zarba statistika ko‘pincha ikkalasida ham hisobga olinmagan. 1960-yilgi Rim Olimpiadasi saralash bosqichida Sovet Ittifoqi vakili Oleg Grigoryev bahsli tarzda Buyuk Britaniyaning Francis Taylor ustidan g‘olib deb topilganidan so‘ng, XOQ chorak final oldidan 15 ga yaqin hakamlarni o‘z vazifalarini bajarishdan ozod qilishga qaror qildi[6]. 1988-yilgi Seul Olimpiadasi bahslaridan so‘ng, yaqqol dominant finalchi Roy Jons Jr. (hatto sovet hakamlari ham g‘olib deb qaror qilgan, sharhlovchilar va uning mag‘lub bo‘lgan raqibi, o‘zi adolatsizlik uchun uzr so‘ragan) oltin medaldan deyarli mahrum qilinganidan so'ng, yangi tizim yaratildi va amalga joriy qilindi, bu tizimda faqat aniq zarbalar ball keltirardi, garchi aniq zarba qanday bo'lishi haqida bahslar hali ham mavjud bo‘lib, bu ham yana boshqa shubhali natijalarga olib keldi. 1996-yilgi Atlanta Olimpiadasining yarim finalida qozog‘istonlik Vasiliy Jirov amerikalik Antonio Tarver ustidan 15:9 hisobida g‘alaba qozonganida, ko‘plab kuzatuvchilar Tarverni butun jang davomida ustunlik qildi deb o‘ylashgandi va natija ularni hayron qoldiradi.
| Baholash tizimi | Qaror turlari | |||
|---|---|---|---|---|
| Yakdil qaror bilan | Katta farq bilan | Bo'lingan qaror bilan | Durang (kamdan kam holatlarda) | |
| 5 ovozli baholash | 5–0 | 4–1 | 3–2 | 2–2–1, 2–1–2, or 1–1–3 |
| 3 ovozli baholash | 3–0 | yo'q | 2–1 | 1–1–1 or 0–0–3 |
| Ochkolar hisobiga baholash | yo'q | yo'q | yo'q | ikkala ball teng bo‘lganda |
Kompyuter orqali hisoblash 1992-yilda Olimpiadaga kiritilgan. Beshta hakamning har birida qizil va ko‘k tugmali klaviatura bor edi. Hakamlar qaysidir bokschi ochkoli zarba berganda tugmachani bosardilar. Besh hakamdan uchtasi bitta bokschi uchun tugmani bosgan holdagina ochko hisobga olinardi. Agar ochkolar teng bo‘lsa, har bir hakam o'zi uchun g‘olibni aniqlaydi.
AIBA 2011-yil yanvar oyida yangi baholash tizimini taqdim etdi. Har bir hakam har bir bokschiga alohida ball beradi. Har bir bokschiga berilgan ball 5 ta hakamdan 3 tasidan bir xil ball yoki o‘rtacha qiymat bilan olinadi. Ballar endi real vaqtda kuzatilmaydi va buning o‘rniga har bir raund oxirida beriladi[7].
2013-yil 13-martda kompyuterda baholash tizimi to‘xtatildi, uning o‘rniga havaskor boks professional boksga o‘xshash o‘n ochkolik tizimdan foydalanishni boshladi.
Mukofotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Havaskor boks bo‘yicha mukofotlar tizimi deyarli Olimpiya mukofotlari tizimini takrorlaydi:
Final bosqichi g‘olibi oltin medalni qo‘lga kiritadi (1-o‘rin)
Mag'lub finalchi kumush medalni qo‘lga kiritadi (2-o‘rin)
Finalga chiqa olmagan yarim finalchilar bronza medalini qo‘lga kiritadi (3-o‘rin)
- Ko‘pgina turnirlar xalqaro qoidalarga, jumladan, nokaut bilan mag‘lubiyatga uchraganlari uchun 30 kunlik musobaqalardan chetlatish amal qilganligi sababli, ikkala mag‘lub ham bronza medallari bilan taqdirlanadi. Faqat bitta uchinchi o‘rin mavjud bo‘lgan ba’zi turnirlar (odatiy ikkitasi o‘rniga) yoki yarim finalda ikkitadan ortiq bronza da’vogari qatnashgan bo‘lsa, 3-o‘rin uchun alohida turnir tashkil qilinadi. Biroq, uchinchi o‘rin uchun jang aksariyat yurisdiktsiyalarda o‘tkazilmaydi, chunki havaskor boksdagi mag'lub sportchini 30 kunga chetlatish qoidasi bunday jangni imkonsizga aylantiradi.
.jpg)
|
.jpg)
|
| Ikkinchi va uchinchi o‘rinlarga kumush va bronza medallari topshiriladi. | |
Amerika Qo‘shma Shtatlari turnirlari va chempionatlari (Jahon boksiga aloqadorlaridan tashqari), Yevropadagi turnirlardan farqli o‘laroq, odatda kumush va bronza medallarini 2- va 3-o‘rinlar uchun bermaydi, chunki ular faqat g‘oliblarni mukofotlaydi. G'olibga esa "Oltin qo‘lqoplar" topshiriladi. Bu professional boksga o'xshash bo‘lib, unda ham "ikkinchi o‘rin" yoki "uchinchi o‘rin" kabi atamalar qo‘llanilmaydi, faqat "chempion" va "challenger" kabilar mavjud.
Himoya jihozlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]2016-yil mart oyida 1982-yildan beri ishlatiladigan himoya bosh qurilmasi janglarda bosh qurilmasiz janglarga qaraganda ko‘proq bosh chayqalishi tufayli erkaklar musobaqasidan olib tashlandi. Bu chetlatish ayollar musobaqalariga ta’sir qilmadi, chunki AIBA uning ayollarga ta’siri haqida yetarli ma’lumot yo‘qligini e’lon qildi. Bu qaror 2016-yilgi Yozgi Olimpiya o‘yinlarida qabul qilingan[8].
Professional qabul qilish
[tahrir | manbasini tahrirlash]1990-yillarda bir necha marta, asosan, postsovet davlatlaridan bo‘lgan professional bokschilar havaskor faoliyatini davom ettirdilar, xususan: Nikolay Kulpin va Oleg Maskaev 1993-yilda, Nikolay Valuev 1994-yilda, Ruslan Chagayev 1998-yilda.
2016-yil iyun oyida AIBA professional bokschilarga Olimpiya o‘yinlari va boshqa havaskor boks turnirlarida ishtirok etishga ruxsat berdi[9]. Bunga qisman o‘yin maydonini tenglashtirish va barcha sportchilarga sotsialistik mamlakatlar va postsovet respublikalaridan hukumat homiyligidagi bokschilar ega bo‘lgan bir xil imkoniyatlarni berish uchun erishildi.[10]. Biroq, professional tashkilotlar bu qarorga qat’iyan qarshi chiqdi[11]. G‘arbda odat bo‘lganidek, havaskor bokschilar Olimpiadalarda ketma-ket qatnashmaydilar, ular o‘yinlarda yoki xalqaro ahamiyatga ega boshqa sport tadbirlarida qatnashgandan so‘ng professional bo‘lishadi, Kuba va Sobiq Ittifoqdan keyingi ba’zi davlatlardan kelgan bokschilar esa davlat tomonidan homiylik qilinadi va ko‘pincha havaskor boksda qoladi, shu bilan birga de-fakto professional bo‘lib, bir nechta Olimpiadalarda qatnashadi[3][12].
Ushbu qarorga qadar G‘arbda havaskor bokschilarning ketma-ket olimpiadalarda qatnashmasligi, balki o‘yinlarda yoki xalqaro ahamiyatga ega bo‘lgan boshqa sport tadbirlarida ishtirok etganidan so‘ng darhol professionalga aylanishi odatiy hol edi. Shu bilan birga, bugungi kunda professional boks taqiqlangan yoki ilgari taqiqlangan Kuba va ba’zi postsovet davlatlaridan kelgan bokschilar ko‘pincha davlat tomonidan homiylik qilingan va de-fakto professional bo‘lsalar ham, rasman havaskor bo‘lib qolishgan va ko‘pincha bir nechta Olimpiada o‘yinlarida qatnashgan[3][13].
Musobaqalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Chiziqli tizimdan foydalanadigan professional boksdan farqli o‘laroq, havaskor boks musobaqalari prinsipial jihatdan farq qiladi (garchi professional va havaskor jang kechalari bir-biriga juda o‘xshash ko‘rinishi mumkin).
Musobaqa turlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]| Raqobat darajasi vakillik doirasi (qancha ko‘p davlatlar ishtirok etsa, tadbir shunchalik muhim), shuningdek, raqobatchilarning soni va sifati bilan belgilanadi. | ||
| O'yinlar | Olimpiya, mintaqaviy va submintaqaviy o‘yinlarida to‘rt yilda bir marta o‘tkaziladigan boks musobaqalari havaskor boksning eng nufuzli musobaqalari hisoblanadi. | Boshqaruv organlari odatda tadbirlarda ishtirok etish, natijalarni nazorat qilish va ta’minlash uchun o‘z mahalliy vakillarini yuboradi. |
|---|---|---|
| Shuningdek, Olimpiya boksi va havaskor boks chempionati o‘rtasida ba’zi farqlar mavjud, chunki boks 1904-yilda Olimpiadaga kiritilgan va jahon chempionatlari birinchi marta yetmish yil o‘tib, 1974-yilda o‘tkazilgan (Val Barker kubogi bu farqlardan kelib chiqqan). | ||
| Jahon chempionatlari | Jahon chempionatlari muhimligi bo‘yicha Olimpiya o‘yinlardan keyin ikkinchi o‘rinda turadi. Ikkalasi ham ishtirok etish uchun katta tajriba talab qiladi. | |
| Kuboklar | Kuboklar jahon chempionatlari va odatiy turnirlar o‘rtasidagi oraliq ahamiyatga ega tadbirlardir. | |
| Chellenj | Chellenj - bu musobaqaning bir turi bo‘lib, u amaldagi Olimpiya va jahon chempionlari, kubok g‘oliblari, mintaqaviy olimpiya o‘yinlarning medal sovrindorlariga chempionatlar o‘rtasida bir-biriga va eng yaxshi havaskorlarga qarshi kurashishga imkon beradi. | |
| Turnirlar | Turnirlar A-darajali (Olimpiya va Jahon chempionati saralash bosqichi) yoki B-darajali (boshqa) bo‘lishi mumkin. Ular, shuningdek, milliy, boshqa mamlakatlardan kelgan raqobatchilar uchun ochiq, gran-pri, xotira va boshqalarga bo‘linadi. Turnirlar kuboklar va chempionatlar uchun poydevor hisoblanadi. | |
| Duallar | Duallar - ikki jamoa o‘rtasidagi bellashuv. Raqobatchilar mahalliy, milliy, mintaqaviy va klub yoki xizmat ko‘rsatish bo‘limi tomonidan birlashtiriladi. Juftlikni yutib olish uchun jamoaning umumiy ballari hisoblanadi. G‘olib jamoa odatda keyingi duelni qabul qiladi. 1969-yilda Amerika Qo‘shma Shtatlari va Sovet Ittifoqi o‘rtasidagi birinchi boks seriyasi bo‘lib o‘tgan, shundan beri bu kabi seriyalar tez-tez bo‘lib turadigan voqeaga aylandi. | Duallar va mahalliy musobaqalarga hakamlik qilinadi va tartibga soluvchi organ tomonidan odatda 50/50 asosida baholanadi. |
| Mahalliy musobaqalar | Odatda hech qanday reyting yoki reytingga ta’sir qilmaydigan, mahalliy ravishda o'tkaziladigan past darajadagi tadbirlar. | |
| Ko'rgazmali janglar | Ko‘rgazmali janglar havaskor bokschilarga notijorat asosda professional bokschilar bilan raqobatlashish imkonini beradi. | Ko‘rgazmali janglar tashkilotchi organ tomonidan nazorat qilinadi. |
Jahon chempionatlari odatda yoshga qarab quyidagi kichik toifalarga bo‘linadi:
| Kattalar | Yoshlar | O'smirlar | Bolalar |
|---|
Harbiy xizmatchilar va qamoqdagilar uchun tanlovning o‘ziga xos turlari ham mavjud:
| Harbiy | Politsiya | Qamoqxona |
|---|
Vazn toifalari bo‘yicha musobaqalar quyidagicha bo‘lishi mumkin:
| Mutloq | Cheklangan |
|---|
Havaskor boks bo'yicha xalqaro tashkilotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Havaskor boksda bir nechta yirik xalqaro boshqaruv organlari mavjud:
- Xalqaro boks assotsiatsiyasi (IBA, ilgari AIBA), 1946-yilda tashkil etilgan. Bu faol boshqaruv organlarining eng qadimgisi bo‘lib, uning qoidalari (uchta 3 daqiqalik raundlar formati, himoya vositalari, sakkizgacha sanash davomida turish, uchta nokaut qoidasi va boshqalar) xalqaro musobaqalarda amalda standart bo‘lib kelgan. U IBA boks bo‘yicha jahon chempionatlarini tashkil etadi. IBA ilgari Yozgi Olimpiada o‘yinlarida boks musobaqalarini tashkil qilardi; 2019-yilda tashkilot Xalqaro Olimpiya Qo‘mitasi (XOQ) tomonidan boshqaruv muammolari va korruptsiya ayblovlari tufayli qo'mita a'zoligidan chetlatilgan va shuning uchun tashkilot endi Olimpiya boksida ishtirok eta olmaydi. 2023-yilda XOQ IBAni tashkilot muammolari hal qilinmaganligi tufayli ovoz berish yo'li bilan a'zolikdan chetlatdi[14][15][16].
- Jahon boksi tashkiloti 2023-yilda tashkil etilgan; u IBAdan ajralib, boksning Olimpiadaga kiritilishini davom ettirishni qo‘llab-quvvatlash maqsadida tashkil etilgan[17][18].
- XOQ tomonidan nazorat qilinadigan ishchi guruhlar IBAning to‘xtatilishi tufayli 2020-yildan beri Olimpiadada boksga ma'sul bo'lib kelmoqda. XOQ boks qoidalariga IBA qoidalari kiritilgan[16][19][20].
- Xalqaro harbiy sport kengashi (CISM) 1948-yilda tashkil etilgan bo‘lib, Jahon harbiy o‘yinlari va Jahon harbiy boks chempionatlarida boks musobaqalari uchun mas’uldir. 2021-yilda u IBA bilan hamkorlik shartnomasini imzoladi[21].
Tarqatib yuborilgan boshqaruv organlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Xalqaro havaskor boks federatsiyasi (FIBA) 1920-yilda tashkil etilgan, IBAning o‘tmishdoshi, Ikkinchi jahon urushidan ko‘p o‘tmay tarqatib yuborilgan.
- Xalqaro sport va jismoniy tarbiya assotsiatsiyasi (SASI) 1920-yilda tashkil etilgan, XOQning Xalqaro ishchilar olimpiadalarida boks bo‘yicha musobaqalar uchun mas’ul bo‘lgan kommunistik egizagi (sotsialistik mamlakatlar G‘arb mezbonlik qilgan olimpiadalarni e’tiborsiz qoldirgan paytlarda Olimpiadaning sotsialistik ekvivalenti). 1946-yilda SSSR XOQ va AIBAga qo‘shilishga qaror qilganidan keyin tarqatib yuborildi.
- Xalqaro universitetlar sport federatsiyasi (FISU,) Universiadada boks bo‘yicha musobaqalar uchun mas’ul edi.
- Yaxshi niyat o‘yinlarini tashkil etish qo‘mitasi (qisman AQSH va Sovet sport qo‘mitasidan iborat) Yaxshi niyat o‘yinlarida boks musobaqalari uchun mas’ul edi.
- Milliy kollej atletika assotsiatsiyasi 1948-yildan 1960-yilgacha AQShning kollej boks chempionatlarini ruxsat berdi
Qo‘shma Shtatlardagi kollej darajasidagi boks musobaqalari odatda ikkita tashkilotdan biri tomonidan tartibga solinadi: Milliy kollej boks assotsiatsiyasi (1978-yilda tashkil etilgan) yoki Amerika Qo‘shma Shtatlari kollejlararo boks assotsiatsiyasi (2012-yilda tashkil etilgan).
Amaldagi olimpiada va jahon chempionlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Erkaklar yo'nalishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]| Galal Yafai | GBR | 63 kg | Olimpiada chempioni | - |
| Hebert Conceição | BRA | 75 kg | Olimpiada chempioni | - |
| Ja'Van Nurse | USA | 69 kg | Olimpiada chempioni | - |
| Julio César La Cruz | CUB | 91 kg | Olimpiada chempioni | Jahon chempioni |
| Arlen López | CUB | 81 kg | Olimpiada chempioni | - |
| Robby Gonzales | USA | 81 kg | - | Jahon chempioni |
| Jahmal Harvey | USA | 57 kg | - | Jahon chempioni |
| Bahodir Jalolov | UZB | +91 kg | Olimpiada chempioni | - |
| Mark Petrovskii | RUS | +91 kg | - | Jahon chempioni |
| Yoenlis Hernández | CUB | 75 kg | - | Jahon chempioni |
| Albert Batyrgaziev | RUS | 57 kg | Olimpiada chempioni | - |
| Galal Yafai | GBR | 52 kg | Olimpiada chempioni | - |
| Sewon Okazawa | JAP | 69 kg | - | Jahon chempioni |
| Saken Bibossinov | KAZ | 52 kg | - | Jahon chempioni |
| Temirtas Zhussupov | KAZ | 48 kg | - | Jahon chempioni |
| Tomoya Tsuboi | JAP | 54 kg | - | Jahon chempioni |
| Sofiane Oumiha | FRA | 60 kg | - | Jahon chempioni |
| Yurii Zakharieiev | UKR | 71 kg | - | Jahon chempioni |
| Loren Alfonso | AZE | 86 kg | - | Jahon chempioni |
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Congressional Record, Volume 154 Part 16“. Government Printing Office.
- ↑ „A few pro boxers are big hits in Paris. Some foes think they should pick on somebody their own size“. Associated Press (2024-yil 30-iyul).
- ↑ 3,0 3,1 3,2 „Barry McGuigan explains Cuban boxing success“ (en-GB) (2013-yil 18-aprel). Qaraldi: 2019-yil 29-iyul.
- ↑ Hickoksports Olympic Boxing History (Library of Congress saytida 2002-02-22 sanasida arxivlangan), Hickoksports.com; 2004
- ↑ Sports Injuries: Mechanisms, Prevention, Treatment by Freddie H. Fu and David A. Stone, Williams & Wilkins, 1994, p. 237.
- ↑ Boxing Honors Shared By United States And Italy, United States 1960 Olympic Book, p. 99.
- ↑ „Introduction of new AIBA scoring system“. www.boxingvic.org.au. 2012-yil 17-martda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ Josh Rosenblatt. „(Male) Olympic Boxers Will No Longer Wear Ridiculous and Dangerous Headgear“. VICE Sports. 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 6-mart.
- ↑ „Professional boxers will be allowed to compete at Rio Olympics“. The Guardian (2016-yil iyun).
- ↑ „Feisty USA Boxing President John Brown Sees Better Times Ahead“. The Sweet Science.
- ↑ „WBC forbids its champions and ranked fighters from going to Olympics“. boxingnewsonline.net. 2017-yil 22-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 21-dekabr.
- ↑ „Secrets of Cuban Boxing“. www.historyofcuba.com. Qaraldi: 2019-yil 29-iyul.
- ↑ „Secrets of Cuban Boxing“. www.historyofcuba.com. Qaraldi: 2019-yil 29-iyul.
- ↑ „IOC bans AIBA from boxing at 2020 Tokyo Olympics“ (en). The Independent (2019-yil 26-iyun). Qaraldi: 2019-yil 5-iyul.
- ↑ „Tokyo 2020 confirm boxing test event schedule after IOC decision“. Inside the Games (2019-yil 4-iyul). Qaraldi: 2019-yil 5-iyul.
- ↑ 16,0 16,1 Carpenter, Les. „Olympic boxer who faced gender-eligibility claim wins, igniting outcry“. 2024-yil 1-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 2-avgust.
- ↑ „IBA slams 'black sheep' breakaway body as schism roils boxing“. Al Jazeera (2023-yil 2-may). Qaraldi: 2023-yil 4-may.
- ↑ „IBA slams World Boxing formation and threatens participants with expulsion“. www.insidethegames.biz (2023-yil 14-aprel). Qaraldi: 2024-yil 13-avgust.
- ↑ „Joint Paris 2024 Boxing Unit/IOC Statement“. International Olympic Committee (2024-yil 1-avgust). 2024-yil 1-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 1-avgust.
- ↑ „Transparency highlighted in Tokyo 2020 Olympic boxing regulations“. IOC. Qaraldi: 2024-yil 6-sentyabr.
- ↑ „CISM & AIBA sign the historical agreement“ (en). www.milsport.one (2021-yil 27-may). Qaraldi: 2024-yil 13-avgust.