Hudaybiya shartnomasi

Hudaybiya shartnomasi (arabcha: صَلَح ٱلْحُدَيْبِيَّة) islom payg'ambari Muhammad davrida sodir boʻlgan voqea edi. Bu Madina davlati vakili boʻlgan Muhammad (s.a.v) va Makkadagi Qurayshiy qabilasi o'rtasida 628-yil yanvarda (Zulqida, 6-hijriy yilga to'g'ri keladi) muhim shartnoma edi. Bu ikki shahar o'rtasidagi keskinlikni kamaytirishga yordam berdi, 10 yil davomida tinchlikni tasdiqladi va Muhammad(s.a.v) ning izdoshlariga keyingi yil tinch ziyoratda qaytishga ruxsat berdi, keyinchalik bu ziyorat "Birinchi haj" deb nomlandi.^[1]^[2]

Hajga borishga urinish

Muhammad alayhissalom Makkaga kirib , Ka'ba atrofida tavof qilganini oldindan sezib qoldilar. Madinadagi sahobalari bu haqda xabar berganlarida xursand boʻlishdi. Ularning hammasi Makka va Ka’bani ardoqlab, u yerda tavof qilishni oʻrgandilar. 628-yilda Muhammad(s.a.v) 1400 nafar musulmonlar guruhi bilan umra ziyoratini ado etish maqsadida Makka tomon qurolsiz tinch yurish qildi. Ular ziyoratchilarning kiyimini kiyib, Quraysh arablarning ziyoratchilarni shaharga kirishiga ruxsat berish odati hurmat qilishlarini umid qilib, qurbonlik hayvonlarini olib kelishdi. Musulmonlar Madinani ehrom bog'lagan holda tark etgan edilar, bu ularning harakat erkinligini cheklab qo'ygan va jang qilishni taqiqlagan oldindan o'ylangan ruhiy va jismoniy holat edi.^[3]

Muhammad(s.a.v) va uning izdoshlari Makkadan tashqarida qarorgoh qurishdi va Muhammad(s.a.v) ziyoratchilarning Makkaga kirishiga to'sqinlik qilmoqchi boʻlgan Makka elchilari bilan uchrashdi. Muzokaralardan soʻng ikki tomon bu masalani urush yoʻli bilan emas, balki diplomatiya yoʻli bilan hal qilishga qaror qildi va shartnoma tuzildi.^[4]

Shartnomaning shartli bandlari

Uzoq davom etgan munozaradan so'ng ikkala tomon ham ba'zi shartli fikrlarga rozi bo'lishdi, masalan:

Rasululloh o'sha yili Makkaga kirmay, Madinaga qaytishlari kerak bo'ladi. Musulmonlar kelgusi yilda haj ziyoratini ado etadi va ular Makkada uch kun, shu jumladan keyingi yillar davomida qiniga solingan qilichlarsiz kelishlari kerak edi.
Ikkala tomon o'rtasida o'n yil davomida sulh bo'ladi, bu vaqt davomida barcha odamlar xavfsizlik va totuvlikdan bahramand bo'lishlari mumkin.
Kim paygʻambar bilan ahd qilmoqchi boʻlsa, unga ruxsat beriladi, kim Quraysh bilan ahd qilmoqchi boʻlsa, unga ruxsat beriladi. Kim partiyalardan biriga kirsa, o'sha partiyaning a'zosi hisoblanadi. Xuddi shunday, ularga nisbatan qilingan har qanday tajovuz ham oʻsha tarafga qilingan tajovuz hisoblanadi.
Kim Makkadan Muhammad alayhissalomga valiylarining ruxsatisiz qochsa, Qurayshga qaytariladi, ammo musulmonlardan Qurayshga kelgan kishi musulmonlarga qaytarilmaydi. Shartnoma muallifi Ali ibn Abu Tolib edi .^[5]

Umarning qarshiliklari

Shartnoma imzolangandan keyin ziyoratchilarning ba'zilari Muhammad(s.a.v) ning ko'p nuqtalarda Qurayshga taslim bo'lib, Allohning nomini ishlatib, o'zini Allohning Rasuli deb atashiga e'tiroz bildirishdi. Bu Umarning shartnomani shubha ostiga qo'yishiga olib keldi.^[6]^[7]^[8]^[9]^[10]^[11] Shundan so'ng u payg'ambar bilan ilgari hech qachon qilmagan tarzda gaplashganidan pushaymon boʻlgan. Bu Sahihi Muslimda yozilgan.^[12] ^]

Ahamiyati

Shartnoma Islomda juda muhim, chunki u Madinadagi Islom davlatining bilvosita tan olinishi edi. Shartnoma, shuningdek, Makkada boʻlgan musulmonlarga Islomga ochiq e'tiqod qilish imkonini ham berdi. Qolaversa, musulmonlar va mushriklar oʻrtasida doimiy kurash boʻlmagani uchun koʻpchilik Islomni yangicha koʻrinishda koʻrdi va bu koʻproq odamlarning Islomni qabul qilishiga sabab boʻldi. Bundan shartnomasi musulmonlar bilan tuzilgan shartnomalardan foydalanish orqali boshqa qabilalarni zabt etishga yoʻl ochdi. Shartnoma, shuningdek, Islom faqat qilich bilan tarqalmaganiga misol bo'lib xizmat qiladi, chunki Muhammad(s.a.v) Makkaga hujum qilishi mumkin boʻlgan qo'shinga ega edi, lekin Muhammad tinchlik shartnomasini tuzishni tanladi. Mushriklar ahdni buzgach, Makkaga yurish qilib, mushriklarni fath qildilar.

Muhammad(s.a.v) Hudaybiyada "daraxt ostida" qasamyod qilgani u zotni G'arbiy Arabistonning ba'zi qismlarida haqiqiy hukmdorga aylantirdi. Dastlabki islomiy Misrda "daraxt ostida bay'at" qilgan ota-boboga ega bo'lish katta ijtimoiy obro'ga ega edi.^[13]

Shartnoma haqida Qur'on oyati nozil bo'lib, "Albatta, Biz senga ochiq-oydin g'alabani berdik" (Qur'on 48:1).

Yana qarang

Manba

↑ Armstrong, Karen. Muhammad: A Prophet for Our Time. New York: HarperCollins, 2007 — 175–181-bet. ISBN 978-0-06-115577-2.
↑ Armstrong, Karen. Islam: A Short History. New York: Modern Library, 2002 — 23-bet. ISBN 978-0-8129-6618-3.
↑ Andrae; Menzel (1960) p. 156; See also: Watt (1964) p. 183. On p. 182 Watt gives the date of setting out as "13 March". This is according to the fixed calendar, which did not come into use for another four years. See Expedition of Dhat al-Riqa#Discrepancy in dates.
↑ „Pact of Al-Ḥudaybiyah | Islamic history | Britannica“ (en). www.britannica.com. Qaraldi: 2022-yil 27-aprel.
↑ Al Mamun, Abdullah. „THE ROLE OF THE TREATY OF HUDAYBIAH IN INTERNATIONAL RELATIONS“. Malaysian Journal of Islamic Studies. 3-jild, № 2. 136-bet.
↑ Razwy, Sayed Ali Asgher. A Restatement of the History of Islam & Muslims — 183–186-bet.
↑ Glubb, Sir John. The Great Arab Conquests, 1964.
↑ Bodley, R.V.C.. The Messenger - the Life of Mohammed.
↑ al-Samawi, Muhammad al-Tijani. Then I was Guided.
↑ Ibn Hisham. ibid, Volume 3 — 331-bet.
↑ ibn Hanbal, Ahmad. ibid, Volume 4 — 330-bet.
↑ Muslim. Sahih, Volume 3 — 1412-bet.
↑ Tillier, Mathieu; Vanthieghem, Naïm (2019). Tolan, John (muh.). „Recording Debts in Sufyānid Fusṭāṭ: A Reexamination of the Procedures and Calendar in Use in the First/Seventh Century“ (PDF). Geneses: A Comparative Study of the Historiographies of the Rise of Christianity, Rabbinic Judaism and Islam. London: Routledge. 148–188-bet. doi:10.4324/9781351113311-8. ISBN 9781351113311.{{cite magazine}}: CS1 maint: date and year ()

Qo'shimcha o'qish

Oksford Islom tarixi, Jon Esposito (Oxford U. Press, 1999)
William Montgomery Watt(1961)Muhammad: prophet and statesman.Oxford

[1] Armstrong, Karen. Muhammad: A Prophet for Our Time. New York: HarperCollins, 2007 — 175–181-bet. ISBN 978-0-06-115577-2.

[2] Armstrong, Karen. Islam: A Short History. New York: Modern Library, 2002 — 23-bet. ISBN 978-0-8129-6618-3.

[3] Andrae; Menzel (1960) p. 156; See also: Watt (1964) p. 183. On p. 182 Watt gives the date of setting out as "13 March". This is according to the fixed calendar, which did not come into use for another four years. See Expedition of Dhat al-Riqa#Discrepancy in dates.

[4] „Pact of Al-Ḥudaybiyah | Islamic history | Britannica“ (en). www.britannica.com. Qaraldi: 2022-yil 27-aprel.

[5] Al Mamun, Abdullah. „THE ROLE OF THE TREATY OF HUDAYBIAH IN INTERNATIONAL RELATIONS“. Malaysian Journal of Islamic Studies. 3-jild, № 2. 136-bet.

[6] Razwy, Sayed Ali Asgher. A Restatement of the History of Islam & Muslims — 183–186-bet.

[7] Glubb, Sir John. The Great Arab Conquests, 1964.

[8] Bodley, R.V.C.. The Messenger - the Life of Mohammed.

[9] -Samawi, Muhammad al-Tijani. Then I was Guided.

[10] Ibn Hisham. ibid, Volume 3 — 331-bet.

[11] Hanbal, Ahmad. ibid, Volume 4 — 330-bet.

[12] Muslim. Sahih, Volume 3 — 1412-bet.

[13] Tillier, Mathieu; Vanthieghem, Naïm (2019). Tolan, John (muh.). „Recording Debts in Sufyānid Fusṭāṭ: A Reexamination of the Procedures and Calendar in Use in the First/Seventh Century“ (PDF). Geneses: A Comparative Study of the Historiographies of the Rise of Christianity, Rabbinic Judaism and Islam. London: Routledge. 148–188-bet. doi:10.4324/9781351113311-8. ISBN 9781351113311.{{cite magazine}}: CS1 maint: date and year ()

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]