Hushholxon hatak

Hayoti va ijodi

Afg’on (pashtu) mumtoz adabiyotida Xushholxon darajasiga yetib boradigan adib yo’q.Uning adabiy merosi nihoyatda boy,rang-barang shakl vamazmunga ega.Hushholxon katta yirik adabiy maktabning yaratuvchisidir va bu adabiy maktab afg’on adabiyotida “hataklar maktabi” nomi bilan mashhur bo’lib,afg’on adabiyoting rivojlanishga katta hissa qo’shgan.Xushholxon Hatak 1022 hijriy (yaʼniy 1613 milodiy) yilda Peshovarning sharqida joylashgan Akora degan joyida tug’ulgan.Hushholxonning otasi Shaxbosxon o’sha vaqtda 22 yoshda bo’lib boburiylardan Shoh Jahon xizmatida edi.Xushholxon bolaligidayoq o’zining katta isteʼdod ega ekanligini namoyish qildi.U davirdagi ilimlarni qunt bilan o’rganib chiqdi.16 yoshidanoq sheʼr yoza boshladi.Sanʼat va sheʼriyatni juda yaxshi qadirlaydigan shoh jahon Xushholxon Hatakning harbiy talanti va sheʼriyat sohasidagimahoratni yo’qori baholab, uni “jang maydonining sheri vaqalam sohibi” deb ataydi.

Adabiy merosi

Shoir 40,000 baytdan iborat kulliyot yaratdiki,unda g’azzllar,qasidalar,ruboiylar,qitʼalar,muxammaslar,musaddaslar,masnaviylar,tarjiʼbandlar go’zalligi va teran fikirligi bilan hozirgi zamon sheʼryati muxlislarini ham maftun etib kelmoqda.Ingliz olimi Ravertining aytishicha, Xushholxon qariyib yarim asirlik ijodiy foliyat davomida yozgan asarlarining umumiy sani 900ga yaqin. Ammo hozirgacha shoir asarlarining yarmi ham yetib kelgan emas. Biroq saqlanibqolganasarlarining o’ziyoq ulkan ijodidan dalolat beradi.

 Shoir “kullyoti”da (Peshovar-1960) 857 g’azal, 52 ta qasida, 1603 ta ruboiy, 227 qitʼa 2 musadda,2 tarkiban va masnaviylar mavjuddir.”Kullyoti”dagi sheʼrlarni aniq tematik klassifikatsiya ancha qiyin ishdir, chunki shoir qalamga olgan mavzularning benihoyat keng va ko’p. Biz shartli ravishda uning sheʼrlari tematikasini quydagi qisimlarga bo’lamiz:

1.Ishqiy lirika. 2.Axloqiy lirika. 3.Tarixiy lirika. 4.Vatanparvarlik lirikasi. 5.Ijtimoiy-siyosiy lirikasi. 6.Falsafiy va so’fiyona lirikasi. 7.Peysaj lirikasi. 8.Diniylirika. 9.Hajviy-yumoristik lirika.

Asosiy adabiyotlar:

1. 1.Xushholxon Hatak.Kulliyoti.Peshovar,1960. 2.Kushev.V.V. Афганслфя рукописная книгаю.M.1980. 3.Usmonov O.Kurashlardatoblangan sheʼiyat.Toshkent.1974. 4.Xushholnoma.Kabul,1973-78 yillar.