Ikki qutbli dunyo nazariyasi

Ikki qutblilikni global iqtisodiy, harbiy va madaniy ta’sirning katta qismi ikki davlat o’rtasida bo’lgan dunyo tartibi tizimi sifatida aniqlash mumkin. Ikki qutbli dunyoning klassik misoli XX asrning ikkinchi yarmida hukmronlik qilgan AQSh va Sovet Ittifoqi o’rtasidagi Sovuq urushdir. Robert Gilpinning fikricha, xalqaro siyosiy iqtisod “xalqaro munosabatlardagi boylik va hokimiyatga intilishning o’zaro va dinamik o’zaro ta’siri” (Gilpin, 1987).Bipolyarlik kontseptsiyasi global tartib uchun muhim ahamiyatga ega. Birinchidan, ikki raqib kuch cheksiz muvozanatda qola olmaydi; biri ikkinchisidan oshib ketishi kerak va shuning uchun bipolyar dunyoda ziddiyat muqarrar. Kichikroq kuchlar u yoki bu super kuchlar ta’siriga tushib qolishi natijasida paydo bo’ladigan kuch bloklarining paydo bo’lishi ham ortib borayotgan ahamiyatga ega. Shu nuqtai nazardan, ikki qutblilik davrida global tartib barqaror emas, aksincha, urush ikki qudratli kuch o’rtasidagi raqobatni hal qilish uchun zarur bo’lib tuyuladi. Shu nuqtai nazardan, ikki qutbli dunyoni “dinamik muvozanatda” bo’lgan dunyo deb ta’riflash o’rinli bo’lib tuyuladi, bu erda ikki tomon teng kuchga ega, ammo biri qisqa vaqt ichida yuqoriroq kuchga ega bo’lishi mumkin. Oxir oqibat, ikki qutblilik doimiy keskinlikka asoslanadi, bu esa raqobatga va oxir-oqibat urushga olib keladi. Xalqaro siyosiy iqtisod globallashuv kuchlarining asosiy yo’nalishi va globallashuvning butun dunyoga tarqalishining asosiy yo’li sifatida qaraladi. Ko‘rinib turibdiki, dunyo nafaqat davlat hokimiyati va qonuniyligiga daxldor muammolardan kelib chiqadigan muammolarni, balki global va mahalliy miqyosda sodir bo‘layotgan o‘zgarishlarni chuqurroq tahlil qilishni ham o‘z ichiga olgan murakkab dunyodir. Globallashuv soddalashtirishga chidamli ko’p qirrali hodisa ekanligi aniq.

Ma’lumotnomalar

Baylis, Jon, Stiv Smit va Patrisiya Ouens. Jahon siyosatining globallashuvi: Xalqaro munosabatlarga kirish, 2005 yil Koen, Benjamin J. Jahon pullarini tashkil qilish: Xalqaro valyuta munosabatlarining siyosiy iqtisodi (Nyu-York: Asosiy kitoblar), 1977 yil. Gilpin, Robert. Xalqaro munosabatlarning siyosiy iqtisodi (Princeton, NJ: Princeton University Press), 1987 yil. Xans Morgentau va Kennet Tompson. Millatlararo siyosat, 6-nashr, Nyu-York: MakGrou Xill, 1985 yil. Xirst va Tompson. Globallashuv kelajagi: hamkorlik va mojaro, 2002 yil. Xantington, Samuel P. Sivilizatsiyalar to’qnashuvi?: Debat, Nyu-York, Tashqi ishlar, 1996 (ed.) Keohane, Robert O. Gegemonlikdan keyin: Jahon siyosiy iqtisodidagi hamkorlik va kelishmovchilik (Princeton, NJ: Prinston universiteti