Indoneziyadagi ommaviy axborot vositalari
Indoneziyadagi ommaviy axborot vositalari — turli xildagi aloqa vositalaridan iborat boʻlib, televideniye, radio, kino, gazetalar, jurnallar va internetga asoslangan veb-saytlarni oʻz ichiga oladi.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Indoneziyada ommaviy axborot vositalari erkinligi Prezident Suxarto vafotidan soʻng sezilarli darajada oshdi. Bu davrda Axborot vazirligi mahalliy ommaviy axborot vositalarini kuzatib, nazorat qilgan va xorijiy ommaviy axborot vositalari tomonidan beriladigan uzatishlarni cheklagan. Yangi qonun uzoq vaqt davomida aholi etirozini keltirib chiqargan. Biroq taʼqib qilingan Indoneziya matbuoti hozir Osiyodagi eng erkin va jonli matbuot qatoriga kiradi[1]. Birmuncha kattaroq plyuralizm va oshkoralik tendensiyasi yangi qonunning kelib chiqishiga asos boʻlgan. Shundan soʻng qonun asosida bir qator yangi tele va radiostansiyalar tashkil etishga ruxsat berilgan edi[1]. Televizion stantsiyalarning barchasi dastlab Jakartada joylashgan[1].
Koʻpgina yangi televizion stantsiyalar bir necha yil ichida aholining 70-75 foizini qamrab olgan[2]. Televizion litsenziyalar Suxarto oilasining turli aʼzolari, qarindoshlari va boshqa badavlat konglomeratlarga berilgan boʻlsa-da, reklama daromadlari va katta potentsial milliy auditoriya uchun raqobat ushbu stantsiyalarning baʼzi chegaralarni, ayniqsa, yangiliklar dasturlarini taqiqlash boʻyicha ijro amalga oshishini anglatardi. Faqatgina oʻsha paytdagi davlat Televisi Republik Indonesia (TVRI) tashqari[2].
Bu stansiyalar juda daromadli boʻlgan. Shuning uchun mustaqil ravishda ishlab chiqarilgan yangiliklarni translatsiya qilish orqali chegarani kesib oʻtgan boʻlsa, stansiya yopilishi qiyin boʻlgan[3]. Surya Citra Televisi (SCTV) va Rajawali Citra Televisi Indoneziya (RCTI) yangiliklar dasturlari, ayniqsa, TVRI kabi kanallar mashhur boʻlishiga qaramay, butun mamlakat boʻylab tomoshabinlar orasida ushbu kanal juda mashhur boʻlgan[3].
2003-yilda rasmiylar mamlakat boʻylab 2000 dan ortiq noqonuniy tele va radiostansiyalar efirga uzatilayotgani haqida xabar bergan[ iqtibos kerak ]. Hukumat ularni litsenziya olish uchun ariza berishga chaqirgan yoki ular yopilishi mumkin edi.
Ommaviy axborot vositalari[tahrir | manbasini tahrirlash]
1998-yildan beri bosma nashrlar soni sezilarli darajada oshdi. Yuzlab yangi jurnallar, gazetalar va tabloidlar mavjud. 50 dan ortiq asosiy kundalik gazetalar butun arxipelagda chop etilgan. Eng koʻp kitobxonlar soni Kompas (Jakarta) tiraji 523 000; Suara Merdeka (Semarang) tiraji 200 000; Berita Buana (Jakarta) tiraji 150 000; Pikiran Rakyat (Bandung) tiraji 150 000; va Sinar Indoneziya Baru (Medan) 150 000 tiraji bilan.
Jakartada 40 000 nusxada chop etiladigan ingliz tilidagi eng yirik kundalik gazetalar Jakarta Post va Jakarta Globedir. 2003-yil holatiga koʻra, gazetalarning kirib borish darajasi 8,6 foizni tashkil etadi. Asosiy haftalik yangiliklar jurnallari — Tempo, ingliz tilidagi nashri va Gatra. Bu gazeta va jurnallarning hammasining onlayn nashrlari ham bor.
Kompas kabi bir qancha yetakchi Indoneziya gazetalarini bir qancha xorijiy mamlakatlardagi raqamli gazetalarni chop etish xizmatlaridan olish mumkin. Baʼzi yirik gazetalar Indoneziyaning chekka hududlarida tarqatish muammolarini hal qilish uchun masofaviy raqamli bosib chiqarishdan ham foydalanadilar.
ANTARA — Indoneziyaning milliy axborot agentligi. Ilgari Axborot departamenti qoshida boʻlgan boʻlsa, hozirda Davlat korxonalari vazirligi qoshidagi ustav korporatsiyasi sifatida tashkil etilgan.
Markaziy Yavaning Surakarta shahridagi Milliy matbuot yodgorligida milliondan ortiq gazeta va jurnallar toʻplami, shuningdek, Indoneziya matbuoti tarixiga oid turli koʻrgazmalar va artefaktlar mavjud.
Radio[tahrir | manbasini tahrirlash]
Islohotdan oldin radio hukumat tomonidan Axborot departamentining Radio, televideniye va kino bosh boshqarmasi orqali tartibga solingan. Radio hozirda Indoneziyaning mustaqil radioeshittirish komissiyasi (KPI) hamda Aloqa va axborot texnologiyalari vazirligi tomonidan chastota masalalari boʻyicha tartibga solinadi. Indoneziya boʻylab 3000 ga yaqin jonli radiostansiyalar mavjud. Biroq faqat bir nechtasi milliy miqyosda eshittiriladi.
Masalan, mamlakat poytaxtidagi Sonora va Prambors; JJFM, Radio DJ va Surabayadagi Radio Istara; Yogyakartadagi Svaragama; va Denpasardagi Global FM Bali. Xususiy radiostansiyalar oʻzlarining yangiliklar byulletenlarini olib yurishadi va xorijiy teleradiokompaniyalar dasturlarni taqdim etishlari mumkin.
Radio Republik Indonesia (RRI) — Indoneziyaning ommaviy radio tarmogʻi. U milliy axborot tarmogʻiga, shuningdek, mamlakatning yirik shaharlarida mintaqaviy stantsiyalarga ega. Indoneziya ovozi uning xorijda eshittirish boʻlimidir.
Hozirda Jakarta va Surabayada Digital Audio Broadcasting (DAB) va Hybrid HD-Radio (IBOC) asosidagi bir nechta raqamli radiostansiyalar mavjud. Shuningdek, Internetda jonli efirga uzatiladigan bir nechta Indoneziya radiostansiyalari ham mavjud.
Televediniye[tahrir | manbasini tahrirlash]
Radio singari, islohot davridan oldin televideniye eshittirishlari ham hukumat tomonidan Axborot departamentining Radio, televideniya va kino bosh boshqarmasi orqali tartibga solingan va hozirda KPI hamda Aloqa va axborot vazirligi tomonidan tartibga solingan. Televideniye va radioda anʼanaviy ravishda hukumat tarmoqlari ustunlik qiladi. Biroq xususiy tijorat kanallari 1988-yilda Jakarta hududida RCTI joriy etilgandan beri paydo boʻla boshlagan. Yangi asrning boshlariga kelib, takomillashtirilgan aloqa tizimi mamlakatdagi har bir qishloqqa televizion signallarni olib keldi va indoneziyaliklarning aksariyati 11 ta kanaldan birini tanlashi mumkin edi.
TVRI jamoat teleradiokompaniyasidan tashqari, oʻnlab milliy xususiy kanallar mavjud edi, eng mashhurlari Indosiar, RCTI, SCTV, Metro TV va Trans7. Baʼzi kanallar oʻziga xos yoʻnalishga ega, masalan, dastlab MTV Indoneziyadan koʻrsatuvlarni taklif qilgan Global TV va MNCTV (sobiq Indoneziya taʼlim televideniyesi yoki TPI) dastlab faqat taʼlim dasturlarini olib borgan. Ammo viktorina dasturlari, sport, realiti-shou va boshqa mashhur oʻyin-kulgilar kengaygan. Shuningdek, 2009-yilda Balidagi Bali TV, Jakartadagi Jak TV va Manadoda Pacific TV (hozirgi Kompas TV Manado) kabi 54 ta mahalliy televideniye mavjud edi.
Internet[tahrir | manbasini tahrirlash]
2016-yilda 88 million indoneziyalik internetdan foydalangan. Ulardan 93 foizi smartfon, 5 foizi planshet va 11 foizi kompyuterdan foydalangan. Keng polosali ulanish uy xoʻjaliklarining 8% ga yetgan.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Kuipers, Joel C. „The Media“. In Indonesia: A Country Study Webarxiv andozasida xato:
|url=qiymatini tekshiring. Boʻsh. (William H. Frederick and Robert L. Worden, eds.). Library of Congress Federal Research Division (2011).
Bu maqola jamoat mulki boʻlgan maʼlumotlarni oʻz ichiga oladi.
- ↑ 2,0 2,1 Kuipers, Joel C. „The Media“. In Indonesia: A Country Study Webarxiv andozasida xato:
|url=qiymatini tekshiring. Boʻsh. (William H. Frederick and Robert L. Worden, eds.). Library of Congress Federal Research Division (2011). Bu maqola jamoat mulki boʻlgan maʼlumotlarni oʻz ichiga oladi.
- ↑ 3,0 3,1 Kuipers, Joel C. „The Media“. In Indonesia: A Country Study Webarxiv andozasida xato:
|url=qiymatini tekshiring. Boʻsh. (William H. Frederick and Robert L. Worden, eds.). Library of Congress Federal Research Division (2011). Bu maqola jamoat mulki boʻlgan maʼlumotlarni oʻz ichiga oladi.
