Insayt
Insayt (inglizcha: insight), - uzoq davom etgan aqliy faoliyat natijasi boʻlgan muammoning yechimini toʻsatdan ongli ravishda topish (qarang: Evrika) . Psixoterapiyada idrok insonning oʻz ahvoli yoki muammosining sabablarini anglashini anglatadi, bu tushuncha va katarsis bilan birga keladi [1] .
Tafakkurning paydo boʻlishiga inson faoliyatining oʻzgarishi yordam beradi. Bundan tashqari, biznes oʻyinlari va aqliy hujum kabi maxsus texnologiyalar mavjud [1] . Shuningdek, psixodramada ham faol qoʻllanadi .
Psixologiyada insayt atamasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Insight tushunchasi gestalt psixologiyasining ajralmas qismidir . Ushbu atama birinchi marta 1925-yilda Volfgang Kohler tomonidan ishlatilgan. Kohlerning odamsimon maymunlar bilan oʻtkazgan tajribalarida, ularga faqat bilvosita hal qilinishi mumkin boʻlgan vazifalar taklif qilinganida, bir nechta muvaffaqiyatsiz sinovlardan soʻng, maymunlar faol harakatlarni toʻxtatib, shunchaki atrofdagi narsalarga qarashni boshlaganlari, shundan soʻng ular tezda oʻzlariga kelishlari mumkinligi koʻrsatilgan.
Keyinchalik bu kontseptsiya Karl Dunker va Maks Vertxaymer tomonidan inson tafakkurining mulki sifatida qoʻllangan boʻlib, unda qarorga batafsil tahlil natijasida emas, balki butunni spekulyativ tushunish orqali erishiladi.
Shu nuqtai nazaridan Ponomarev idrok intuitiv, ongsiz, yechim topishning qadimiy jarayonlari ishining natijasidir degan xulosaga keladi. .
Bundan tashqari, psixologlar ushbu atamadan odam xotiralar toifasi bilan koʻproq bogʻliq boʻlgan tushunchani boshdan kechiradigan hodisani tasvirlashda foydalanadilar, ammo ikkinchisidan nafaqat aqliy tasvir shakllantirilishi, balki turli xil hissiyotlar ham paydo boʻlishi bilan farqlanadi. Ushbu xotiraga xos boʻlgan modalliklardir .
Bundan tashqari, bu atama ekstralogik tushuncha maʼnosida ishlatilishi mumkin. Baʼzi meditatsiya amaliyotlarida, shuningdek, kuchli dori-darmonlarni qabul qilishda, odam u haqida ishonchli maʼlumot boʻlmasa, ob’ektlar yoki materiallarning xususiyatlariga oid baʼzi maʼlumotlarni olishi mumkin.[manba kerak] .
Shuningdek, insayt tushunchasiga toʻgʻridan-toʻgʻri eksperimentlar oʻtkazildi [2], natijada „idrok mavjudligiga qarshi kuchli dalil sifatida eʼtirof etildi“ [3] .
Psixoanalizda insayt tushunchasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Insayt atamasi psixoanalizda insonning oʻz xatti-harakatlarining motivlarini oʻzgartirish, oʻz psixodinamikasini tezda anglash va ramziy xatti-harakatlarning maʼnolarini tushunish qobiliyati sifatida tushuntiradi.[4] :55
Insayt — bu nafaqat amaliyot uchun, balki psixoanaliz nazariyasi uchun ham zarur boʻlgan shaxsning juda muhim qobiliyatidir. Koʻpincha hatto psixoanalitik davolanishning maqsadi ham „zarur tushunchaga ega boʻlish“ deb taʼriflanadi, garchi Freydning oʻzi aynan shu formuladan foydalanmagan boʻlsada.
Psixiatriyada insayt atamasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Psixiatrlarning tibbiy amaliyotida „insayt“ atamasi bemorning oʻz aql- zakovati va his-tuygʻularining buzilishi nafaqat sub’ektiv, balki ob’ektiv ekanligini aniq tushunish qobiliyatini anglatadi, yaʼni ular ruhiy kasallik faktini koʻrsatadi. .
Insayt — bu shaxsning xavfsizligidan dalolat beruvchi diagnostik xususiyatlardan biri. Shunday qilib, insaytning yoʻqolishi psixozga xosdir va uning mavjudligi nevrotik buzilishdan dalolat beradi [4] :55 .
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 БРЭ 2008.
- ↑ Weisberg R. W., Alba J. W. An examination of the alleged role of „fixation“ in the solution of several „insight“ problems // Journal of Experimental Psychology: General. 1981. Vol. 110. — P. 169—192.
- ↑ Zadachi, evristiki, insayt i drugie neponyatnie veщi // Logos. 2014. № 1. — S. 97-108.
- ↑ 4,0 4,1 Чарльз Райкрофт. Критический словарь психоанализа. СПб.: Восточно-Европейский институт психоанализа, 1995.
Manba xatosi: <ref> tag with name "plat" defined in <references> is not used in prior text.
Manba xatosi: <ref> tag with name "kon" defined in <references> is not used in prior text.
Manba xatosi: <ref> tag with name "baik" defined in <references> is not used in prior text.
Manba xatosi: <ref> tag with name "bagad" defined in <references> is not used in prior text.
<ref> tag with name "golovin" defined in <references> is not used in prior text.Adabiyot
[tahrir | manbasini tahrirlash]- „Инсайт“, Большая российская энциклопедия. Том 11, М., 2008 — 405-bet.
- Beskova I. A. Tvorcheskoe ozarenie[sayt ishlamaydi] // „Psixologiya i psixotexnika“, № 9 (24), 2010 — S. 36—47 — ISSN 2454-0722
- Kompanseva L. F. Slavyanskoe ozarenie i zapadniy insayt: ot religioznogo k nauchnomu diskursu[sayt ishlamaydi] // Xrestomatiya teolingvistiki. Sbornik statey — Ulyanovsk, 2019 — S. 316—328
- Кристиан Буш. Неслучайная случайность. Как управлять удачей и что такое серендипность. М.: Альпина Паблишер . ISBN 978-5-9614-2637-3.