Irina Bokova
| |
| Shaxsiy maʼlumotlar | |
|---|---|
| Tugʻilgan sanasi
va joyi |
1952-yil 12-iyul |
| Turmush oʻrtogʻi | Kalin Mitrev |
| Imzo | 
|
Irina Georgieva Bokova (1952-yil 12-iyulda tugʻilgan) — bolgariyalik siyosatchi va YUNESKOning sobiq bosh direktori (2009-2017)[1][2]. Bolgariyadagi siyosiy va diplomatik faoliyati davomida u ikki muddat Milliy parlament aʼzosi, shuningdek, Bosh vazir Jan Videnov davrida tashqi ishlar vaziri oʻrinbosari va tashqi ishlar vaziri lavozimlarida ishlagan. U, shuningdek, Bolgariyaning Fransiya va Monakodagi elchisi boʻlib ishlagan va Bolgariyaning YUNESKOdagi doimiy vakili boʻlgan. Bokova, shuningdek, Bolgariya Prezidentining Xalqaro Frankofoniya tashkilotidagi shaxsiy vakili (2005-2009) hisoblanadi[3].
2009-yil 15-noyabrda u YuNESKOning toʻqqizinchi Bosh direktori lavozimini egalladi[4] va bu ikki birinchilikni qayd etdi: u agentlikka rahbarlik qilgan birinchi ayol va birinchi Janubi-Sharqiy Yevropalik boʻldi. YuNESKOda Bokova gender tengligi, taʼlimni yaxshilash va terrorizmni moliyalashtirishning oldini olish, ayniqsa, intellektual neʼmatlarni himoya qilishni targʻib qildi. Irqchilik va antisemitizmning qatʼiy raqibi boʻlgan Bosh direktor Bokova YUNESKOning Xolokostni xotirlash boʻyicha faoliyatini boshqargan.
Bolaligi va dastlabki faoliyati
[tahrir | manbasini tahrirlash]Irina Bokova — kommunistik siyosatchi va Bolgariya Kommunistik partiyasining rasmiy gazetasi va organi „Rabotnichesko Delo“ bosh muharriri Georgiy Bokovning qizi. Bokova kelib chiqishi boʻyicha bolgar hisoblanadi. Bokova birinchi ingliz tili maktabini tamomlagan, keyin esa Moskva davlat xalqaro munosabatlar institutini tugatib, butun Sharqiy blokdan yosh apparatchilarni KGB nazorati ostidagi diplomatlar va agentlar kabi vazifalarga tayyorlagan[5]. Keyinchalik u Bolgariya Tashqi ishlar vazirligida 1977- yilda uchinchi kotib lavozimida ishladi va 1996-yil 13- noyabrdan 1997-yil 13-fevralgacha vazir vazifasini bajaruvchi (muvaqqat) boʻldi.
Bokova 1990-yilgacha Bolgariya Kommunistik partiyasining aʼzosi boʻlgan. Bokova Bolgariya parlamentining ikki muddatga aʼzosi boʻlgan — birinchi muddat 1990-1991- yillarda VII Buyuk (Konstitutsiyaviy) Milliy Assambleyada, Bolgariya Sotsialistik partiyasi roʻyxati bilan majoritar vakil[6] sifatida saylangan, ikkinchisi esa 2001-2005-yillarda 39-milliy Assambleya saylovida[7].
Shaxsiy hayoti
[tahrir | manbasini tahrirlash]Bokova ona tili bolgar tilidan tashqari ingliz, fransuz, ispan va rus tillarini biladi[8]. U YeTTB direktori Kalin Mitrevga turmushga chiqqan va ikki farzandi bor.
Taʼlimi
[tahrir | manbasini tahrirlash]- 1971-yil: Birinchi ingliz tili maktabi, Sofiya .
- 1976-yil: Moskva davlat xalqaro munosabatlar instituti, xalqaro munosabatlar magistri.
- 1989-yil, yanvar-avgust: Merilend universiteti, Jamoatchilik bilan aloqalar maktabi, Vashington, Kolumbiya okrugi, AQSh tashqi siyosati boʻyicha qarorlar qabul qilish jarayoni dasturi.
- 1992-1994-yillar: NATO aʼzosi, ozchiliklarni himoya qilishning milliy va huquqiy mexanizmiga qaratilgan demokratik institutlar boʻyicha Markaziy va Sharqiy Yevropa dasturi.
- 1999-yil, noyabr-dekabr: Garvard universiteti, Jon F. Kennedi nomidagi hukumat maktabi, Yetakchilik va iqtisodiy rivojlanish boʻyicha ijrochilik dasturi[9].
Faoliyati
[tahrir | manbasini tahrirlash]Lavozimlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Birlashgan Millatlar Tashkilotining Taʼlim, fan va madaniyat masalalari boʻyicha tashkiloti (YUNESKO) sobiq Bosh direktori
- Bolgariya Respublikasining Fransiyadagi Favqulodda va Muxtor Elchisi.
- Bolgariya Respublikasining Monako Knyazligidagi Favqulodda va Muxtor Elchisi.
- Bolgariya Respublikasining YUNESKOdagi doimiy vakili.
- Bolgariya hukumatining YUNESKO Ijroiya kengashidagi vakili (2007-yil oktyabr oyida Bolgariyada saylanganidan beri).
- Bolgariya Respublikasi Prezidentining Xalqaro Frankofoniya Tashkiloti (OIF)dagi shaxsiy vakili.
- YuNESKO qoshidagi Frankofoniya mamlakatlari guruhi rais oʻrinbosari.
- Nomoddiy madaniy merosni muhofaza qilish boʻyicha hukumatlararo qoʻmitasining navbatdan tashqari ikkinchi majlisi raisi (2008-yil fevral, Sofiya).
- Prix des Ambassadeur adabiy guruhi aʼzosi.
Parlamentdagi faoliyati
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Tashqi siyosat, mudofaa va xavfsizlik qo‘mitasi raisining o‘rinbosari.
- Yevropa integratsiya qoʻmitasi aʼzosi.
- Bolgariya-Yevropa Ittifoqi qoʻshma parlament qoʻmitasi raisining oʻrinbosari.
Fuqarolik jamiyatidagi lavozimlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Nodavlat notijorat tashkiloti (1997-yilda Sofiyada tashkil etilganidan beri) Yevropa siyosati forumi asoschisi va raisi.
- Chittagongdagi Osiyo ayollar universiteti (AUW) homiysi. Sharq va Gʻarb hamkorligi (Bill va Melinda Geyts jamgʻarmasi, Ochiq jamiyat fondi, IKEA jamgʻarmasi va boshqalar) va mintaqaviy hamkorlik mahsuli boʻlgan Osiyo va Yaqin Sharqning 15 mamlakatidan kelgan favqulodda iqtidorli ayollarga xizmat koʻrsatadigan universitet homiysi[10].
Tashqi Ishlar Vazirligidagi faoliyati
[tahrir | manbasini tahrirlash]- 2005-2009: Bolgariyaning Fransiya va Monakodagi elchisi[11]
- 2005-2009: Bolgariyaning YUNESKOdagi elchisi[11]
- 1996-yil noyabr — 1997 yil fevral: Tashqi ishlar vaziri vazifasini bajaruvchi (vaqtinchalik)
- 1995-yil iyun — 1997-yil fevral, Bolgariya Sotsialistik partiyasi Jan Videnov kabinetida boshqa lavozimlarda ishlagan:
- Birlashgan Millatlar Tashkiloti, YeXHT, Yevropa Ittifoqi va NATO boʻyicha tashqi ishlar vazirining birinchi oʻrinbosari.
- Bolgariya-Yevropa Ittifoqi munosabatlari bosh koordinatori[9].
- Bolgariya — Yevropa Ittifoqi assotsiatsiyasi qoʻmitasi hamraisi[9].
- Milliy PHARE koordinatori[9].
- Yevropa integratsiyasi boʻyicha idoralararo muvofiqlashtirish komissiyasi raisi (vazir oʻrinbosari darajasida).
- Bir qator xalqaro forumlarda delegatsiya rahbari yoki asosiy maʼruzachi sifatida qatnashgan.
- Yevropa tadqiqotlari markazi Vasiylik kengashi aʼzosi.
- 1984-1990: BMT va qurolsizlanish departamentining ikkinchi va birinchi kotibi[11]
- 1982-1984: uchinchi kotib, Bolgariyaning BMTdagi doimiy vakolatxonasi[11]
- 1977-1982: stajyor va uchinchi kotib, BMT va qurolsizlanish departamenti[11]
YUNESKOdagi faoliyati
[tahrir | manbasini tahrirlash]2009-yil 22-sentyabrda Bokova YuNESKO Bosh direktori etib saylandi[12]. Parijdagi saylovda u toʻqqiz nomzodni magʻlub etdi. Farouk Hosny ovoz berishning beshinchi va oxirgi bosqichida 31-27 hisobida magʻlub boʻldi[12]. Hosny gʻalaba qozonishi kutilgandi, ammo Isroilga qarshi bayonotlari tufayli Tinchlik boʻyicha Nobel mukofoti sovrindori Elie Vizelning tanqidiga uchradi[12][13]. U Bosh direktor lavozimini birinchi ayol va birinchi Janubi-Sharqiy Yevropalik sifatida egallagan[12]. 2009-yil 15-oktyabrda Bosh konferensiyaning 35-sessiyasida Bolgariyalik Irina Bokova YUNESKOning oʻninchi Bosh direktori etib saylandi.
2013-yil 4-oktyabrda YUNESKO Ijroiya kengashi uni ikkinchi muddatga Bosh direktor lavozimiga nomzod qilib ko‘rsatdi[14]. U 2013-yil 12-noyabrda YUNESKO Bosh konferensiyasi tomonidan qayta saylangan[15].
YuNESKO Bosh direktori sifatida Bokova IShID va boshqa radikal islomiy guruhlarni moliyalashtirish uchun Suriya va Iroq madaniy ashyolari savdosini to‘sish bo‘yicha harakatlarni boshqargan. Bu saʼy-harakatlar Birlashgan Millatlar Tashkiloti Xavfsizlik Kengashining 2015-yil 12-fevralda 2199-sonli rezolyutsiyasini qabul qilishga olib keldi. Ushbu rezolyutsiya noqonuniy savdo va xavfsizlik oʻrtasidagi bogʻliqlikni rasman tan oldi, Iroq va Suriyadan madaniy mahsulotlarning barcha savdosini taqiqladi va YuNESKOdan bu sohadagi saʼy-harakatlarni Interpol bilan muvofiqlashtirishni soʻradi[16]. Iroqning qadimiy yodgorliklariga zoʻravonlik va beqarorlikning kuchayishi tahdidiga javoban, Bokova Iroq madaniy merosi artefaktlarini himoya qilish boʻyicha favqulodda rejani amalga oshirdi[17].
YuNESKOdan keyingi faoliyati
[tahrir | manbasini tahrirlash]2018-yilda Irina Bokova Koreyadagi Kyung Hee universitetida dars berishi eʼlon qilindi[18].
2020-yilda u Amerika sanʼat va fanlar akademiyasining V toifasi — Jamoatchilik bilan aloqalar, biznes va maʼmuriyat, Ilmiy, madaniy va notijorat yetakchiligi boʻlimining xalqaro faxriy aʼzosi etib saylandi.[19].
Mukofotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]| Mukofotlar | Sana | Joy |
|---|---|---|
| Evha Ayollar Universitetining faxriy doktori | 2010-yil may | Seul, Koreya |
| Moskva davlat xalqaro munosabatlar institutining faxriy doktori | 2010-yil sentyabr | Moskva,Rossiya |
| Cattolica del Sacro Cuore universitetining faxriy doktori | 2010-yil oktyabr | Milan, Italiya |
| Muqaddas Kiril va Muqaddas Methodiy nomidagi Veliko Tırnovo universitetining faxriy doktori. | 2010-yil oktyabr | Veliko Tarnovo, Bolgariya |
| San-Martin Milliy universitetining faxriy doktori | 2010-yil dekabr | Buenos Ayres, Argentina |
| Peru Papa Katolik Universitetining huquqshunoslik boʻyicha faxriy doktori | 2011-yil fevral | Lima, Peru |
| Filippin Normal Universitetining faxriy doktori | 2011-yil mart | Manila, Filippin |
| Santo Tomas universitetining 400 yillik Oltin xoch mukofoti | 2011-yil mart | Manila, Filippin |
| Milliy siyosiy tadqiqotlar va davlat boshqaruvi universitetining faxriy doktori | 2011-yil aprel | Buxarest, Rumaniya |
| Hayfa universiteti qoshidagi Golda Meir Mount Carmel xalqaro oʻquv markazining faxriy doktori | 2011-yil may | Haifa, Isroil |
| Edinburg universitetining faxriy doktori | 2011-yil iyun | Edinburg, Buyuk Britaniya |
| Moʻgʻuliston Fan va Texnologiya Universitetining faxriy doktori | 2011-yil iyul | Ulan-bator, Mongoliya |
| Lomonosov nomidagi Moskva davlat universitetining faxriy doktori | 2011-yil sentyabr | Moskva,Rossiya |
| Jazoir universitetining faxriy doktori 1 | 2012-yil aprel | Algiers, Jazoir |
| Dakka universitetining faxriy doktori | 2012-yil may | Dakka, Bangladesh |
| Tongji universitetining faxriy professori | 2012-yil may | Shanxay, Xitoy |
| Bratislavadagi Slovakiya texnologiya universitetining faxriy yorligʻi | 2012-yil may | Bratislava, Slovakiya |
| Slovakiya Fanlar akademiyasining faxriy yorligʻi | 2012-yil may | Bratislava, Slovakiya |
| Gertsen universitetining faxriy doktori | 2012-yil iyun | Sankt-Peterburg,Rossiya |
| "Magtimguli piragi" medali | 2014-yil may | Ashxobod, Turkmaniston |
| Ouissam Alaouite ordeni qoʻmondoni unvoni | 2014-yil iyun | Rabot, Morakko |
| Kamerunning Jasorat ordeni katta ofitseri | 2014-yil sentyabr | Kamerun |
| Faxriy legion ordeni qoʻmondoni unvoni | 2015-yil mart | Parij, Fransiya |
| Perugia Chet elliklar universitetining faxriy doktori | 2016-yil mart | Perugia, Italiya |
| Varna iqtisodiyot universitetining faxriy doktori | 2016-yil may | Varna, Bolgariya |
| Alfonso X Donishmand ordenining Buyuk xochi | 2017-yil sentyabr | Madrid, Ispaniya |
| Parij-Sud universitetining faxriy doktori | 2018-yil oktyabr | Parij, Fransiya |
2016-yil 10-iyun kuni Bukova Polshaning Varshava shahrida Ayollar global sammitining Global ayollar yetakchiligi mukofotini oldi[20].
2015-yil 6-aprel kuni Fransiyaning Bolgariyadagi elchixonasi Bokova Fransiyaning Faxriy legion ordeni bilan taqdirlanganini eʼlon qildi[21].
2014-yil 31-martda Bokova Bolgariya oldidagi ulkan xizmatlari, dunyoda tinchlik va xavfsizlik ko‘rsatkichlarini yaxshilash, shuningdek, davlatni rivojlantirish borasidagi xizmatlari uchun Prezident Rosen Plevneliev tomonidan rasman Bolgariyaning eng oliy milliy mukofoti — Stara Planina ordeni (1-darajali) bilan taqdirlandi[22][23].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Directors-General | United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization“ (en). www.unesco.org. Qaraldi: 2018-yil 8-mart.
- ↑ „Director-General, Audrey Azoulay“ (en). UNESCO (2017-yil 13-noyabr). Qaraldi: 2018-yil 8-mart.
- ↑ Biography. unesco.org. Retrieved 21 July 2016
- ↑ UNESCO. „Irina Bokova takes office as Director-General“. UNESCO. Qaraldi: 2016-yil 14-mart.
- ↑ „Троянов срещу Бокова | Bʼlgariya | DW.COM | 25.09.2009“. DW.COM. Qaraldi: 2015-yil 13-dekabr.
- ↑ „Several words about Irina (in Bulgarian)“. Ivo Mirchev (2009-yil 24-sentyabr). 2015-yil 20-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 3-aprel.
- ↑ „List of Members of the 39th Bulgarian Parliament (in Bulgarian)“. Dnevnik daily (2001-yil 21-iyun). Qaraldi: 2016-yil 3-aprel.
- ↑ „Profile: Irina Bokova“. Al Jazeera (2009-yil 25-sentyabr). 2015-yil 14-iyunda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 „Biography on Irina Bokova's personal web site“. 2009-yil 13-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 24-sentyabr.
- ↑ „Educating girls and women is the best way to fight poverty and build peace“. unesco.org.
- ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 Tasho Tashev, Bulgarian ministers 1879-1999 ISBN 978-954-430-603-8 / ISBN 978-954-509-191-9. p. 61 (Book about members of the Bulgarian cabinets since 1979, in Bulgarian)
- ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 „Bokova wins Unesco leadership vote“. Al Jazeera (2009-yil 22-sentyabr). Qaraldi: 2009-yil 22-sentyabr.
- ↑ STEVEN ERLANGER. „Bulgarian Defeats Egyptian in Unesco Vote“. The New York Times (2009-yil 22-sentyabr). Qaraldi: 2009-yil 22-sentyabr.
- ↑ „Irina Bokova nominated by UNESCO Executive Board for the post of Director-General“. UNESCO (2013-yil 4-oktyabr). Qaraldi: 2013-yil 7-oktyabr.
- ↑ UNESCO General Conference elects Irina Bokova for second term as Director-General
- ↑ „We stand together to protect Iraq's cultural heritage, says French President with UNESCO Director-General“. UNESCO. Qaraldi: 2015-yil 13-avgust.
- ↑ Web Site. „Emergency Response Action Plan to safeguard Iraqi heritage“. Qaraldi: 2015-yil 13-avgust.
- ↑ Irina Bokova Will Be Teaching at a Korean University article in Dnevnik daily (in Bulgarian)
- ↑ New Members Website of the American Academy of Arts and Sciences
- ↑ „Director-General receives the 2016 Global Women's Leadership Award“. UNESCO. UNESCO. Qaraldi: 2020-yil 24-iyul.
- ↑ Irina Bokova, directrice générale de l’UNESCO, nommée commandeur de la Légion d’honneur (Wayback Machine saytida 2016-01-27 sanasida arxivlangan) (from the site of the French Embassy in Sofia)
- ↑ Ukaz № 211 Obn. DV. br. 98 ot 12 noemvri 2013 g.
- ↑ „Бокова получи орден "Стара планина" с лента и се върна в детството“. mediapool.bg (2014-yil 31-mart). Qaraldi: 2014-yil 1-aprel.