Iris pseudacorus

Iris pseudacorus
	; ; Least Concern (IUCN 3.1)
Ilmiy tasniflash
	O‘simliklar
	Yuksak oʻsimliklar
	Gulli oʻsimliklar
	Bir urugʻpallalilar
	Asparagales
	Gulsapsardoshlar
	Iris
	Iris subg. Limniris
	Iris sect. Limniris
	Iris ser. Laevigatae
	I. pseudacorus
Binar nomi
	Iris pseudacorus; ; L.
Sinonimlar
	Iris acoriformis Boreau; Iris acoroides Spach; Iris bastardii Boreau; Iris curtopetala F. Delaroche; Iris curtopetala F. Delaroche ex Redoute; Iris flava Tornab.; Iris lutea Lam.; Iris pallidior Hill; Iris paludosa Pers.; Iris pseudacorus var. acoriformis (Boreau) Nyman; Iris pseudacorus subsp. acoriformis (Boreau) K.Richt; Iris pseudacorus var. acoroides (Spach) Baker; Iris pseudacorus var. bastardii (Boreau) Nyman; Iris pseudacorus subsp. bastardii (Boreau) K.Richt.; Iris pseudacorus var. citrina Hook.; Iris pseudacorus f. longiacuminata Prodán; Iris pseudacorus f. nyaradyana Prodán; Iris pseudacorus var. ochroleuca Peterm.; Iris pseudacorus f. submersa Glück; Iris sativa Mill.; Limnirion pseudacorus (L.) Opiz; Limniris pseudacorus (L.) Fuss; Moraea candolleana Spreng.; Pseudo-iris palustris Medik.; Vieusseuxia iridioides F.Delaroche; Xiphion acoroides (Spach) Alef.; Xiphion pseudacorus (L.) Schrank; Xyridion acoroideum (Spach) Klatt; Xyridion pseudacorus (L.) Klatt;

Iris pseudacorus, sariq bayroq, sariq iris yoki suv bayrogʻi, Gulsapsardoshlat oilasiga mansub gulli oʻsimliklarning bir turi. Uning vatani Yevropa, Gʻarbiy Osiyo va shimoli-gʻarbiy Afrika. Uning binar nomi pseudacorus „soxta akorus“ degan maʼnoni anglatadi, bu uning barglari Acorus calamus (shirin bayroq) barglariga oʻxshashligini anglatadi. Biroq, bu ikki oʻsimlik bir-biri bilan bogʻliq emas. Gul odatda fleur-de-lis bilan bogʻliq.

Tavsif

Bu tur gulli koʻp yillik oʻsimlik bo‘yi 100–150 cm (39–59 in) gacha oʻsadi, kamdan-kam hollarda 2 m (6 ft 7 in)gacha o‘sishi mumkin. Gullari yorqin sariq, uzunligi 7–10 cm (2.8–3.9 in). Meva uzunligi 4–7 cm (1.6–2.8 in) quruq ko‘sak, ichida koʻp sonli och jigarrang urugʻlari bor.

I. pseudacorus juda nam sharoitda yaxshi oʻsadi va suv botqoqliklarida keng tarqalgan boʻlib, u suv ostida, past pH va anoksik tuproqlarga chidamli. Oʻsimlik ildizpoyalari va urugʻlari bilan tez tarqaladi. U qo‘g‘aga oʻxshab sayozroq suvda. Bu o‘simlik suvda o‘suvchi bo‘lsa ham, ildizpoyalari uzoq vaqt quruq sharoitda saqlanishi mumkin.

I. pseudacorus — Buyuk Britaniyadan kelib chiqqan ikki xil iris turlaridan biri, ikkinchisi — Iris foetidissima (hidlangan iris).

Gulbarg ham poyasi ham hayvonlar va o‘simliklar uchun zaharli hisoblanadi.

Kultivatsiya

U moʻtadil iqlimli hududlarda manzarali oʻsimlik sifatida^[1] keng o‘stiriladi, botqoq bogʻini yaratish uchun bir nechta navlari tanlangan. Quyidagi navlar Qirollik bogʻdorchilik jamiyatining bogʻdagi xizmatlari uchun mukofotiga sazovor boʻldi^[2]:

„Roy Devidson“^[3]
„Variegata“^[4] (barglari chuqur oq chiziqlar bilan oʻralgan^[5])

Maʼlum boʻlgan boshqa navlar orasida; Alba (och krem gulli) va Golden Fleece (toʻq sariq gulli)^[6].

Ilgari u suv ko‘p boʻlgan Malta orolida Mdina shahrining ariqlarida oʻsgan, ammo ariq taʼmirlanganidan keyin bu hududdan yoʻqolgan^[7].

Invaziv turlar

Baʼzi hududlarda (jumladan, AQSh va Janubiy Afrikada)^[8] o‘simlik invaziv tur hisoblanadi. Qayerda invaziv tur sifatida qayd qilingan bo‘lsa, uni yo‘qotish qiyin. Hatto ildizpoyalarni yig‘ib olish ham koʻpincha samarasiz boʻladi. Baʼzi hududlarda ekish taqiqlangan, ammo baʼzida bogʻlarda foydalanish uchun sotiladi^[9].

Iris pseudacorus Konnektikut, Delaver, Merilend, Nyu-Xempshir, Shimoliy Karolina, Oregon, Tennessi, Virjiniya, Vermont, Vashington, Viskonsin va Gʻarbiy Virjiniya shtatlarida invaziv tur hisoblanadi^[10].