Iroda (psixologiya)

Iroda-insonning fikrlash jarayoni asosida qaror qabul qilish va qabul qilingan qarorga muvofiq o'z fikrlari va harakatlarini boshqarish qobiliyati. [manba ko'rsatilmagan 1370 kun]

Qaror qabul qilishning faol jarayoni sifatida Iroda atrofdagi ogohlantirishlarga passiv, noaniq javob bilan taqqoslanadi.

Iroda-bu shaxsning o'z xatti-harakati va faoliyatini ongli ravishda va maqsadli ravishda tartibga solish va nazorat qilish qobiliyati, bu maqsadga erishish yo'lidagi qiyinchiliklar va to'siqlarni engish uchun aqliy va jismoniy imkoniyatlarni safarbar qilish qobiliyatida namoyon bo'ladi. [manba ko'rsatilmagan 1370 kun]

Ixtiyoriy xatti — harakatlarning eng muhim xususiyati bu o'z taqdirini o'zi belgilashdir. Biror kishi o'zboshimchalik bilan harakat qiladi, tashqi sabablarga bo'ysunmaydi. O'zboshimchalik va suprasitivlik ixtiyoriy xatti — harakatlarning asosiy tamoyillari hisoblanadi.

Ixtiyoriy harakat-bu faoliyat jarayonida to'siqlarni engib o'tishga qaratilgan insonning barcha aqliy va jismoniy imkoniyatlarini safarbar etishga qaratilgan namoyon bo'lish harakati.

Psixologiyada iroda tushunchasi

Iroda tushunchasi falsafada tug'ilgan, bu yerda Iroda ongning o'z taqdirini o'zi belgilash qobiliyati, shu jumladan axloqiy va o'ziga xos sabablarni keltirib chiqarish qobiliyati sifatida belgilanadi. Psixologiya va nevrologiyaga o'tib, irodaning ta'rifi axloqiy jihatni yo'qotdi va faqat aqliy funktsiya sifatida talqin etila boshlandi. Irodani yuqori aqliy funktsiyalarga an'anaviy ravishda bog'lash, uni hayvon emas, balki insonning mulki sifatida taqdim etish haqida gapiradi, garchi ba'zi hayvonlarni o'rganish bu tushunchani shubha ostiga qo'yadi.

Eng umumiy ma'noda, Iroda psixologiyada insonning ongli ravishda o'zini o'zi boshqarish qobiliyati sifatida qaraladi. Iroda harakatni amalga oshirish uchun ham, undan voz kechish uchun ham zarurdir. Irodaning asosiy elementi ongli ravishda qaror qabul qilishdir. Iroda ekzistensial psixologiyada erkinlik tushunchasiga yaqin, chunki bunday ongli qaror qabul qilgan kishi bir lahzalik vaziyatdan chiqib ketishi yoki o'ziga, qadriyatlariga bo'lgan munosabatiga murojaat qilishi yoki tasavvur, mantiqqa murojaat qilishi va taxmin qilingan harakatning oqibatlarini modellashtirishi kerak.

S. L. Rubinshteyn irodani falsafiy va psixologik ma'noda tasvirlaydi:"ongli maqsad va unga turtki sifatida munosabat bilan tartibga solinadigan harakatlar irodaviy harakatlardir". Bunday ta'rif Iroda tushunchasini istak tushunchasidan, motivatsiya tushunchasidan aniq ajratishga imkon beradi. Ushbu ta'rifda maqsadga munosabat, uni anglash shaklida bir lahzali vaziyatdan uzilish mavjud. Maqsad va maqsadning nisbati ham muhimdir. Maqsad va motiv hech bo'lmaganda sub'ektning ongida bir — biriga to'g'ri keladigan bo'lsa, sub'ekt o'z faoliyatini to'liq boshqaradi, u o'z-o'zidan paydo bo'lmaydi-faoliyatda Iroda mavjud. [manba ko'rsatilmagan 424 kun]

Ba'zi psixologlar Iroda tushunchasini aqliy funktsiya sifatida insonning maqsadga erishishga intilish qobiliyati bilan aralashtiradilar, natijada quyidagi ta'riflarni topish mumkin: "Iroda — bu maqsadga erishishda qiyinchiliklarni engib o'tishni ta'minlaydigan o'z faoliyati va xulq-atvori sub'ekti tomonidan ongli ravishda tartibga solish...".

Sotsiologiyada Iroda tushunchasi ham mavjud. Masalan, sotsiolog F. N. Ilyasov irodani "sub'ektning ierarxik qadriyatlar tizimini yaratish va past darajadagi qadriyatlarni e'tiborsiz qoldirib, yuqori darajadagi qadriyatlarga erishish uchun harakat qilish qobiliyati"deb ta'riflaydi.

Iroda aktining tuzilishi

Ixtiyoriy harakatlar oddiy va murakkab bo'linadi. Oddiylarga odam ikkilanmasdan mo'ljallangan maqsadga boradigan joylar kiradi. Murakkab harakatda, bu harakatni murakkablashtiradigan juda murakkab jarayon turtki va harakatning o'zi o'rtasida birlashadi.

Murakkab ixtiyoriy harakatda olimlar to'rt bosqichni ajratib ko'rsatishadi:

Motivatsiyaning paydo bo'lishi va maqsadni dastlabki belgilash.
Motivlarning muhokamasi va kurashi.
Qarorlar qabul qilish.
Yechimning bajarilishi.

Ixtiyoriy harakat oqimining o'ziga xos xususiyati shundaki, uni amalga oshirish shakli har qanday bosqichdagi ixtiyoriy harakatlardir. Ixtiyoriy harakatning bajarilishi neyro-ruhiy stress hissi bilan bog'liq.

shuningdek qarang

Eslatmalar

Adabiyotlar

Воля / Столяров А. А., Леонтьев Д. А. // Великий князь — Восходящий узел орбиты. — М. : Большая российская энциклопедия, 2006. — С. 697–698. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 5). — ISBN 5-85270-334-6.
Иванников, В. А. Психологические механизмы волевой регуляции. — СПб. : Питер, 2006. — 208 с.
Макгонигал, К. Сила воли : как развить и укрепить = The Willpower Instinct : [пер. с ]. — М. : Манн, Иванов и Фербер, 2012 . — 312 с. — ББК 28.70 . — УДК 612.3(G). — ISBN 978-5-91657-382-4.