Ishkur

Ishkur (shum. d Iskur; ideografiya: ^d IM) — qadimgi Mesopotamiya mifologiyasida, boʻron xudosi, Karkara shahrining homiysi. „Ishkur“ nomi bilan u shumer mixxat yozuvlarida, akkad tilidagi manbalarda Adad vaqt oʻtishi bilan u Shumer xudosining qiyofasini oʻzlashtirdi.

Ism

"Ishkur" nomining kelib chiqishi nomaʼlum: bu teonim shumer etimologiyasiga ega boʻlishi mumkin, ammo u boshqa tildan olingan boʻlishi ham mumkin: shumer boʻlmagan va yahudiy boʻlmagan, shumergacha boʻlgan substratga tegishli edi yoki boshqa kelib chiqishi boʻlgan^[1]. Matnlardagi xudoning toʻliq ismi odatda ^d IM^[1] ideogrammasi bilan almashtirilgan, bu yerda IM shum. im („yomgʻir, yomgʻir boʻroni“^[2]), ammo Ishkur nomining eng qadimgi eslatmasi (Uruk davri shaharlari roʻyxatida) NI ₂ belgisi bilan ifodalangan boʻlishi mumkin^[1]. Shumer soʻzlaridagi urgʻu umuman nomaʼlum; Adam Falkenstein^(olm.)oʻzb. nazariyasiga koʻra^[3] va I. M. Dyakonov^[4], ismlardagi urgʻu birinchi boʻgʻinga tushdi, agar bu boʻgʻinning unlisi protez xarakteriga ega boʻlmasa^[4]; boʻlmasa, urgʻu ikkinchi boʻgʻinga tushgan^[4].

Manbalarda eslatib oʻtish

Shumer yozma manbalarida, Ishkur haqidagi eng qadimgi eslatma Uruk davri shaharlari roʻyxatida (miloddan avvalgi IV ming yillik) bilvosita tasdiqlangan: Karkarni bildiruvchi NI ₂ ^ki toponimida: KI belgisi (shum. "yer", „joy“) aholi punktini belgilovchi, NI ₂ esa mahalliy bosh xudoning ismini yetkazish uchun ishlatiladigan logogrammadir^[1]. Ilk sulola davrida Ishkur Tell-Fara va Abu-Salabiydan kelgan xudolar roʻyxatida tilga olingan^[5].

Mifologiya

Ishkur chorvachilik, ovchilik, dehqonchilik va harbiy yurishlarga homiylik qilgan.

Shumerlar Ishkurning otasi deb hisoblagan odamni aniqlash qiyin. Odatda ular uni Nanna deb nomlagan, ammo Ishkur sharafiga madhiyada ular Anu yoki Enlil deb nomlangan.

Tarixning dastlabki bosqichlarida, eng muhim shumer xudolari, ehtimol, alohida ixtisoslikka ega boʻlmagan: ularning har biri faqat kontseptsiyaning keng maʼnosida yerning unumdorligi va odamlarning farovonligi uchun masʻul boʻlgan hududiy jamoasining homiysi edi. Ishkur xudosiga sigʻinadigan jamoaning diniy markazi janubiy Mesopotamiyadagi Karkar shahrida joylashgan boʻlib, uning aniq lokalizatsiyasi munozara mavzusi boʻlib qolmoqda^[6].

Yana qarang

Izohlar

Manbalar

Adabiyotlar

Afanaseva V. K. Adad // Mifi narodov mira : Ensiklopediya v 2-x tt. / Gl. red. S. A. Tokarev. — M.: Sovetskaya ensiklopediya, 1991. — T. 1. — S. 39.
Дьяконов И. М.. Языки древней Передней Азии. М.: Наука, 1967.
M. B. Ladigin, O. M. Ladigina Kratkiy mifologicheskiy slovar — M.: Izdatelstvo NOU „Polyarnaya zvezda“, 2003.
В. М. Макаревич, И. И. Соколова. Энциклопедия всемирная история. Дрофа, 2003. ISBN 5710774316.
Beaulieu, P.-A. 2003. The Pantheon of Uruk in the Neo-Babylonian Period. Leiden: Brill-Styx.
Bienkowski, P., and Millard, A. R., eds. 2000. Dictionary of the Ancient Near East. London: British Museum Press.
Cohen, M.E. 1981. Sumerian Hymnology: The Eršemma. Hebrew Union College Annual Supplements 2.
Falkenstein, A.. Das Sumerische, Handbuch der Orientalistik, Abt. 1, Bd. 2, Abschnitt 1-2, Lief.1. Leiden: Brill, 1959.
George, A.R. 1993. House Most High. The Temples of Ancient Mesopotamia. Mesopotamian Civilizations, 5. Winona Lake, Indiana: Eisenbrauns.
Grayson, A. K. 1991. Assyrian Rulers of the Early First Millennium BC, 1 (1114—859 BC). The Royal Inscriptions of Mesopotamia: Assyrian Periods, 2. Toronto: University of Toronto Press.
Foster, B.R. 2005. Before the Muses: an Anthology of Akkadian Literature. 3rd edition. Bethesda, MD: CDL Press.
Litke, R.L. 1998. A Reconstruction of the Assyro-Babylonian God-Lists, An: dA-nu-um and An: Anu šá amēli. Bethesda: CDL Press.
Powell, M. A. Karkar, Dabrum, and Tall Ǧidr: An Unresolved Geographical Problem // Journal of Near Eastern Studies. — Chicago: The University of Chicago Press, 1980. — Vol. 39/1. — P. 47—52.
Schwemer, D.. Wettergottgestalten. Die Wettergottgestalten Mesopotamiens und Nordsyriens im Zeitalter der Keilschriftkulturen: Materialien und Studien nach den schriftlichen Quellen. Wiesbaden: Harrassowitz, 2001. ISBN 3-447-04456-X.
Schwemer, D. The Storm-Gods of the Ancient Near East: Summary, Synthesis, Recent Studies. Part I. (angl.) // Journal of Ancient Near Eastern Religions (JANER). — Leiden: Brill Academic Publishers, 2007. — Vol. 7/2. — P. 121—168. — ISSN 1569-2116. — doi:10.1163/156921207783876404.
Starr, I. 1983. Rituals of the Diviner. Bibliotheca Mesopotamica, 12. Malibu: Undena.
The Sumerian Dictionary of the University of Pennsylvania. Philadelphia: Babylonian Section of the University Museum, 1984 —. (Wayback Machine saytida 2013-06-26 sanasida arxivlangan) Arxivnaya kopiya ot 26-iyunya 2013 na Wayback Machine

[FOOTNOTESchwemer2007-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Schwemer 2007.

[FOOTNOTEPSD1984_—-2] PSD & 1984 —.

[FOOTNOTEFalkenstein1959-3] Falkenstein 1959.

[FOOTNOTEДьяконов1967-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Дьяконов 1967.

[FOOTNOTESchwemer2001-5] Schwemer 2001.

[FOOTNOTEPowell1980-6] Powell 1980.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]