Kontent qismiga oʻtish

Isroil milliy kutubxonasi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Isroil milliy kutubxonasi
Isroil milliy kutubxonasi

Isroil Milliy kutubxonasi ilgari Yahudiy Milliy va Universitet kutubxonasi Isroilning madaniy boyliklari va yahudiy merosini toʻplashga qaratilgan kutubxona. Kutubxonada 5 milliondan ortiq kitob mavjud va Quddus Ibroniy universitetining (HUJI) Givat Ram kampusida joylashgan.

Milliy kutubxona dunyodagi eng yirik Ivrit va Iudaica toʻplamlariga egalik qiladi[1] va koʻplab nodir va noyob qoʻlyozmalar, kitoblar va artefaktlar ombori hisoblanadi.

Tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

B’nai Brith kutubxonasi (1892-1925)

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Jozef Chazanovitz
B’nai Brith kutubxonasi, Quddus

Quddusda yahudiylar milliy kutubxonasining tashkil etilishi Jozef Chazanovits (1844-1919) nomi bilan bogʻliq. Uning gʻoyasi „yahudiy mualliflari boʻlgan barcha tillar va adabiyotlardagi barcha asarlar uchun uy“ yaratish edi, garchi ular xorijiy madaniyatlarda yaratilgan boʻlsa ham. Chazanovitz 15 000 ga yaqin jildlarni toʻpladi, ular keyinchalik kutubxonaning asosiy qismiga aylandi.[2]

1892-yilda Quddusda tashkil etilgan B’nai Brith kutubxonasi yahudiy jamiyatiga xizmat koʻrsatadigan Falastindagi birinchi ommaviy kutubxona edi. Kutubxona B’nai Brith koʻchasida, Meah Shearim mahallasi va Rus majmuasi oʻrtasida joylashgan edi.[3] Oʻn yil oʻtgach, Bet Midrash Abrabanel kutubxonasi, oʻsha paytda maʼlum boʻlganidek, Efiopiya koʻchasiga koʻchib oʻtdi.[4]

Ibroniy universiteti kutubxonasi (1925-2007)

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Hebrew university library, 1925 — 1937
Scopus togʻidagi ibroniy universiteti kutubxonasi (1925-1937)

1920-yilda Ibroniy universiteti uchun rejalar ishlab chiqilganda, B’nai Brith kolleksiyasi universitet kutubxonasi uchun asos boʻldi. Universitet besh yildan keyin ochilganda kitoblar Scopus togʻiga koʻchirildi.[3]

1948-yilda Scopus togʻidagi universitet kampusiga kirish toʻsib qoʻyilganda, kitoblarning aksariyati universitetning Rehaviadagi Terra Sankta binosidagi vaqtinchalik qarorgohiga koʻchirildi. Oʻsha vaqtga kelib universitet kolleksiyasida bir milliondan ortiq kitob mavjud edi. Boʻsh joy yoʻqligi sababli, kitoblarning bir qismi shahar atrofidagi omborxonalarga joylashtirildi. 1960-yilda ular Givat Ramdagi yangi JNUL binosiga koʻchirildi.[3]

1970-yillarning oxirida, Skopus togʻidagi yangi universitet majmuasi ochilganda va u yerda huquq, gumanitar va ijtimoiy fanlar fakultetlari qaytib tiklanganida, oʻsha kampusda idoraviy kutubxonalar ochildi va Givat Ram kutubxonasiga tashrif buyuruvchilar soni kamaydi. 1990-yillarda bino yomgʻir suvi oqishi va hasharotlar bilan zararlanish kabi taʼmirlash muammolaridan aziyat chekdi.[3]

Milliy kutubxonaning huquqiy maqomi (2007)

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2007-yilda Milliy kutubxona toʻgʻrisidagi qonun qabul qilingandan soʻng kutubxona rasman Isroil Davlati Milliy kutubxonasi sifatida tan olingan.[3] 2008-yil 23-iyulda kuchga kirgan qonun kutubxonaning nomini „Isroil Milliy kutubxonasi“ deb oʻzgartirdi va uni vaqtincha universitetning shoʻba kompaniyasiga aylantirdi, keyinchalik esa hukumatga tegishli boʻlgan toʻliq mustaqil jamiyat manfaatdor kompaniyasiga aylandi.

Givat Ram kampusidagi Milliy kutubxona

Yangi bino

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2014-yilda Quddusdagi kutubxonaning yangi uyi loyihasi ochildi.[5] Bazelda joylashgan Herzog & de Meuron arxitektura firmasi tomonidan loyihalashtirilgan 34 000 kvadrat metrlik bino 2021-yilda toʻliq qurib bitkazilishi rejalashtirilgan[6][7]

Vaqtinchalik yopilishi (2020)

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2020-yil avgust oyida Milliy kutubxona davom etayotgan moliyaviy va hukumat inqirozi sababli „keyingi xabarnomaga qadar“ darhol yopilishini eʼlon qildi.[8][9] Yopilish ikki hafta davom etdi va keyin kutubxona qayta ochildi. 

Maqsad va vazifalari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kutubxona qabulxonasidagi ardon derazalari, Givat Ram

Kutubxonaning vazifasi Isroilda nashr etilgan barcha materiallarning istalgan tilda nusxalarini saqlash; Isroil, Isroil yurti, yahudiylik va yahudiy xalqi mavzusidagi barcha nashrlar, istalgan tilda, dunyoning istalgan mamlakatida nashr etilgan; va ibroniy tilida yoki yahudiy diasporasida soʻzlashadigan har qanday tilda nashr etilgan barcha materiallar (masalan, Yahudiy va Ladino).

Qonunga koʻra, Isroilda chop etilgan barcha bosma mahsulotlarning ikki nusxasi Milliy kutubxonaga saqlanishi kerak. 2001-yilda qonunga audio va video yozuvlar va boshqa bosma ommaviy axborot vositalarini oʻz ichiga olgan oʻzgartirishlar kiritildi. Koʻpgina qoʻlyozmalar, jumladan, kutubxonaning 13-asrga oid baʼzi noyob jildlari, jumladan, " Qurtlar Mahzor "i skanerdan oʻtkazilgan va kutubxona veb-saytida mavjud.

Maxsus toʻplamlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Oʻqish xonasi, Givat Ram

Kutubxonaning maxsus toʻplamlari orasida yuzlab taniqli yahudiy arboblarining shaxsiy hujjatlari, Milliy ovoz arxivi, Eran Laor kartografik toʻplami, Sidney Edelshteyn toʻplami (fan tarixi uchun) va boshqa koʻplab Irvit va Yahudiya toʻplamlari mavjud. Kutubxonada, shuningdek, Isaak Nyutonning ilohiyot mavzulariga bagʻishlangan baʼzi qoʻlyozmalari mavjud. Kolleksioner Abraham Yahudaning oilasi tomonidan sovgʻa qilingan toʻplam Nyutonning tasavvuf haqidagi koʻplab asarlari, muqaddas kitoblar tahlillari, kunlarning oxiri va Quddusdagi qadimiy maʼbadning paydo boʻlishi haqidagi bashoratlarni oʻz ichiga oladi. Shuningdek, unda Nyuton kunning oxirini hisoblashda yordam berish uchun afsonaviy voqealar haqida chizgan xaritalar mavjud.[10] Kutubxonada Martin Buber va Gershom Skolemning shaxsiy arxivlari joylashgan.[11] Bundan tashqari, kutubxonada Kabbala va Hasidizmni oʻrganish uchun Gershom Scholem kolleksiyasi, shu jumladan Skolemning shaxsiy kutubxonasi va 1982-yilda vafotidan keyin qoʻshilgan narsalar mavjud.

1948-yil may oyida Gʻarbiy Quddus Xagana qoʻshinlari tomonidan bosib olingandan soʻng, mamlakatdan qochib ketgan bir qator falastinliklar hamda boshqa badavlat falastinliklarning kutubxonalari Milliy kutubxonaga oʻtkazildi. Ushbu toʻplamlar Genri Kattan, Xalil Beydas, Xalil al-Sakakini va Aref Hikmet Nashashibini oʻz ichiga olgan.[12] Gʻarbiy Quddusdagi uylardan 30 000 ga yaqin kitob olib tashlandi, yana 40 000 tasi Majburiy Falastinning boshqa shaharlaridan olib ketildi. Kitoblar saqlanganmi va himoyalanganmi yoki egalarining tashlandiq uylaridan talon-toroj qilinganmi, nomaʼlum.[13] Ushbu kitoblarning 6000 ga yaqini bugungi kunda kutubxonada AP — „Tarkib tashlangan mulk“ yorligʻi bilan indekslangan.[14] Kitoblar kataloglangan boʻlib, ularni kutubxonaning umumiy katalogidan koʻrish mumkin va ular bilan muntazam ravishda jamoatchilik maslahati olib boriladi.

Isroil Milliy kutubxonasi Maks Brod arxivi toʻplamini 2019-yil avgust oyida yakunladi[15]

Maʼlumotnomalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Judaica Collection“ (en-US). web.nli.org.il. Qaraldi: 2021-yil 4-mart.
  2. ↑ Gelber, Mark H.. Melancholy Pride: Nation, Race, and Gender in the German Literature of Cultural Zionism. Walter de Gruyter GmbH & Co KG, 24 July 2014. ISBN 9783110956085. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Aryeh Dayan. „New chapter in a sad saga“. Haaretz. Qaraldi: 2017-yil 29-may. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "Haaretz" defined multiple times with different content
  4. ↑ „Hebrew University Hails 'Landmark Legislation' for the Establishment of the National Library“. Canadian Friends of the Hebrew University (2007-yil 27-noyabr). 2017-yil 17-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 1-oktyabr.
  5. ↑ Herzog & de Meuron to Design the National Library of Israel, ArchDaily, 29 April 2013
  6. ↑ „herzog & de meuron reveals designs for national library of israel“. Designboom (2014-yil 10-noyabr). Qaraldi: 2014-yil 9-dekabr.
  7. ↑ Herzog & de Meuron Share New Images of the National Library of Israel, ArchDaily, 14 April 2016
  8. ↑ Hen, Yitzhak, Israel’s National Library Is Closing Down. How Much Do You Care?, Haaretz, 18 August 2020
  9. ↑ Oster, Marcy, National Library of Israel to suspend services, put 300 workers on unpaid leave, Times of Israel, 6 August 2020
  10. ↑ „Israel National Library Uploads Trove of Newton's Theological Tracts“.
  11. ↑ „National Library, Germany Partner to Put Papers Online“.
  12. ↑ Israel State Archive, Jerusalem, 1429/3
  13. ↑ „Preserving or Looting Palestinian Books in Jerusalem“.
  14. ↑ Overdue Books: Returning Palestineʼs „Abandoned Property“ of 1948 by Hannah Mermelstein, Jerusalem Quarterly, Autumn 2011
  15. ↑ „Israel Gets Missing Kafka Papers, Ending Long Legal Battle“.

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Media related to National Library of Israel at Wikimedia Commons
  • Rasmiy sayti
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Isroil_milliy_kutubxonasi&oldid=3910982" dan olindi