Isroildagi Buxoro yahudiylari
| Buxoro yahudiylari Isroilda | |
|---|---|
_-_FOUR_GENERATIONS_OF_THE_KALANTAROV_FAMILY_LIGHT_THE_HANNUKAH_CANDLES.jpg) | |
| Hozirgi joylashuv areali va aholi soni | |
|
Jami: 100,000–120,000 Jerusalem, Tel Aviv, Or Yehuda, Lod, Holon | |
| Til | [Hebrew language |
| Dini | Orthodox Judaism |
Isroildagi buxorolik yahudiylar, ya’ni buxoriylar deb ham ataladi, hozir Isroil davlati tarkibida istiqomat qilayotgan Buxoro yahudiy jamoalarining muhojirlari va avlodlaridir.
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Aliyani boshlab bergan birinchi buxorolik yahudiylar 1870—1880-yillarda Quddusda Buxoro kvartalini tashkil qilishgan[1].
1881–1947
[tahrir | manbasini tahrirlash]
1890-yilda Buxoro yahudiy jamoasining yetti nafar aʼzosi Buxoro, Samarqand va Toshkent yahudiy jamoalarining Hovevei Sion uyushmasini tuzdilar[2]. 1914-yilga kelib 1500 ga yaqin buxorolik yahudiylar koʻchib kelgan, 1930-yillarning boshlarida esa yana 4000 nafari koʻchib kelgan[3]. 1940-yilda koʻpchilik Buxoro maktablari qatori Buxoriydagi nashrlar shoʻrolar tomonidan yopildi[4][3].
_type_selling_vegetables_LOC_matpc.19038.jpg)
1948–1990
[tahrir | manbasini tahrirlash]1948-yilda „Sovet yahudiyligining qora yillari“ boshlandi, bu yerda yahudiy dinini bostirish urush tufayli toʻxtaganidan keyin yana qayta tiklandi[5]. 1950-yilda Samarqandda 13 nafar dindor buxorolik yahudiy hibsga olinib, 25 yilga qamalgan[6]. Xuddi shunday hibsga olishlar Kattaqo‘rg‘on va Buxoroda taniqli Buxoriylar bilan ham sodir bo‘lgan[6]. Olti kunlik urush buxorolik yahudiylar orasida yahudiy vatanparvarligining kuchayishiga olib keldi va koʻpchilik refuseniklar sifatida namoyishlar oʻtkazdi[7]. 1972-yilgacha Buxoriyning Isroilga katta koʻchishi boʻlmagan. Oʻsha paytdan boshlab 1975-yilgacha SSSR dan 8000 kishi koʻchib kelishga muvaffaq boʻlgan[8]. 1987-yilga kelib Isroilda 32 ming buxorolik yahudiy yashagan, buxoriylarning 40% atrofida. 1990-yilda Andijon va unga yaqin tumanlar yahudiy aholisiga qarshi tartibsizliklar boʻldi. Bu Fargʻona vodiysidagi koʻpchilik yahudiylarning Isroil yoki AQShga koʻchib ketishiga sabab boʻldi[7].
1990-yillardan hozirgacha
[tahrir | manbasini tahrirlash]1989-yildan 2005-yilgacha Qirg'izistondan 5000 dan ortiq buxorolik yahudiylar mintaqada dushmanlik kuchayganligi sababli Isroilga kelgan[3]. 1992-yilda maxfiy havo koʻtarish operatsiyasi boʻlib, Tojikistondan oz sonli buxorolik yahudiylarni Isroilga olib keldi. 1989-yildan 2000-yilgacha Tojikistondan 10 000 dan ortiq muhojir koʻchib kelgan[3]. Bugungi kunda koʻpchilik buxoriylar AQShda va katta qismi Isroilda yashaydi. Hozirda Tojikistonda atigi 1000 nafar, Oʻzbekistonda 1500 nafar, Buxoro shahrida esa 150 nafar yahudiy qolgan[9].
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Lili, Eylon „Jerusalem Architectural History: The late Ottoman Period“. Jewish Virtual Library.
- ↑ Rapport, Evan. Greeted With Smiles: Bukharian Jewish Music and Musicians in New York, 2014 — 33-bet. ISBN 978-0199379033.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 „Virtual Jewish World: Bukharan Jews“.
- ↑ Levin, Zeev. Collectivization and Social Engineering: Soviet Administration and the Jews of Uzbekistan, 1917-1939, 29 June 2015 — 204-bet. ISBN 978-90-04-29471-4.
- ↑ Gitelman, Zvi. A Century of Ambivalence, Second Expanded Edition: The Jews of Russia and the Soviet Union, 1881 to the Present. Indiana University Press, Apr 22, 2001 — 144–145-bet. ISBN 9780253013736.
- ↑ 6,0 6,1 Zand, Michael „BUKHARA vii. Bukharan Jews“. Encyclopædia Iranica.
- ↑ 7,0 7,1 Blady, Ken. Jewish Communities in Exotic Places. Rowman & Littlefield, 2000 — 185-bet.
- ↑ Minahan, James B.. Ethnic Groups of North, East, and Central Asia: An Encyclopedia. ABC-CLIO, Feb 10, 2014 — 41-bet. ISBN 9781610690188.
- ↑ Higgins, Andrew „In Bukhara, 10,000 Jewish Graves but Just 150 Jews“. New York Times.