Janubiy xochining BPsi
Janubiy xochining BPsi (BP Crucis, GX 301-2) — havorang gipergigant va pulsardan tashkil topgan rentgen qoʻshaloq yulduzi[1].
Qoʻshaloq tizim
[tahrir | manbasini tahrirlash]Janubiy Xochning BPsi GX 301-2 rentgen manbasining optik analogi hisoblanadi. Qoʻshaloq tizim 41,5 kunlik davr bilan juda eksantrik orbitadagi massiv gipergigant va neytron yulduzdan iborat. Ob’ektgacha boʻlgan masofa 3 va 4 kpk orasida boʻlishi taxmin qilinmoqda. Yulduz kuchli qizarishni boshdan kechiradi: K diapazonida infraqizil yulduz magnitudasi 5,72 ni tashkil qiladi[2].
Gipergigantdan pulsarga qadar massaning oʻtishi mavjud boʻlib, u akkretsiyalangan disk shaklida toʻplanadi. Bunday jarayonda 37 dan 48 k eV gacha boʻlgan elektron energiyasida siklotron effekti paydo boʻladi[3][4].
Oʻzgaruvchanligi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Tizim optik va rentgen spektral diapazonlarida oʻzgaruvchanlik belgilarini koʻrsatadi. Tutilishlar kuzatilmasa-da, rentgen diapazonidagi yorugʻlik jismlar oʻzaro orbitada harakat qilganda oʻzgaradi, perimarkazda kuchli rentgen chaqnashlari paydo boʻladi. Optik oʻzgaruvchanlik 0,08 magnitudagacha boʻlgan amplituda bilan kuzatiladi. Bunday oʻzgaruvchanlik gipergigantning aylanishi paytida koʻrinadigan sirtdagi ellipsoidal oʻzgarishlar, shuningdek Alfa Oqqush tipidagi oʻzgaruvchanlik bilan bogʻliq deb hisoblanadi. Toʻgʻri psevdodavr 11,9 kun, shuningdek, orbital davrga mos keladigan kichik oʻzgarishlar ham mavjud[5].
Xususiyatlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Janubiy xoch BPsi Quyoshdan taxminan 43 baravar kattaroqdir, u shuningdek, Galaktikadagi eng kuchli yulduzlardan biridir, taxminiy bolometrik yorqinligi Quyoshnikidan 470 ming marta katta, radiusi 70 quyosh radiusiga teng[6].
Neytron yulduzi, ehtimol, massiv neytron yulduzlarining bir turi boʻlib, uning massasi kamida 1,85 quyosh massasi boʻlishi mumkin. Ehtimol, massasi ham 2,5 quyosh massasidan oshmaydi, bu neytron yulduzning holat tenglamasidan olingan nazariy chegaradir. Pulsarning aylanish davri 685 sekundni tashkil qiladi, lekin magnit maydon mavjudligi sababli kuchli sekinlashuv belgilarini, shuningdek, akkretsiyalangan disk bilan oʻzaro taʼsiri tufayli tartibsiz tezlanish belgilarini koʻrsatadi. Hisob-kitoblarga koʻra, sekin aylanadigan neytron yulduzini atigi oʻn yil ichida akkretsiyalangan diski bilan oʻzaro taʼsir qilish orqali hozirgi aylanish tezligiga ega boʻlgan holatga keltirish mumkin[7][8].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ N. R.; Ikhsanov; Likh, Yu. S.; Beskrovnaya, N. G. Spin evolution of long-period X-ray pulsars(ingl.) // Andoza:Нп3. — 2014. — Vol. 58, no. 6. — P. 376. — DOI:10.1134/S1063772914050035. — Bibcode:2014ARep...58..376I. —
.
Arxiv1402.1029
- ↑ van Leeuwen, Floor (November 2007), „Validation of the new Hipparcos reduction“, Astronomy and Astrophysics, 474 (2): 653–664, arXiv:0708.1752v1, Bibcode:2007A&A...474..653V, doi:10.1051/0004-6361:20078357 Note: see VizieR catalogue I/311
- ↑ L.; Kaper; Van Der Meer, A.; Najarro, F. VLT/UVES spectroscopy of Wray 977, the hypergiant companion to the X-ray pulsar GX301-2(ingl.) // Astronomy and Astrophysics : journal. — EDP Sciences, 2006. — Vol. 457, no. 2. — P. 595. — DOI:10.1051/0004-6361:20065393. — Bibcode:2006A&A...457..595K. —
.
Arxivastro-ph/0607613
- ↑ Gaia Collaboration. VizieR Online Data Catalog: Gaia DR1 (Gaia Collaboration, 2016)(ital.) // VizieR On-line Data Catalog: I/337. Originally published in: Astron. Astrophys : diario. — 2016. — V. 1337. — Bibcode:2016yCat.1337....0G.
- ↑ Clark, J. S.; Najarro, F.; Negueruela, I.; Ritchie, B. W.; Urbaneja, M. A.; Howarth, I. D. On the nature of the galactic early-B hypergiants(ingl.) // Astronomy and Astrophysics. — EDP Sciences, 2012. — Vol. 541. — P. A145. — DOI:10.1051/0004-6361/201117472. — Bibcode:2012A&A...541A.145C. —
.
Arxiv1202.3991
- ↑ N. N.; Samus; Durlevich, O. V. et al. VizieR Online Data Catalog: General Catalogue of Variable Stars (Samus+ 2007-2013) // VizieR On-line Data Catalog: B/gcvs. Originally published in: 2009yCat....102025S. — 2009. — Т. 1. — Bibcode:2009yCat....102025S.
- ↑ A. M.; Van Genderen; Sterken, C. Orbital effects on the light curves of eta Car, BP Cru, and Other Eccentric Binaries(ingl.) // Information Bulletin on Variable Stars : journal. — 2007. — Vol. 5782. — P. 1. — Bibcode:2007IBVS.5782....1V.
- ↑ N. R.; Ikhsanov; Likh, Yu. S.; Beskrovnaya, N. G. Spin evolution of long-period X-ray pulsars (англ.) // Astronomy Reports (англ.)рус.. — 2014. — Vol. 58, no. 6. — P. 376. — doi:10.1134/S1063772914050035. — Bibcode: 2014ARep...58..376I. — arXiv:1402.1029.
