Kontent qismiga oʻtish

Kanada — Islandiya munosabatlari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Kanada va Islandiya davlatlarining xaritada joylashuvi. Yashil rangda Kanada, sariq rangda Islandiya koʻrsatilgan.

Kanada — Islandiya munosabatlari Kanada va Islandiya oʻrtasidagi xalqaro munosabatlardir. Ikkala davlat Arktika Kengashi, NATO, Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti va Jahon savdo tashkilotiga aʼzo.

Tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Islandiya va hozirgi Kanada oʻrtasidagi munosabatlar ming yil oldin islandiyalik Leif Erikson koloniya oʻrnatish uchun Nyufaundlenddagi L’Anse aux Meadowsga kelib tushganida boshlangan[1]. Biroq, koloniya uzoq davom etmadi va muhojirlarning koʻp taqdiri nomaʼlumligicha qoldi. Islandiyadan birinchi doimiy muhojirlar 1874-yilda Ontario shtatidagi Kinmount shahridagi temir yoʻl liniyalarida ishlash uchun Kanadaga kelishgan[2]. 1870-yildan 1914-yilgacha minglab islandiyaliklar Shimoliy Amerikaga koʻchib kelishgan, ularning aksariyati Kanadaga koʻchib oʻtishgan[3].

1940-yilda, Ikkinchi Jahon urushi paytida, Kanada qoʻshinlari Shimoliy Atlantikada Germaniyaning yurishlariga qarshi turish uchun Buyuk Britaniya va Qoʻshma Shtatlar qoʻshinlari bilan birga Islandiyada joylashdi. Kanada Bosh vaziri William Makkenzi Kingning aytishicha, bu harakat Kanada hukumati tomonidan Buyuk Britaniya hukumatining iltimosiga binoan qilingan[4]. Kanada Bosh vaziri Makkenzi King 1940-yil 18-iyunda Kanada ekspeditsiya kuchlarining birinchi kontingenti Islandiyaga qoʻnganini eʼlon qildi[5]. 1942-yilda Islandiya Vinnipegda konsullik ochdi[6]. Urushdan koʻp oʻtmay, 1947-yilda ikkala davlat rasmiy ravishda diplomatik munosabatlar oʻrnatdilar[6].

1948-yilda Islandiyaning Kanadadani elchilik ishlarini Vashingtondagi vakilga topshirdi. 1949-yilda Kanada Norvegiyaning Oslo shahrida joylashgan Islandiyaga norezident elchi tayinladi[6]. 2001-yil may oyida Islandiya Kanada poytaxti Ottavada elchixonasini ochdi va Kanada Reykyavikda elchixona ochishga muvaffaq boʻldi[6].

Yuqori darajadagi tashriflar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bosh vazirning Kanadadan Islandiyaga tashrifi[7]:

Islandiyadan Kanadaga Bosh vazir va Prezident tashriflari[8][9][10][11][12][13][14][15][16][17]:

Madaniy munosabatlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Gimli shahridagi Viking haykali. Manitoba.

Manitobadagi mehnat immigratsiyasi vaziri Nensi Allan „Dunyodagi hech bir mamlakat Islandiyadan koʻra Manitoba bilan yaqin bogʻliqlikka ega emas“, degandi[18].

Asosan Manitoba shtati Gimli shahrida islandiyalik jamoa mavjud. 2008-yilda Kanadada 88 875 kishi island millatiga mansub, ulardan 30 550 nafari Manitobada. Bu Islandiyaning hozirgi aholisining taxminan uchdan biriga toʻgʻri keladi[2].

1999-yilda Islandiya tashqi ishlar va tashqi savdo vaziri Xaldor Asgrimsson[19]:

Islandiya va Kanada uzoq vaqtdan beri yaqin va doʻstona aloqalarni oʻzaro bogʻlab turadi. Islandiya aholisining katta qismi oʻtgan asrning ikkinchi yarmida va bu asrning boshlarida Kanadaga koʻchib kelgan. Bugungi kunda biz eng katta aholini Islandiyadan tashqarida, Kanadada topamiz.

Neil Bardal Manitobadagi Islandiya hamjamiyatining faol aʼzosi boʻlgan va Islandiyaning sobiq faxriy bosh konsuli, Shimoliy Amerikadagi Islandiya Milliy ligasining sobiq prezidenti va Kanada Islandiya jamgʻarmasi direktori boʻlib ishlagan. 2006-yilda Bardal Islandiya hamjamiyatidagi rahbarlik faoliyati uchun Manitoba ordeni bilan taqdirlangan. 2000-yilda Bardal Islandiya hukumati tomonidan berilgan eng oliy sharaf boʻlgan „Lochin“ Ritsar xochi bilan taqdirlandi[20][21][22]. AQShning Vinnipegdagi sobiq konsuli Meri Spir Bardalni „Kanada-Islandiya oʻrtasidagi mustahkam munosabatlarning tinimsiz himoyachisi“ deb taʼrifladi[23].

Kanada Islandiya hamjamiyatining yana bir vakili Yanis Gudrun Jonson 1990-yilda Kanadaning oʻsha paytdagi Bosh vaziri Brayan Mulroni tomonidan Kanada Senatiga tayinlangan. Jonson Senatdagi faoliyati davomida Kanada va Islandiya oʻrtasidagi yaqin munosabatlar va madaniy aloqalarning kuchli tarafdori boʻlgan. 2014-yilning 28-29-noyabr kunlari Jonson Kanada Tashqi ishlar vaziri Jon Berd bilan Reykyavikka ikki tomonlama tashrif davomida hamrohlik qildi, jumladan, resurslarni mas’uliyatli rivojlantirish, Yevropa erkin savdo assotsiatsiyasining savdo munosabatlarini kengaytirish, xalqaro xavfsizlik masalalari va Arktika Iqtisodiy Kengashining maqsadlari muhokama qilindi[24].

Iqtisodiy munosabatlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1975-yilda Islandiya hukumati Kanadani chet el flotlari tomonidan ortiqcha baliq ovlashni taqiqlash uchun dengizda 200 milya baliq ovlash chegarasini oʻrnatishga chaqirdi. Islandiya tashqi ishlar vaziri Eynar Aguisson, „Biz Kanadaning 200 milya dengiz chegarasini oʻrnatishiga chin dildan umid qilamiz“ dedi. Islandiya prezidenti Kristyan Eldjarn Kanadaga safari chogʻida „Islandiya baliq zahiralari kamaygani uchun endi kuta olmaydi va Kanada bizga qoʻshilsa, bizda muhim ittifoqchi boʻladi“, deb aytib oʻtgan[25].

1998-yilda ikki davlat oʻrtasida savdo-iqtisodiy hamkorlik shartnomasi imzolangan[26]. 2007-yilda Kanada Islandiyani oʻz ichiga olgan Yevropa erkin savdo uyushmasi bilan savdo shartnomasini imzoladi[27][28]. Ushbu shartnoma 2009-yil 1-iyuldan kuchga kirdi[29].

Shartnomaga koʻra, Kanadaning Islandiyaga eksporti sanoat mahsulotlari tariflarini pasaytirdi. Bunga prefabrik binolar, katod nurlari quvurlari, poʻlat konstruksiyalar, alyuminiy konstruksiyalar, eshik va derazalar kiradi. Islandiyaga eksport qilinadigan Kanada muzlatilgan fri kartoshkasiga bojlar taxminan 40 foizga pasaytiriladi[29].

2008-yilda Kanada Islandiyaning 20-yirik savdo sherigi boʻlib, Islandiyaning eksport boʻyicha eng yirik uchta sektori: baliq, qisqichbaqasimonlar, mollyuskalar (11,1 million Kanada dollari), kimyoviy moddalar (4,1 million Kanada dollari) va mashinasozlik (3,7 million Kanada dollari) hisoblanadi.

2009-yil fevral oyida Manitoba hukumati Islandiyadagi malakali, ishsiz ishchilar islandiyaliklarga 2008—2012-yillardagi Islandiya moliyaviy inqirozini yumshatishga yordam berish uchun Manitobadagi boʻsh ish oʻrinlarini toʻldirish tashabbusini taklif qildi. Manitoba va Islandiya hukumatlari 2009-yilda kelishuvga imzo chekdilar[18]. Biroq, federal hukumatning Vaqtinchalik xorijiy ishchilar dasturi atrofidagi qoidalari tufayli jarayon kechiktirildi. Islandiya hukumatining Mehnat boshqarmasi vakili, „Bu men kutganimdan sekinroq ketmoqda va bu ishsizlar uchun ham yomon, chunki vaqt ular uchun ishlamaydi“ dedi[30].

2010-yil oxirida Islandiyadagi muxolifat partiyasi 2008-yildagi jiddiy bank inqirozidan soʻng mamlakat oʻz valyutasidan voz kechib, yangi valyutaga oʻtishni taklif qildi. Soʻrovda qatnashgan oʻn nafar islandiyalikdan yetti nafari, agar bu koʻproq iqtisodiy farovonlikni anglatsa, yangi valyutaga oʻtishga rozi boʻlgan[31]. Kanada va Islandiya oʻrtasidagi madaniy urf-odatlarning yaqinligi tufayli Kanada dollari afzal valyuta edi. Hukumatning hech qanday izohisiz Kanadaning Islandiyadagi elchisining nutqi 2012-yilning mart oyida, masalaning avj olgan paytda bekor qilindi[31].

Transport aloqalari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Dengiz

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Islandiya Shimoliy Atlantika okeani orqali Kanadaning Nyufaundlend provinsiyasi bilan bevosita yuk tashish aloqalariga ega[32].

Maersk Line yuk tashish liniyasi Monrealdan Reykyavikka konteyner xizmatini, shuningdek Vankuverdan Reykyavikka xizmat koʻrsatishni taklif qiladi. Eimskip Islandiya kompaniyasi Argentina, Nyufaundlend va Halifax, Yangi Shotlandiyadan Reykyavik oʻrtasida ishlaydi[33].

Havo

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2007-yilda Kanada transport vaziri Lourens Kannon Kanada hukumatining Moviy osmon siyosati doirasida Islandiya bilan Ochiq osmon toʻgʻrisidagi kelishuvni eʼlon qildi. Kanada xalqaro savdo vaziri Devid Emerson „Ushbu Moviy osmon toʻgʻrisidagi kelishuv Islandiya va Yevropa savdo assotsiatsiyasining boshqa mamlakatlari bilan yaqinda imzolangan erkin savdo shartnomasini toʻldiradi hamda Kanada va Islandiya oʻrtasidagi biznes aloqalarini mustahkamlash va turizmni rivojlantirishga yordam beradi“ degan edi[34].

Ikki davlat oʻrtasida toʻgʻridan-toʻgʻri havo aloqalari mavjud. 2007-yil may oyida Icelandair Halifax va Islandiya oʻrtasida parvozlarni boshladi[35][36]. 2007-yil avgust oyida Icelandair Toronto va Islandiya oʻrtasida parvozlarni boshlash niyatida ekanligini eʼlon qildi[37]. Reykyavik — Toronto — Galifaks oʻrtasida parvozlar 2009-yil may oyida boshlangan.

2009-yil dekabr oyida Islandiyaning Iceland Express aviakompaniyasi 2010-yil iyun oyidan boshlab Vinnipeg va Islandiya oʻrtasida qatnovni boshlashini eʼlon qildi[38]. Biroq, Iceland Express oʻz ulushlarini keyinchalik Reykyavikdan Toronto va Monrealga muntazam reyslarni amalga oshiradigan WOW air kompaniyasiga sotdi[39].

2013-yil mart oyidan boshlab Icelandair mavsumiy xizmatini Torontodan Reykyavikka yil davomida yangiladi[40]. Shuningdek, Icelandair 2014-yilning mart oyidan boshlab Edmontondan yil davomida xizmat koʻrsatishni yoʻlga qoʻydi[41].

Doimiy diplomatik vakolatxonalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kanadaning Reykyavikdagi elchixonasi

Ommaviy madaniyat

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • 2021-yilgi "The Eleventh Province" romanida Islandiya Kanadaning oʻn birinchi viloyatiga aylanadi[44].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Canada-Iceland Relations
  2. ↑ 2,0 2,1 Sarah Barmak. „A picture and a thousand words“. The Star (13-aprel 2008-yil). Qaraldi: 26-iyul 2010-yil.
  3. ↑ „Iceland Review Online: Daily News from Iceland, Current Affairs, Business, Politics, Sports, Culture“. Icelandreview.com (6-dekabr 2005-yil). 2012-yil 14-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 26-iyul 2010-yil.
  4. ↑ Canadaʼs Defence Line, Ottawa Citizen, June 22, 1940.
  5. ↑ Canadaʼs New War moves, Troops Land in Iceland[sayt ishlamaydi],Glasgow Herald, June 19, 1940.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 „Bilateral relations between Iceland and Canada“. 2017-yil 2-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 21-yanvar 2017-yil.
  7. ↑ Pierre Trudeau in Iceland
  8. ↑ Prime Minister Ásgeir Ásgeirsson in Canada
  9. ↑ „Icelandic Head Visits Poet's Grave“. 2017-yil 2-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 21-yanvar 2017-yil.
  10. ↑ President of Iceland (Kristján Eldjárn) visits Canada
  11. ↑ „Prime Minister Halldór Ásgrímsso in Winnipeg“. 2017-yil 2-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 21-yanvar 2017-yil.
  12. ↑ Prime Minister visits ancient Icelandic settlement
  13. ↑ Canada, Iceland mark Vikingʻs anniversary
  14. ↑ Visit by His Excellency Ólafur Ragnar Grímsson
  15. ↑ „Visit of Icelandic Prime Minister“. 2021-yil 23-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-noyabr.
  16. ↑ Iceland’s prime minister tours CMHR
  17. ↑ Iceland’s prime minister on first visit to Alberta
  18. ↑ 18,0 18,1 „Iceland Review Online: Daily News from Iceland, Current Affairs, Business, Politics, Sports, Culture“. Iceland Review (6-dekabr 2005-yil). 2012-yil 14-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 26-iyul 2010-yil.
  19. ↑ Opening Speech by H.E. Halldór Ásgrímsson, Minister for Foreign Affairs and External Trade; October 4, 1999
  20. ↑ „CTV Winnipeg- Well-known funeral director dies at 69 – CTV News“. Calgary.ctv.ca (14-fevral 2010-yil). Qaraldi: 26-iyul 2010-yil.
  21. ↑ „CTV Winnipeg- Friends and family of Neil Bardal gather for funeral – CTV News“. Calgary.ctv.ca (21-fevral 2010-yil). Qaraldi: 26-iyul 2010-yil.
  22. ↑ Sun. „Sunflashes | Manitoba | News“. Winnipeg Sun (13-fevral 2010-yil). Qaraldi: 26-iyul 2010-yil.
  23. ↑ Speer, Mary. „Passings / He beat cancer by never letting cancer beat him“. Winnipeg Free Press (6-mart 2010-yil). Qaraldi: 26-iyul 2010-yil.
  24. ↑ „Baird Discusses Arctic and Security Issues in Iceland - Canada News Centre“. 13-dekabr 2014-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 12-dekabr 2014-yil.
  25. ↑ Set up 200-mile limit, Icelander urges Canada, The Montreal Gazette, Aug 2 1975.
  26. ↑ „Trade and Economic Cooperation Arrangements (TECAs)“. International.gc.ca (30-iyun 2009-yil). 2012-yil 2-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 26-iyul 2010-yil.
  27. ↑ „CBC News – Canada – Canada signs first free trade deal since 2001“. Cbc.ca (7-iyun 2007-yil). 11-iyul 2007-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 26-iyul 2010-yil.
  28. ↑ „Canada and EFTA sign free trade agreement | IceNews – Daily News“. Icenews.is (30-yanvar 2008-yil). Qaraldi: 26-iyul 2010-yil.
  29. ↑ 29,0 29,1 „New Free Trade Agreement Opens Doors for Canadian Business in Iceland, Liechtenstein, Norway and Switzerland“. Marketwire.com. 2012-yil 26-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 26-iyul 2010-yil.
  30. ↑ „CBC News – World – Manitoba-Iceland labour partnership sputters“. Cbc.ca (28-oktabr 2009-yil). Qaraldi: 26-iyul 2010-yil.
  31. ↑ 31,0 31,1 „Iceland thinks about Loonie“. The Globe and Mail. Toronto: The Globe and Mail. 11-mart 2017-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 3-mart 2012-yil.
  32. ↑ „Investing in Canada, Conference, Radisson SAS Saga | Speeches | Minister | Ministries of Industry“ (islandcha). Eng.idnadarraduneyti.is. Qaraldi: 26-iyul 2010-yil.
  33. ↑ „Iceland – Economic Overview“. Ats-sea.agr.gc.ca (14-dekabr 2009-yil). 2011-yil 6-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 26-iyul 2010-yil.
  34. ↑ CANADAʼS NEW GOVERNMENT ANNOUNCES BLUE SKY AGREEMENT WITH THE REPUBLIC OF ICELAND (Wayback Machine saytida 2011-09-28 sanasida arxivlangan). Canadian Government press release. 18 July 2007
  35. ↑ „Opodo travel news – Icelandair links Canada and Iceland“. News.opodo.co.uk (18-may 2007-yil). 2011-yil 26-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 26-iyul 2010-yil.
  36. ↑ Icelandair Launches Service from Halifax, Canada (Wayback Machine saytida 2011-06-15 sanasida arxivlangan), PR Newswire, 17 May 2007
  37. ↑ New Icelandair route to Toronto — via Reykjavík, IceNews, August 2, 2007.
  38. ↑ Staff Writer. „Flights to Iceland to start in June“. Winnipeg Free Press (24-dekabr 2009-yil). Qaraldi: 26-iyul 2010-yil.
  39. ↑ „Wow air“. 2018-yil 17-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 12-iyul 2020-yil.
  40. ↑ „Icelandair to Fly Year-round from Toronto“ (1-fevral 2013-yil).
  41. ↑ „Icelandair Increases Edmonton Service“ (17-oktabr 2013-yil). 2015-yil 24-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-noyabr.
  42. ↑ Embassy of Canada in Iceland
  43. ↑ „Embassy of Iceland in Canada“. 2018-yil 1-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-noyabr.
  44. ↑ Goodreads https://www.goodreads.com/book/show/59015747-the-eleventh-province/

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Kanada_—_Islandiya_munosabatlari&oldid=5251486" dan olindi