Karachi demografiyasi
Karachi – Pokistondagi eng katta va eng gavjum shahar hisoblanadi. Soʻnggi 150 yil ichida metropol aholisi va demografiyasi bir necha bor oʻzgargan. 1947-yil 15-avgustda Karachi Pokistonning yangi tashkil etilgan Dominionining poytaxti boʻlganida, uning aholisi taxminan 450 000 kishi boʻlgan. Biroq, qoʻshni Hindiston Ittifoqidan (Britaniya Hindistoni boʻlinganidan keyin) qochqinlarning katta oqimi tufayli aholi tez sur’atda oʻsdi. 1951-yilga kelib, shahar aholisi 1 milliondan oshib ketgan[1]. Keyingi oʻn yilliklarda Karachi aholisining oʻsishi taxminan 80% ni tashkil etgan[2]. Shahar aholisi bugungi kunda 1947-yilga nisbatan 60 barobarga oshgan. Islomobod 1960-yillardan beri mamlakat poytaxti boʻlib xizmat qilgan boʻlsa-da, Karachi aholisi yiliga 5% ga oʻsishda davom etmoqda.
Migratsiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Rivojlanayotgan mamlakatlardagi aksariyat megapolislarning aholisi, qishloq aholisi va shaharga eng yaqin joylashgan kichik shaharchalarning migratsiyasi hisobiga oʻsib borayotgan boʻlsa, Karachi uzoq masofalarga migratsiya tufayli rivojlangan. Pokiston mustaqillikka erishgunigacha, Karachi etnik va diniy tarkibi jihatlaridan doimo xilma-xil boʻlgan. Mustaqillikka erishganidan soʻng Janubiy Osiyodan kelgan musulmon qochqinlarning aksariyat qismi Karachiga joylashgan. Asosan, urdu tilida soʻzlashuvchi koʻchmanchilar (muhojirlar) tez orada Karachida hukmron guruhga aylandilar. Pokistonning turli burchaklaridan odamlarning koʻchishi haligacha davom etmoqda. Migratsiyaning yana bir oqimiga Yaqin Sharqning turli davlatlaridan kelgan arablar, Erondan kelgan forslar, afgʻonlar va yaqinda Markaziy osiyoliklar kiradi. Shahar, shuningdek, yahudiy, arman va nestorian jamoalari uchun Pokistondagi markaz boʻlib xizmat qiladi.
| Yil | Shahar aholisi |
|---|---|
|
| |
| 1856-yil | 56 875 |
| 1872-yil | 56 753 |
| 1881-yil | 73 560 |
| 1891-yil | 105,199 |
| 1901-yil | 136.297 |
| 1911-yil | 186 771 |
| 1921-yil | 244.162 |
| 1931-yil | 300 799 |
| 1941-yil | 435 887 |
| 1951-yil | 1 068 459 |
| 1961-yil | 1 912 598 |
| 1972-yil | 3 426 310 |
| 1981-yil | 5,208,132 |
| 1998-yil | 9 269 265 |
| 2007-yil | 14 500 000 * |
| * Karachi shahar hukumati 2008-yil 13-fevralda olingan. | |
Etnik guruhlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Shahar aholisini bir qancha etnik guruhlar, jumladan, sindlar, muhojirlar (Hindistondan koʻchib kelgan), panjoblar, pushtunlar, kashmirlar, seraiklar va balujlar tashkil qiladi. Sindlar va balujlar Karachiga asos solgan mahalliy xalqlar sanaladi. Bundan tashqari, shaharda baʼzi sub-etnik guruhlar, masalan, memonlar, mustalitlar va boshqalar yashaydi. Asosan sindiy va burishiylardan tashkil topgan juda koʻp ismoiliy mazhablari ham mavjud. 1979-yildan beri Afgʻonistonda qurolli toʻqnashuvlar boshlanishi sabab afgʻon qochqinlarining asosiy oqimi shahar va uning atrofiga oʻrnasha boshlagan. Ularning soni 2009-yilda 50 000 atrofida boʻlgan, asosan, pushtunlar, shuningdek, tojiklar va boshqa guruhlardan iborat. Bundan tashqari, shaharda yuz minglab odamlar istiqomat qiladi, jumladan arablar, forslar, turklar, filippinliklar, Myanmadan kelgan arakanliklar, bosnyaklar, albanlar, polyaklar, livanliklar, armanlar, goanlar, bengallar va afrikaliklar ham shular qatoriga kiradi. Xayber-Paxtunxva, FATA va shimoliy Balujiston viloyatlaridan kelib chiqqan pushtunlar hozirda muhojirlardan keyin ikkinchi yirik etnik guruh hisoblanadi[3][4]. Taxminan 7 million aholiga ega bu makonda Pushtunlarning dunyodagi eng katta diqqat-eʼtiborini tortgan shahar hisoblanadi. Shuningdek, 50 000 roʻyxatga olingan afgʻon qochqinlari joylashgan boʻlib, bu koʻrsatkich Karachi aholisining taxminan 25% ni tashkil qiladi[5].
1998-yilda oʻtkazilgan mamlakatning soʻnggi rasmiy aholi roʻyxatiga koʻra, Karachi aholisining lingvistik tarkibi quyidagilarga boʻlingan: Urdu tili: 48,52%; Sindh tili: 7,22%; Panjob: 13,94%; pushtucha: 11,42 %, Baluchi: 4,34%; Saraiki: 2,11%; boshqalar: 12,44%.
| Joy | Til | 1998-yilgi aholini roʻyxatga olish[6] | Soʻzlovchilar soni | 1981-yilgi aholini roʻyxatga olish | Soʻzlovchilar soni |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | urdu | 48,52% | 4 497 747 | 54,34% | 2 830 098 |
| 2 | panjob | 13,94% | 1 292 335 | 13,64% | 710.389 |
| 3 | Pushtu | 11,42% | 1 058 650 | 08,71% | 453.628 |
| 4 | Sindhi | 07,22% | 669.340 | 06,29% | 327 591 |
| 5 | Baluchi | 04,34% | 402.386 | 04,39% | 228 636 |
| 6 | Shiraiki | 02,11% | 195 681 | 00,35% | 18 228 |
| 7 | Boshqalar | 12,44% | 1 153 126 | 12,27% | 639 560 |
| Jami | 100% | 9 269 265 | 100% | 5,208,132 |
Diniy tarkibi
[tahrir | manbasini tahrirlash]1998-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, shaharning diniy tarkibi quyidagicha[7]: musulmonlar (96,45%), nasroniylar (2,42%), hindular (0,86%), Ahmadiylar (0,17%) va boshqalar (0,10%) hisoblanadi. Boshqa diniy guruhlarga parsilar, sikxlar, bahoiylar, yahudiylar va buddistlar kiradi. Musulmonlarning 85% sunniylar va 10% shialarga boʻlingan.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1960, Monographs in the Economics of Development. Institute of Development Economics, Pakistan.
- ↑ G Myrdal (1968), Asian Drama: An Inquiry Into The Poverty Of Nations. Pantheon Books. (3 volumes)
- ↑ Sharmeen Obaid-Chinoy. „Karachi's Invisible Enemy“. PBS (2009-yil 17-iyul). 2013-yil 9-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 24-avgust.
- ↑ „In a city of ethnic friction, more tinder“. The National (2009-yil 24-avgust). 2011-yil 25-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 24-avgust.
- ↑ „UN body, police baffled by minister’s threat against Afghan refugees“. Dawn Media Group (2009-yil 10-fevral). 2013-yil 9-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 24-yanvar.
- ↑ „Urban Resource Centre“. 2013-yil 9-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 23-mart.
- ↑ Arif Hasan, Masooma Mohiburl. „Urban Slums Reports: The case of Karachi, Pakistan“ (PDF) (2009-yil 1-fevral). 2013-yil 9-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2006-yil 20-aprel.