Kelajak falsafasi

"Kelajak falsafasi"--- XX asr oxiri-XXI asr boshlari falsafiy yoʻnalishi boʻlib, falsafaning asosiy masalasiga pragmatizm ruhida yangi taʼrifni ishlab chiqadi."Haqiqatni izlash" oʻrniga — „qanday kelajakni qurishimiz kerak?“Agar mangulik haqidagi fikr-mulohazalar faylasufni haqiqatning xizmatkori sifatida belgilagan bo‘lsa, kelajak haqida gapirish bu haqiqatning g‘alaba qozonishiga xizmat qilishi kerak.

Harakat asoschisi Richard Rorti XX asrning eng buyuk faylasuflaridan biri hisoblanadi. Biroq, uning shon-shuhratini koʻpincha uning taʼlimotlarini tanqid qilish bilan izohlaydi. Va shuningdek — voqeaning oʻzidan 18 yil oldin D. Trampning AQSh prezidentlik saylovlarida gʻalaba qozonishi haqidagi bashorat.

Rorti Amerika pragmatizmining falsafiy maktabini qayta tiklagan va analitik falsafa anʼanalariga qarshi kurashgan. R. falsafasi haqida.Rorti haqida Rortining „gumanistik qarashi“ „gumanistik falsafa“,Rortining „liberal utopiyasi“ deb aytiladi. Ular buni madaniyat falsafasining lingvistik varianti va zamonaviylikning kaliti deb atashadi.

„Kelajak falsafasi“ turli falsafiy madaniyatlarning konsensusiga erishishga qaratilgan boʻlib, buning natijasida tubdan yangi jamiyat va madaniyat paydo boʻlishi kerak, bundan tashqari, yangi voqelik, inson gʻoyasi va hayotning maʼnosi paydo boʻlishi kerak. Xudosiz, haqiqatsiz va insonsiz dunyoda fikr yuritish zamonaviylik talabi.

Rortining kelajak falsafasi haqida

Asosiy savol

Rorti nuqtai nazaridan:"Falsafaning asosiy savoli talqinning ob’ektivligini va tarjimonning sub’ektivligini belgilaydigan butun fikrlash muammosini ifodalaydi".Boshqalar haqida oʻylashdan oldin bu savolga javob berish kerakligi taʼkidlanadi, bu asosiy savol doimo dolzarb va ochiq boʻlib qoladi."Falsafaning asosiy savoliga javob berishning iloji yoʻq, lekin u har safar yangi javob, mavjud boʻlgan narsaning yangi talqini va mavjudlik loyihasini taklif qilishi mumkin va javob berishi kerak."

Nima?

Boʻlish nima? Inson nima? Bu va shunga oʻxshash savollar Evropa falsafasida markaziy hisoblangan."Nima" degan savol muayyan vaziyatda aniq bir narsaga emas, balki umuman biror narsaga qaratilgan boʻlib, joy va sharoitdan qatʼi nazar,mohiyatni ochib berishni oʻz ichiga oladi, u abadiy va haqiqat deb hisoblanadi, chunki u vaqtdan tashqarida joylashgan va narsaning mohiyatini shunday ifodalaydi. Bu metafizik savol Rorti falsafa bizning zamonamizda duch keladigan haqiqiy muammolarga noqonuniy va ahamiyatsiz deb hisoblaydi.

Falsafaning analitik anʼanasini tanqid qilish

Neopragmatizm gʻoyalaridan ilhomlangan, shuningdek,Vitgenshteynning postmodernistik gʻoyalari taʼsirida Rorti ingliz tilida soʻzlashuvchi dunyoda hukmronlik qiladigan analitik anʼanani tanqid qiladi.

Ob’ektni uning nazariyasi bilan aniqlashning tanqidi

Analitik anʼananing asosiy xususiyati(analitik yoki lingvistik falsafa)Rorti ob’ektni ob’ekt nazariyasi bilan identifikatsiyalashni tushundi, bu ob’ektiv dunyoning mavjudligi haqidagi savolni olib tashladi va falsafani mantiqiy tahlil bilan chekladi.til.R.ning germenevtik pozitsiyasidan analitik falsafani qayta koʻrib chiqish. Rortining fikricha, bunday til falsafasi oʻzini tugatgan va germenevtikaning asosiy saboqlari falsafani pragmatik ruhda epistemologizatsiya va transsendentalizatsiya qilishda yotadi.

Bir soʻz bir nechta maʼnoga ega boʻlishi mumkin

Rortining fikricha, bu soʻz turli xil maʼnolarga ega boʻlib, ular koʻrib chiqilayotgan nutqlarga qarab oʻzgaradi. Va soʻzning maʼnosini bir marta aniqlab boʻlmaydigan boʻlgani uchun, u belgilagan muammoning yagona echimi boʻlishi mumkin emas.

Yangi germenevtika

Rorti germenevtikasini tushunish anʼanaviydan farq qiladi. Bu borliqning ekzistensialligi tahlili, insonning dunyo bilan aloqasi haqidagi taʼlimot, ammo gumanitar fanlar metodologiyasi emas, tarixiy matnlarni sharhlash texnikasi emas.

Fan rivojiga taʼsiri

• Ilmiy bilimlarning yangi paradigmasi, uning tugʻilishi R. Rortini konvergent deb atash mumkin.

• " Rorti ishining tanqidi unda avangard motivlarni koʻradi — Feyerabendning „uslubiy anarxizmi“, Charlz Snouning „ikki madaniyat“ gʻoyasi, ekzistensializm gʻoyalari, postmodernizm, madaniyatga qarshi innovatsiyalar va boshqalar. Lekin Rorti falsafasini Yevropa tafakkurining uzoq yillik - romantik — anʼanasi rivojlanishining yangi bosqichi deb hisoblash mumkin. Va fan va sanʼat oʻrtasidagi falsafaning tebranishlariga chek qoʻyish, uni adabiy sanʼatning bir turi sifatida ikkinchisining soyaboni ostida yashirish uchun xarakterli niyat.
• 1997 yilda oʻtkazilgan Richard Rortining Rossiya Fanlar akademiyasining Falsafa instituti taklifiga binoan Rossiyaga tashrifi amerikalik pragmatistning ishiga qiziqishning ortishiga sabab boʻldi.

Adabiyot

Richard Rorti, Richard Rorti, kitoblar

Hans Reyxenbax, „Ilmiy falsafaning yuksalishi“

Reyxenbax G., „Vaqt yoʻnalishi“

Reyxenbax G., „Makon va vaqt falsafasi“