Kerderi
Kerderi – Qozogʻistonda bir vaqtlar Orol dengizi boʻlgan va keyinchalik qurigan dengiz hududida joylashgan tashlandiq aholi punktlari guruhi[1][2]. Kerderida taxminan XIV asrda, suv sathi past boʻlgan paytda aholi yashagan deb taxmin qilinadi[3]. Kerderi qachon tashlab ketilgani nomaʼlum. Biroq, Kerderidagi baʼzi obyektlarning uglerod darajasiga[4] va tarixiy dalillarga koʻra, Orol dengizi 1570-yildan soʻng, Amudaryo Orolga qayta oqishini boshlaganidan keyin asta-sekin toʻla boshlagan[5]. Kerderi butunlay suv ostida qolgan. 1960-yilda suv sathida aholi punkti 19 metr (62 ft) pastlikda joylashgan boʻlgan[3]. 1960-yillardan keyin Sovetlar Amudaryo va Sirdaryoni boshqa tomonga burganlarida, Orol yana chekinadi va Kerderiga zamonaviy tarixda birinchi marta kirish imkoniyati paydo boʻladi. Aholi punktlari 2001-yilda qayta kashf etilgan[6][2]. Oʻshandan beri ular Orol dengizining ostida tarixiy oʻzgarishlar kuzatishning muhim omili boʻlib xizmat qiladi[7].
Kerderida uchta alohida punkti mavjud boʻlib, ular Kerderi-1, Kerderi-2 va Orol Asar deb nomlangan. Aholi punktlari ikkita maqbara xarobalari bilan mashhur[8]. Kerderi-1 aholisi bir vaqtlar yaqin atrofdan oqqan Sirdaryodan chuchuk suv olishgan[9]. Arxeologik dalillar shuni koʻrsatadiki, aholi guruch va bugʻdoy yetishtirgan, shuningdek chorvachilik bilan ham shugʻullangan[8]. Orol Asar orqali Ipak yoʻli oʻtganligi sababli ham, bu aholi punktida savdo-sotiq yaxshi rivojlangan[8].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Hammond, Norman (23 October 2006), „Aral Sea's revealing retreat“, The Times, qaraldi: 8 June 2020
- ↑ 2,0 2,1 Krivonogov et al. 2014, p. 290.
- ↑ 3,0 3,1 Krivonogov 2009, p. 1146
- ↑ Krivonogov et al. 2014, p. 292.
- ↑ Cretaux et al. 2013 p. 105.
- ↑ Plyaskina, Nadezhda (9 October 2007), „Аральская Атлантида“, Время, 31 December 2018da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 8 June 2020
- ↑ Cretaux et al. 2013 p. 104.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 Krivonogov et al. 2014, p. 290-291.
- ↑ Krivonogov, Sergei K. (30 April 2009). "The Aral: Sea and Land". SCIENCE First Hand 22 (1): 1146–1150. https://scfh.ru/en/papers/the-aral-sea-and-land/. Qaraldi: 8 June 2020.Kerderi]]
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Cretaux, Jean-François; Letolle, René; Bergé-Nguyen, Muriel (2013). "History of Aral Sea level variability and current scientific debates". Global and Planetary Change 110: 99–113. doi:10.1016/j.gloplacha.2013.05.006. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0921818113001318. Qaraldi: 8 June 2020.Kerderi]]
- Krivonogov, S.K. (2009). "Extent of the Aral Sea Drop in the Middle Age". Doklady Earth Sciences 428 (7): 1146–1150. doi:10.1134/S1028334X09070241. https://www.researchgate.net/publication/225573961. Qaraldi: 8 June 2020.Kerderi]]
- Krivonogov, S.K.; Burr, G.S.; Kuzmin, Y.V.; Gusskov, S.A.; Kurmanbaev, R.K.; Kenshinbay, T.I.; Voyakin, D.A. (1 March 2014). "The fluctuating Aral Sea: A multidisciplinary-based history of the last two thousand years". Gondwana Research 26: 284–300. doi:10.1016/j.gr.2014.02.004. Archived from the original on 2020-06-08. https://web.archive.org/web/20200608231932/http://www.ipgg.sbras.ru/en/science/publications/publ-the-fluctuating-aral-sea-a-multidisciplinary-based-2014-041875. Qaraldi: 8 June 2020.Kerderi]]