Ki Hajar Dewantara

Raden Mas Soewardi Soerjaningrat (Suwardi Suryaningrat, 1922 yildan Ki Hadjar Dewantara, Ki Hajar Dewantara, baʼzan Yava tilida Ki Hajar Dewantoro bilan yoziladi; 2 May 1889 – 1959 yil 26 aprel ;^[1] bundan keyin „Soewardi“ yoki „KHD“ deb qisqartiriladi) – yava aristokrati, Indoneziya mustaqillik harakati faoli, sharhlovchisi, siyosatchisi va Gollandiya mustamlaka davridagi mahalliy indoneziyaliklar uchun taʼlim targʻibotchisi. U Taman Sisva kollejining asoschisi boʻlib, mahalliy aholiga gollandiyaliklar kabi taʼlim olish huquqini qoʻlga kiritish imkoniyatini beradi.

1959 yilda Indoneziyada taʼlimni rivojlantirishdagi xizmatlari uchun Ki Hajar Devantara Prezident Sukarno tomonidan Milliy taʼlim otasi unvoniga sazovor boʻldi. Hozirgi kunda uning tugʻilgan kuni Indoneziyada Milliy taʼlim kuni sifatida keng nishonlanadi. Uning mashhur shiorining bir qismi tut wuri handayani Indoneziya Milliy taʼlim vazirligining shioriga aylanib ulgurdi. Indoneziya harbiy kemasi KRI Ki Hajar Dewantara nomini olgan. Uning portreti 20 000 rupiylik banknotaning 1998 yilgi nashrida ham aks ettirilgan

^[2]

Yoshlik davri

Soevardi Pakualaman gersogligidagi aristokratlar oilasida tugʻilgan. U GPH Soerjaningratning oʻgʻli va Paku Alam III ning nabirasi. Boshlangʻich taʼlimni Europeesche Lagere maktabida tugatgan. Bu maktab Yevropadan kelgan bolalar uchun maxsus boshlangʻich maktabdir. U tibbiy taʼlimni STOVIA da davom ettirgan. Biroq, u sogʻligʻi yomonlashgani uchun uni tamomlay olmadi.^[3]

Asosiy faoliyati

U nafaqat yosh jurnalist sifatida, balki ijtimoiy-siyosiy tashkilotlarda ham faol boʻlgan. 1908 yilda Boedi Oetomo (BO) tashkil topganidan beri u oʻsha paytda Indoneziya (ayniqsa Yava) xalqi oʻrtasida millat va davlatda birlik va yaxlitlikning ahamiyati haqida ijtimoiylashish va xabardorlikni oshirish uchun targʻibot boʻlimida faol ishtirok etdi. BOning Yogyakartadagi birinchi kongressi ham Ki Hajar Dewantara tomonidan tashkil etilgan.

Yosh Soevardi, shuningdek, Insulinde tashkilotining aʼzosi boʻlgan, Ernest Douwes Dekker (DD) taʼsiri ostida Gollandiyaning Sharqiy Hindistonida oʻzini oʻzi boshqarish uchun kurashgan Indos hukmronlik qiladigan koʻp millatli tashkilotda ham faoliyat yuritgan. Keyinchalik DD Indische Partijga asos solganida, Soevardi ham taklif qilindi.

Nederlander ham shunday edi

Ki Hajar Dewantara

</br> (Kris Lebeau, 1919)

Gollandiyaning Sharqiy Hindiston hukumati 1913 yilda Gollandiyaning Fransiyadan mustaqilligini nishonlash uchun fuqarolardan, shu jumladan mahalliy aholidan xayriya yigʻmoqchi boʻlganida, millatchi guruhlar, shu jumladan Suvardi tomonidan tanqidiy munosabat paydo boʻldi. Keyinchalik u „Een voor Allen maar Ook Allen voor Een“ yoki „Bir kishi hamma uchun, hamma bir kishi uchun“ nomi ostida maqola yozdi. Ammo KHDning eng mashhur rukni DD boshchiligidagi De Expres gazetasida 1913 yil 13 iyulda chop etilgan „Agar men golland boʻlganimda“ (asl sarlavhasi: „Als ik een Nederlander was“). Ushbu maqolada Gollandiyaning Sharqiy Hindiston rasmiylari orasidagi shiddatli munosabat yoritilgandi. Quyida maqoladan parcha berilgan.

"Agar men gollandiyalik boʻlganimda, oʻzimiz mustaqillikdan mahrum boʻlgan mamlakatda mustaqillik marosimini nishonlamagan boʻlardim. Bunday fikrlash tarziga muvofiq, buyurtma berish nafaqat adolatsizlik, balki nooʻrindir. Inlander bayramni moliyalashtirish uchun xayriya qildi. Mustaqillik bayrami haqidagi gʻoyaning oʻzi ular uchun juda haqoratli, endi biz ham choʻntagini ovora qilyapmiz. Faqat jismoniy va maʼnaviy xoʻrlik bilan davom eting! Agar men gollandiyalik boʻlganimda, meni va vatandoshlarimni ayniqsa xafa qilgan narsa shu boʻlardi Inlanderlar ularni zarracha qiziqtirmaydigan faoliyatga homiylik qilishda ishtirok etishlari shartligi.

Gollandiyalik bir qancha amaldorlar bu maqolani dastlab Suvardining oʻzi yozganiga shubha qilishgan, chunki til uslubi uning oldingi maqolalaridan farq qilgan. Agar u yozgan boʻlsa ham, ular DDni Suvardini shu uslubda yozishga majbur qilgan deb oʻylashgan.

Ushbu maqola natijasida u general-gubernator Idenburgning roziligi bilan hibsga olingan va Bangka oroliga surgun qilinadi (oʻz iltimosiga binoan). Biroq, uning ikki hamkasbi DD va Tjipto Mangoenkoesoemo bu harakatga jim qarab turolmay, norozilik bildirishdi va buning natijasida, ularning uchchalasi ham Niderlandiyaga surgun qilindi (1913). Shundan soʻng bu uchlik „Uch triada“ deb nom olgan. Soevardi oʻshanda 24 yoshda edi.^[4]

Surgun vaqtida

Niderlandiyadagi surgun vaqtida Soevardi Indoneziyadan kelgan talabalar tashkiloti Indische Vereeniging (Hindiston assotsiatsiyasi)da faol ishtirok etgan. 1913 yilda u Indonesisch Pers-byuro, „Indoneziya axborot agentligi“ ga asos solgan. Buning natijasi 1850 yilda ingliz tilshunosi Jorj Vindzor Erl va shotlandiyalik huquqshunos Jeyms Richardson Logan tomonidan kiritilgan „Indoneziya“ atamasining birinchi rasmiy qoʻllanilishiga sabab boʻlgan

Aynan shu yerda u keyinchalik oʻzi asos solgan taʼlim muassasasini tashkil etish uchun zarur boʻlgan nufuzli taʼlim sertifikat "Europeesche Deed" ni olish uchun taʼlimni oʻrganish orqali mahalliy aholini rivojlantirish orzusini amalga oshirdi. Ushbu tadqiqotda Suvardi Froebel va Montessori kabi bir qator Gʻarb taʼlim arboblarining, shuningdek, Tagor oilasi tomonidan Hindiston taʼlim harakati Santiniketan gʻoyalari unga turtki boʻlgan. Bu gʻoyalar uning oʻz taʼlim tizimini rivojlantirishda asos boʻlib xizmat qildi.

Taman Sisva

Soevardi 1919 yil sentyabr oyida Indoneziyaga qaytib keldi. Koʻp oʻtmay u akasining tarbiyalanuvchi maktabiga oʻqishga kirdi. Keyin u ushbu oʻqitish tajribasi asosida oʻzi tashkil etishni rejalashtirgan maktab uchun oʻqitish konsepsiyasini ishlab chiqishda foydalangan.^{[manba kerak]}1922 yil 3 iyulda u nihoyat Yogyakartadagi Taman Sisva milliy kollejiga asos soldi.^[5] Yava taqvimiga koʻra, u hatto 40 yoshga toʻlganida, oʻz ismini Ki Hadjar Dewantara deb oʻzgartirdi. U endi oʻz ismi oldidagi aristokratlik unvonidan voz kechgan. Bu uning odamlarga ham jismonan, ham ruhiy jihatdan yaqin boʻlishi va erkin boʻlishi uchun moʻljallangan.

U foydalanadigan taʼlim tizimidagi shior endi Indoneziya taʼlim doiralarida barcha uchun maʼlum va mashxurdir. Umuman olganda, yava tilidagi shior ing ngarsa sung tuladha, ing madya mangun karsa, tut wuri handayani deb oʻqiladi. („oldindagi misol keltiradi, oʻrtadagi dalda beradi, orqadagi qoʻllab-quvvatlaydi“). Bu shior hanuzgacha Indoneziya xalqi taʼlim olamida, ayniqsa Taman sisva kolleji muassasalarida qoʻllanadi.

Indoneziya mustaqilligi davridagi xizmati

thumb| Ki Hajar Devantaraning haykali 1946 yil 17 avgustda u Indoneziya Respublikasi P. J.M prezidenti tomonidan Mertoyudan Magelang shahridagi Indoneziya politsiya taʼlim maskanining Oliy oʻqituvchisi sifatida tayinlangan.

Indoneziya prezidenti Soekarno davrida, 1956 yilda Ki Hadjar Devantara Indoneziyaning birinchi taʼlim vaziri etib tayinlandi.^[6] Keyin, 1956 yil 19 dekabrda u Gadja Mada universitetining Faxriy doktorlik darajasini qoʻlga kiritdi.^[7]

Ki Hajar Devantara Indoneziyada taʼlimni rivojlantirishdagi xizmatlari uchun Milliy taʼlim otasi sifatida xalq orasida ham, davlat tomonidn ham tan olingan. Bundan tashqari, uning tugʻilgan kuni sanasi 2 may Milliy taʼlim kuni sifatida belgilangan.^[8] Mazkur kun Indoneziya Respublikasi Prezidentining 1959 yildagi 305-sonli Farmonida va unga Indoneziya Milliy Qahramoni unvoni berilganligi bilan tasdiqlangan.^[9] Farmon 1959 yil 28 noyabrda tasdiqlangan.

Vafoti

Ki Hajar Devantara 1959 yil 26 aprelda Yogyakarta shahrida vafot etdi. Uning vafot etgan manzil – Padepokan Ki Hadjar Devantara. Keyin uning jasadi 1959 yil 29 aprelda Taman Vijaya Bratada dafn etish uchun Pendapa Agung Taman Sisvada saqlangan. Uning dafn marosimi Suxarto tomonidan oʻtkazilgan.^[10]

Galereya

Jamoat minbaridagi portret, 1949 yil 18 oktyabr
Ki Hajar Devantaraning dafn marosimi
Ki Hajar Dewantara Sukarno bilan
Ki Hajar Dewantara yozmoqda

Manbalar

↑ Ini adalah versi Perguruan Tamansiswa dan Kepustakaan Presiden Perpustakaan Nasional Republik Indonesia, tokohindonesia.com menyebutkan 28 April 1959 sebagai tanggal wafat.
↑ „"DAFTAR NAMA PAHLAWAN NASIONAL REPUBLIK INDONESIA"“. 2012-yil 9-mayda asl nusxadan yisitur4ifg7rit7t43f5eerr7fy8rrrrfg arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 27-fevral.
↑ Astuti, K., dan Arif, M. (2021). „Kontekstualisasi Nilai-Nilai Pendidikan Ki Hajar Dewantara di Era Covid 19“. Jurnal Pendidikan Dasar Flobamorata. 2-jild, № 2. 203-bet. ISSN 2721-8996.{{cite magazine}}: CS1 maint: multiple names: authors list ()
↑ Adnan, Sobih AW. „Kebangkitan Nusantara di Tangan Ki Hajar Dewantara“. Medcom.id (2016-08-116). Qaraldi: 2020-yil 13-iyul.
↑ Nazarudin. Pendidikan Keluarga Menurut Ki Hajar Dewantara dan Relevansinya dengan Pendidikan Islam. Palembang: NoerFikri Palembang, 2019 — 126-bet. ISBN 978-602-447-494-2.
↑ Sukirman. Teori, Model dan Sistem Pendidikan. Palopo: Lembaga Penerbit Kampus IAIN Palopo, 2020 — 19-20-bet. ISBN 978-602-8497-80-0.
↑ Indeks Beranotasi Karya Ki Hadjar Dewantara Lohanda: . Jakarta: Direktorat Sejarah, Direktorat Jenderal Kebudayaan, Kementerian Pendidikan dan Kebudayaan, 2017 — 165-bet. ISBN 978-602-1289-70-9.
↑ Sugiarta, I. M., dkk. (2019). „Filsafat Pendidikan Ki Hajar Dewantara (Tokoh Timur)“. Jurnal Filsafat Indonesia. 2-jild, № 3. 130-bet. ISSN 2620-7982.{{cite magazine}}: CS1 maint: multiple names: authors list ()
↑ Sujiono, Yuliani Nurani. Konsep Dasar Pendidikan Anak Usia Dini. Jakarta Barat: PT Indeks, 2013 — 136-bet. ISBN 978-979-062-079-7. (Wayback Machine saytida 2023-03-31 sanasida arxivlangan)
↑ Wiryopranoto, S., dkk.. Perjuangan Ki Hajar Dewantara: Dari Politik ke Pendidikan. Museum Semarang Kebangkitan Nasional, 2017 — 163-bet. ISBN 978-602-61552-0-7.

Tashqi havola

PahlawanIndonesia.com saytidagi profil (Wayback Machine saytida 2010-05-28 sanasida arxivlangan) Diarsipkan
Student Park (Wayback Machine saytida 2012-12-26 sanasida arxivlangan) Diarsipkan da
(Indonesia) Ki Hajar Devantaraning tarjimai holi (Wayback Machine saytida 2012-06-23 sanasida arxivlangan) da Diarsipkan

Siyosiy idoralar Andoza:Kotak suksesi

[1] Ini adalah versi Perguruan Tamansiswa dan Kepustakaan Presiden Perpustakaan Nasional Republik Indonesia, tokohindonesia.com menyebutkan 28 April 1959 sebagai tanggal wafat.

[2] „"DAFTAR NAMA PAHLAWAN NASIONAL REPUBLIK INDONESIA"“. 2012-yil 9-mayda asl nusxadan yisitur4ifg7rit7t43f5eerr7fy8rrrrfg arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 27-fevral.

[3] Astuti, K., dan Arif, M. (2021). „Kontekstualisasi Nilai-Nilai Pendidikan Ki Hajar Dewantara di Era Covid 19“. Jurnal Pendidikan Dasar Flobamorata. 2-jild, № 2. 203-bet. ISSN 2721-8996.{{cite magazine}}: CS1 maint: multiple names: authors list ()

[4] Adnan, Sobih AW. „Kebangkitan Nusantara di Tangan Ki Hajar Dewantara“. Medcom.id (2016-08-116). Qaraldi: 2020-yil 13-iyul.

[5] Nazarudin. Pendidikan Keluarga Menurut Ki Hajar Dewantara dan Relevansinya dengan Pendidikan Islam. Palembang: NoerFikri Palembang, 2019 — 126-bet. ISBN 978-602-447-494-2.

[6] Sukirman. Teori, Model dan Sistem Pendidikan. Palopo: Lembaga Penerbit Kampus IAIN Palopo, 2020 — 19-20-bet. ISBN 978-602-8497-80-0.

[7] Indeks Beranotasi Karya Ki Hadjar Dewantara Lohanda: . Jakarta: Direktorat Sejarah, Direktorat Jenderal Kebudayaan, Kementerian Pendidikan dan Kebudayaan, 2017 — 165-bet. ISBN 978-602-1289-70-9.

[8] Sugiarta, I. M., dkk. (2019). „Filsafat Pendidikan Ki Hajar Dewantara (Tokoh Timur)“. Jurnal Filsafat Indonesia. 2-jild, № 3. 130-bet. ISSN 2620-7982.{{cite magazine}}: CS1 maint: multiple names: authors list ()

[9] Sujiono, Yuliani Nurani. Konsep Dasar Pendidikan Anak Usia Dini. Jakarta Barat: PT Indeks, 2013 — 136-bet. ISBN 978-979-062-079-7. (Wayback Machine saytida 2023-03-31 sanasida arxivlangan)

[10] Wiryopranoto, S., dkk.. Perjuangan Ki Hajar Dewantara: Dari Politik ke Pendidikan. Museum Semarang Kebangkitan Nasional, 2017 — 163-bet. ISBN 978-602-61552-0-7.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]