Kidariylar
Kidariylar — kelib chiqishi masalasida har xil taxminlar mavjud. Ba'zilar turkiy xalq desa, boshqalari eroniy deb hisoblashadi.[1][2][3][4]. Kidariylarning birinchi podsholaridan biri Kidara I boʻlgan. Kidariylar Oltoy togʻlari va Sharqiy Turkiston oraligʻidan janubiy-gʻarbga siljib, 420-yilda Bolo (Naxshab) shahrini oʻziga qarorgoh qilishgan va Xioniylar davlati bilan qoʻshni boʻlib qolganlar.
5-asrning 2-yarmida Xioniylar va Kidariylar davlati hududini oʻz ichiga olgan yangi bir davlat eftaliylar sulolasi oʻrtaga chiqadi va 6-asr 60-yillarigacha Markaziy Osiyodagi eng yirik davlatga aylanadi...
Sosoniylar imperatori Feruz I va eftaliylar bilan ziddiyat
[tahrir | manbasini tahrirlash]Sosoniylar imperiyasi tashkil topganidan beri uning hukmdorlari, xususan, rimliklardan o'lpon yig'ish orqali o'z saltanatlarining qudratini ko'rsatdilar.[5] Biroq sosoniylarning sa’y-harakatlari 5-asr boshlarida kidariylar tomonidan to‘xtatildi va Sosoniy hukmdorlar Yazdigard I (399–420-yillar), Bahrom V (420–438) va Yazdigard II (438–457) eftaliylarga soliq tol'lashga majbur boʻlgan. Garchi bu sosoniylar xazinasini bezovta qilmagan bo'lsa-da, baribir bu holat Sosoniylar imperiyasi uchun kamsitilish edi. Yazdigard II oxir-oqibat o'lpon to'lashdan bosh tortdi, natijada kidariylar milodiy 464-yilda sosoniylarning hukmron shohi Feruz I ga qarshi urush e'lon qildi. Feruzda jang qilish uchun askar yetishmasdi va shuning uchun Vizantiya imperiyasidan moliyaviy yordam soʻradi, Vizantiya esa uning iltimosini rad etadi. Feruz kidariylar podshosi Kunxosga sulh taklif qiladi va unga singlisini turmushga taklif qiladi, lekin uning oʻrniga maqomi past bir ayolni yuboradi. Oradan bir qancha vaqt oʻtib Kunxos Feruzning yolgʻon vaʼdasidan xabar topdi va oʻz navbatida uni aldamoqchi boʻlib, qoʻshinini kuchaytirish uchun harbiy mutaxassislar yuborishni iltimos qildi. 300 kishilik harbiy mutaxassislar guruhi Balom (Balx)dagi Kunxos saroyiga yetib kelganida, ular oʻldirilgan. Taxminan shu davrda Feruz eftaliylar bilan ittifoq tuzdi va ularning yordami bilan u 466-yilda kidariylar ustidan g‘alaba qozondi va Baqtriyani qisqa muddatga sosoniylar nazoratiga o‘tkazdi va Balxda o‘zining oltin tangalarini chiqardi. Oltin tanga uslubi asosan Kidariy tangalariga asoslangan bo'lib, Feruz ikkinchi toj kiygan holda tasvirlangan. 467-yilda sosoniylar elchisi Vizantiya poytaxti Konstantinopolga yetib keldi va u yerda kidariylar ustidan gʻalabasini eʼlon qilindi. 468-yilda Shimoliy Xitoyga yuborilgan Sosoniy elchisi ham xuddi shunday qilgan.[6]
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Osbert Guy Stanhope Crawford. Antiquity. Antiquity Publications, 1957 — 138-bet.
- ↑ Рене Груссе. Империя степей: Аттила, Чингисхан, Тамерлан. Алматы: Санат, 2005 — 82-bet.
- ↑ Тер-Мкртичян Л. Х.. Армянские источники о Средней Азии. V—VII вв. Наука, 1979 — 49-bet.
- ↑ Эрматов М. М.. Этногенез и формирование предков узбекского народа. Ташкент: Узбекистан, 1968 — 129-bet.
- ↑ Payne 2016, p. 18..
- ↑ Bonner, Michael (2020). The Last Empire of Iran. New York: Gorgias Press. pp. 1–406. ISBN 978-1463206161..
Adabiyot
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Shoniyozov K., Oʻzbek xalqining shakllanish jarayoni, T., 2001.
 | Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan. |
 | Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak. |