Konfessiya

Konfessiya Konfessiya (lot. confessio „eʼtirof“), yoki din — maʼlum bir diniy taʼlimot doirasidagi dinning xususiyati, shuningdek, eʼtiqod qiluvchilar birlashmasi. Masalan, xristianlikda eʼtirof etishda turli eʼtiqodlardan foydalanadigan cherkovlar turli mazhablarni tashkil qiladi. Soʻzning umumiy maʼnosida „eʼtirof“ atamasi maʼlum bir din doirasidagi maʼlum bir yoʻnalishning sinonimidir. Baʼzan denominatsiya atamasi bilan aniqlanadi.

Diniy konfessiya — muayyan diniy taʼlimot doirasida shakllangan va oʻziga xos xususiyatlarga ega eʼtiqod va ushbu eʼtiqodga ergashuvchilar jamoasi. „Konfessiya“ soʻzining mazmun-mohiyatidan kelib chiqqan holda, mutaxassislar hozirgi kunda dunyoda taxminan 1000 dan ortiq diniy konfessiyalar mavjud, deb hisoblaydilar. Konfessiya umumiy atama boʻlib, xristianlik, buddaviylik kabi katta dinlar ham, ularning zamirida paydo boʻlgan pravoslavlik, katoliklik, lamaizm, dzen-buddizm kabi yoʻnalishlar ham shunday nom bilan atalaveradi.

Mazhablarga misollar

• Ustun dinlar va konfessiyalarning mamlakatlar boʻyicha taqsimlanishi : Pravoslavlik Qadimgi Sharq pravoslav cherkovlari katoliklik protestantizm sunniylik shiizm Teravada Mahayana Vajrayana hinduizm

Xristianlik

Pravoslavlik, Katoliklik, Protestantizm, Pentikostalizm, anglikanizm va boshqalar.

Xristianlik

Islom

sunniylik, Shialik, Zaidizm, Imomiylik, Ismoillik Ibadizm.

Maʼlumot oʻrnida keltirilganlarning hech qaysi biri Dunyo musulmonlri kengashining Fatvo hayati tasdigʻidan oʻtmagan Hechqaysi rasmiy islomiy davlat mazkur mashablarga ega emas bularning bari mutaasiblar tomonidan oʻylab topilgan sunniy oqimlar Dunyo musulmonlari kengashi taʼsdiqidan oʻtgan mazhablar: Shofiy, Moliy, Hanafiy va Hanbaliy mazhablaridir

yuqorida keltirilgan keltirilgan 4 mazhab dunyo miqyosida rasman tasdigʻini topgan

ilk keltirilgan sunniy mazhablar esa Ayrim bir oqimlarning manfaati maqsadida oʻylab topilib muhim masalalarda zaiflashib qolganligi sababli tasdiqdan oʻtmagan.

Islom mazhabchiligi, Islom

Budmdiz

Teravada, Mahayana, Vajrayana.

Buddizm

yahudiylik

Pravoslav yahudiylik, Hasidizm, Yahudiylikni isloh qilish.

Yahudiylik

Xristian konfessiyalari roʻyxati

Xristianlikning konfessiyalarga boʻlinishi va eʼtiroflar soni boʻyicha konsensus mavjud emas. Biroq, xristianlik uchta konfessiyaga boʻlinganligi keng tarqalgan — katoliklik, protestantlik va pravoslavlik. Biroq, bunday soddalashtirilgan boʻlinish bilan, bir mazhabda, guruhlar aslida dinda boshqacha boʻlib chiqadi.

Reformatsiya davrida Rim-katolik cherkovidan ajralib chiqqan lyuteranlar, anglikanlar va kalvinistlardan tashqari protestantizm keyinchalik protestantizmning oʻzi doirasida paydo boʻlgan harakatlarni ham oʻz ichiga oladi, masalan, baptistlar, ellikchilar va boshqalar. Ettinchi kun adventistlariga kelsak, baʼzi protestant ilohiyotshunoslari ularni kultlar deb atashadi, ammo 1950-yillarning oxiridan boshlab „oʻz saflarida evangelistik harakat paydo boʻlganini“ taʼkidlaydilar. Protestantizm 19-asrda paydo boʻlgan baʼzi diniy oqimlarni oʻz ichiga olmaydi, masalan, Iegova guvohlari va oʻzlarini oʻz ichiga olmaydi.

Tarixiy cherkovlar bilan bogʻliq vaziyat bundan kam emas. Shunday qilib, oʻzlarini katolik deb atagan eski katoliklar va oʻzlarini katolik deb ataydigan boshqa guruhlar Rim-katolik cherkovi tomonidan tan olinmaydi, chunki katoliklikning asosiy belgisi Rim papasining cherkov boshligʻi sifatida tan olinishidir. Pravoslavlik oʻzlarini pravoslav deb ataydigan ikki xil cherkov guruhini anglatadi — Kalsedon boʻlmagan Qadimgi Sharq pravoslav cherkovlari va Vizantiya anʼanalarining Kalsedon Sharqiy pravoslav cherkovlari. Shu bilan birga, ular oʻrtasidagi munosabatlar oʻzaro tan olishdan bid’at ayblovlarigacha farq qiladi.

Bundan tashqari, Sharqning Ossuriya cherkovi va Sharqning Qadimgi Ossuriya cherkovi, nestorianlikni eʼtirof etadigan yagona cherkovlar va shuning uchun oʻzlarining shaxsida alohida nasroniylik mazhabi boʻlib, bunday uch tomonlama sxemaga mos kelmaydi.

Xristianlik mazhablari ularning ajralish xronologiyasiga koʻra

•Sharqning qadimgi Sharqiy Ossuriya cherkovi

•Qadimgi Sharqiy pravoslav cherkovlari

•Vizantiya pravoslavligi va katolikligi (bir vaqtning oʻzida bir-biridan ajratilgan).

•Protestantizm

•Restoratsionizm

•Para -xristianlik (psevdo-xristianlik)

Yahudiylikdagi konfessional boʻlinishlar

Zamonaviy yahudiylik turli konfessiyalarni oʻz ichiga oladi. Eng yiriklari pravoslav yahudiylik (shu jumladan, oʻz navbatida, Hasidimlar, Litvaklar, zamonaviy pravoslavlar, diniy sionistlar va boshqalar), islohotchi va konservativ harakatlar (asosan AQSh va Kanadada). Baʼzi mamlakatlarda islohot yahudiyligiga taxminan mos keladigan oqim liberal yoki progressiv iudaizm deb ataladi va AQSh va Kanadadan tashqaridagi konservativ yahudiylik tarafdorlari „masorti“ deb ataladi.

Islomdagi konfessiyaviy boʻlinish

Islom oqimlari

Islomdagi oqimlarning tafovuti Umaviylar davrida boshlanib, Abbosiylar davrida ham davom etgan, yaʼni olimlar qadimgi yunon va eron olimlarining asarlarini arab tiliga tarjima qila boshlaganlar, bu asarlarni islom nuqtai nazaridan tahlil qilib, sharhlay boshlaganlar.

Dunyo musulmonlarining taxminan 85-90% sunniylar, (Raqamlar Tahminiy farazga asoslangan asosan xayoliy) qolganlari shialar, shuningdek, islomiy mazhablar aʼzolarini (Ahmadilar, alaviylar, druzlar, ibodiylar, ismoiliylar va boshqalar) oʻz ichiga olgan kichik ozchilikni tashkil qiladi.