Kusi qal’asi
Kusi (fransuzcha: Château de Coucy) — Fransiyadagi oʻrta asr qal’asi. Aisne departamentining Kusi-le-Château-Aufrik kommunasida joylashgan. Qal’aning perimetri boʻylab devorlarining umumiy uzunligi 2400 m. Bahaybat donjon poydevorida diametri 35 m, balandligi esa taxminan 55 m edi. Devor qalinligi — 7 m gacha.
Kusi qal’asi vodiydan 60 m balandlikda shimolda qoya bilan tugaydigan tepalikda joylashgan.
Qal’a 1220-yillarda Enguerrand III de Coucy tomonidan qurilgan. 19-asrning oʻrtalarida taniqli arxitektor Viollet-le-Duk batafsil tadqiqot, binolarni oʻlchash va baʼzi restavratsiya ishlarini olib bordi. 1862-yilda u Fransiyaning tarixiy yodgorliklari davlat reestriga kiritilgan.
Birinchi jahon urushi paytida qal’a jiddiy zarar koʻrdi: 1917-yil 27-martda chekinayotgan nemis qoʻshinlari general Ludendorff buyrugʻi bilan toʻrtta burchak minorasini va bir donjonni portlatib yubordi. Portlash uchun 28 tonna dinamit sarflangan.
Oʻrta asrlar meʼmorchiligining ajoyib yodgorligi hisoblangan qal’aning vayron boʻlishi harbiy nuqtai nazardan maʼnosiz edi va Fransiyada jamoatchilikning noroziligiga sabab boʻldi. 1917-yil aprel oyida qal’a xarobalari „vandalizm yodgorligi“ deb eʼlon qilindi[1]. Fransiya Germaniyadan olgan tovon pullarining bir qismi vayronalarni tozalash va devorlarni mustahkamlash uchun ishlatilgan, ammo ulugʻvor minoralar qoldiqlariga tegmagan.
-
Qal’aning rejasi -
Viollet-le-Duc tomonidan qoʻrgʻonning taklif qilingan koʻrinishi -
1917-yilgacha qal’a modeli -
Vayronalar, 1917-yil 27-iyunda samolyotdan olingan fotosurat
