Lajos Koltai

Lajos Koltai
Lajos Koltai 2013-yilda
Tavalludi	2-aprel 1946-yil (1946-04-02) Budapesht, Vengriya
Kasbi	Kinooperator, Kinorejissyor
Faoliyat yillari	1969-yildan hozirgacha

Lajos Koltai (1946-yil 2-aprelda tugʻilgan) – vengriyalik kinematograf va rejissyor, afsonaviy vengriyalik rejissyor István Szabó va italiyalik kinorejissyor Giuseppe Tornatore bilan birgalikda qilgan ishlari bilan mashhur. U 2000-yilda „Malèna“ filmidagi ishi uchun Akademiya mukofotiga nomzod boʻlgan.

Hayoti

Lajos Koltai 1946-yil 2-aprel, sovuq urushning boshida tugʻilgan. U juda yoshligidan kinoga qiziqa boshlagan. Oʻsha paytda Vengriyada buzgʻunchi mazmundagi filmlar qattiq senzura qilinar edi. U oʻzining birinchi qisqa metrajli filmini 14 yoshida Super 8 kinokamerasida suratga oladi va qisqa ssenariylarni ishlab chiqishni va ularni doʻstlari hamda oila aʼzolari ishtirokidagi filmlarga aylantirishni boshlaydi. Bir yili yana bir yosh rejissyor István Szabó hakamlar hay’atiga rahbarlik qilgan mahalliy havaskorlar kinofestivalida birinchi va ikkinchi oʻrin sovrinlarini qoʻlga kiritadi.

István Szabó bilan hamkorlik

Lajos Koltai faoliyatining boshida Szabo bilan hamkorlikda xalqaro eʼtirofga sazovor boʻladi. Xususan, uning „Mefisto“ filmi xorijiy tildagi eng yaxshi film uchun Akademiya mukofotini qoʻlga kiritadi va Pal Gaborning „Angi Vera“ nomli siyosiy klassikasi ham uni dunyoga tanilishiga hissa qo’shadi. Ayni shu paytlarda xalqaro kino hamjamiyati Sharqiy Yevropa filmlariga eʼtibor bera boshlaydi. Gollivud bir necha oʻn yilliklar davomida dunyoning ushbu qismlarida boʻlgani kabi cheklovlarga duch kelmaydigan filmlar suratga olinganidan keyin oʻn yil oldin ijod choʻqqisiga chiqqan boʻlsa-da, venger badiiy ruhi dunyoda oʻz oʻrnini topa boshladi va koʻplab Vengriyalik rejissyorlar oʻz mamlakatlarining fashistlarga aloqador boʻlgan iflos tarixi haqidagi haqiqatlarga qarshi turishdi. Bundan oʻn yil oldin Gollivud ijod choʻqqisida edi. Bir necha oʻn yillar davomida dunyoning boshqa qismlarida boʻlgani kabi cheklovlarga duch kelmaydigan filmlar paydo boʻldi. Shu bilan birga, venger badiiy ruhi global miqyosda oʻz oʻrnini topa boshladi. Koʻpgina vengriyalik rejissyorlar oʻz mamlakatlarining natsistlarga aloqador boʻlgan yomon tarixi haqidagi haqiqatlarga qarshi turishgan. Undan keyin bir qancha badiiy va siyosiy durdona asarlar, oʻsmirlar uchun moʻljallangan „Time Stands Still“ (1982), koʻpchilik oʻz vaqtidan ancha oldinlab ketgan deb hisoblangan film, Kann kinofestivalining gʻolibi, yana bir „Oskar“ nominatsiyasini qoʻlga kiritgan Colonel Redl (1985) va Gitlerning yuksalishiga asoslangan yana bir siyosiy drama Hanussen yaratiladi.

1995-yilda 19-Moskva xalqaro kinofestivalida u „Mario and the Magician“ filmidagi ishi uchun rejissyorlik uchun maxsus Silver St. George mukofotiga sazovor boʻlgan.

Gollivuddagi ijodi

Tornatore Koltaining eng yaxshi asarini suratga oladi. Rejissyorning buyrugʻinigina bajarmasdan oʻrniga suratga olish maydonchasida haqiqiy ijodiy hamkorlikni amalga oshirishga imkon beradi va natijada koʻpchilik (jumladan, Koltaining oʻzi ham) uning eng goʻzal ishi deb hisoblaydi. Bu esa 2000-yilda kinematograf uchun eng yuqori martaba hisoblangan „Oskar“ mukofotiga Tornatorening „Malena“ filmi nomzod boʻlishga erishadi.

Filmografiyasi

• Bizalom (1980)
• The Green Bird (1980)
• Mephisto (1981)
• Time Stands Still (1982)
• The Princess (1983)
• Colonel Redl (1985)
• Hanussen (1988)
• White Palace (1990)
• Meeting Venus (1991)
• Born Yesterday (1993)
• Wrestling Ernest Hemingway (1993)
• When a Man Loves a Woman (1994)
• Just Cause (1995)
• Home for the Holidays (1995)
• Out to Sea (1997)
• The Legend of 1900 (1998)
• Sunshine (1999)
• Malèna (2000)
• The Emperor's Club (2002)
• Max (2002)
• Being Julia (2004)
• Fateless (2005)
• Evening (2007)
• Semmelweis (2023)