Latife Bekir Çeyrekbaşı
| Latife Bekir Çeyrekbaşı | |
|---|---|
turkcha: Latife Bekir Çeyrekbaşı | |
 | |
| Shaxsiy maʼlumotlari | |
| Tavalludi |
1901-yil Istanbul, Usmoniylar imperiyasi |
| Vafoti |
23-sentyabr 1952-yil Istanbul, Istanbul viloyati, Turkiya |
| Fuqaroligi |
 Turkiya |
| Siyosiy partiyasi | Respublika Xalq partiyasi |
| Turmush oʻrtogʻi | Bekir Vefa Çeyrekbaşı |
| Bolalari | 3 |
| Qarindoshlari |
Abdüllatif Suphi Paşa (bobosi) Hamdullah Suphi Tanrıöver (amakisi) Seniha Sami Moralı (xolasi) Sema Çeyrekbaşıoğlu (nabirasi) |
| Kasbi | oʻqituvchi, siyosatchi, faol |
| Dini | Islom |
Latife Bekir Çeyrekbaşı yoki Mustafo Kamol Otaturk soʻzida Latife Işıkdoğdu (turkcha: Latife Bekir Çeyrekbaşı; Latife Işıkdoğdu) — Usmonli-turk ziyolisi, siyosatchi va ayollar huquqlari himoyachisi.
XX asrning birinchi yarmida Turkiyadagi feministik harakatning yetakchi namoyandalaridan biri boʻlgan Latife Bekir 1923-yilda tashkil etilgan Xalq partiyasi va uning davomchisi Turk ayollar ittifoqining asoschisi va boshqaruv kengashi aʼzosi boʻlgan (TKB). 1946-yilgi umumiy saylovlarda Turkiya Buyuk Millat Majlisiga Respublika Xalq partiyasidan (CHP) Izmir deputati sifatida kiritilgan.
Bobosi Usmonlilar saltanati xalq taʼlimi vazirlaridan biri Abdüllatif Suphi Paşa, amakisi esa respublika xalq taʼlimi vazirlaridan biri, yozuvchi va adabiyotshunos Hamdullah Suphi Tanrıöverdir. Nabirasi Sema Çeyrekbaşıoğlu teatr va kino aktrisasi.
Hayoti
[tahrir | manbasini tahrirlash]Yoshlik davrlari va taʼlimi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Latife Hanım 1901-yilda Usmonlilar imperiyasining poytaxti Istanbulda tugʻilgan. Otasi Yusuf Kâmil Bey, Kojamemilar oilasi aʼzosi, sobiq Maorif vaziri, oʻrmon xoʻjaligi va konchilik direktori Abdüllatif Suphi Paşaning oʻgʻli va onasi Nasimaxonim boʻlib, Ikkinchi Konstitutsiya davrida Saloniki va Istanbuldagi ayollar uyushmalarida faol boʻlgan.
Latife Hanım oʻz uyida arab va fors adabiyoti, ilm-fan va til kurslari, shuningdek, mumtoz usmonli-turk adabiyotini oʻrganib ulgʻaygan. Uydagi enagasi va tarbiyachisidan fransuz tilini, otasi Izmirda Qishloq xoʻjaligi vazirligida inspektor boʻlib ishlagan paytida yunon tilini oʻrgangan[1].
Faoliyati, ijtimoiy va siyosiy tadqiqotlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Latife Hanım ikki yil Konya qizlar oʻqituvchilar maktabida fransuz tili oʻqituvchisi boʻlib, soʻngra oʻn yil davomida fransuz va yunon maktablarida ishlagan[2]. Latife Bekir Feriköydagi fransuz oʻrta maktabi „Sainte-Jeanne d’Are“ kollejida ham turk tilidan dars bergan.
Yoshligidan xotin-qizlar huquqlari va ijtimoiy masalalarga qiziqqan. Oʻn yetti yoshida onasi Nesime Hanım tomonidan Ittifoq va taraqqiyot komiteti yordami bilan tashkil etilgan „Teali-i Vatan Usmonli ayollari“ jamiyatining kotibi boʻlgan.
Ayollar huquqlarini himoya qilish bilan bir qatorda, kambagʻallar, bolalar, kam taʼminlangan guruhlar va nogironlar uchun koʻplab yordam va xayriya jamiyatlarini yaratishda kashshof boʻlgan. Latife Bekir shaxsan bu uyushma va fondlarda ishlagan. „Hilol-i Ahmer“, „Hilol-i Ahdar“, „Himoye-i Etfal uyushmasi“, keyinchalik bolalarni himoya qilish tashkilotiga aylangan Turk taʼlim jamiyati (TED), Darushshafaka, Izmir xayriya uyushmasi, onalar uyushmasi, ayollarni himoya qilish agentligi va koʻplab uyushmalar va tashkilotlarda faol boʻlgan. Ushbu fondlar boshqaruvida vakillik qilgan[2].
Latife Bekir Çeyrekbaşı ilk siyosiy faoliyatini amakisi Hamdullah Suphi Tanrıöver bilan Istanbulning Fotih tumanidagi Horhor koʻchasidagi Abdüllatif Suphi Paşa saroyida amalga oshirgan. 1930-yilda ayollar shahar saylovlarida qatnashish huquqini qoʻlga kiritgandan soʻng, 1930-yilgi mahalliy saylovlarda Istanbul jamoat kengashi (shahar kengashi) aʼzosi etib saylangan.
1946-yilgi umumiy saylovlar oldidan Latife Bekir Izmir shahar kengashi aʼzosi va xayriya uyushmasi raisi boʻlgan[2]. 1946-yilgi saylovlarda 115.714 ovoz olgan va Turkiya Buyuk Millat Majlisiga Jumhuriyat Xalq partiyasi (CHP) roʻyxatidan Izmirning 8-deputati sifatida kiritilgan[2]. 1946-yil 12-avgustdan 1950-yilgacha Turkiya Buyuk Millat Majlisining Iqtisodiy Komissiyasi aʼzosi boʻlgan.
Shaxsiy hayoti va oʻlimi
[tahrir | manbasini tahrirlash]1934-yili Turkiya Buyuk Millat Majlisida Oila qonuni qabul qilingandan keyin Mustafo Kamol Otaturk turk ayollari uchun nur boʻlib dunyoga kelganini aytib, Latife Bekiraga „Işıkdoğdu“ deb nom bergan.
1915-yilda Latife Bekir Izmirdagi pochta va telegraf vazirligi mudir oʻrinbosari janob Bekir Vafoga turmushga chiqqan. Bu nikohdan Sirot, Fikrat, Nosir va Necmi ismli farzandlar dunyoga kelgan.
Istanbul, Izmir va Anqaradagi pochta boʻlimlarida bosh direktor boʻlib ishlagan rafiqasi Usmonlilar davrida rubl soliq yigʻuvchisi boʻlgani uchun „Çeyrekbaşı“ familiyasini olgan. „Oila toʻgʻrisida“gi qonunning 4-moddasidagi „oila boshligʻi boʻlgan erkaklar familiyani belgilashi mumkin“ ligi haqidagi bobi va erining siyosiy noroziligi sabab Latife Hanım turmush qurgandan keyin „Çeyrekbaşı“ familiyasidan foydalanishni maʼqul koʻrgan.
Latife Bekir Çeyrekbaşı 1952-yil 23-sentyabrda 51 yoshida saraton kasalligidan Istanbulda vafot etgan[2][3]. Jasadi 1952-yil 24-sentyabrda uyidan olib ketilib, Edirnekapi shahidlar qabristoniga dafn qilingan.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Türk kadın devriminde Latife Bekir Işıkdoğdu Çeyrekbaşı“. 2022-yil 1-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 29-mart.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 TÜRK PARLAMENTO TARİHİ VIII. DÖNEM (1946–1950). ISBN 978975 6226988.
- ↑ Türk Parlamentosundaki Kadın Milletvekilleri (1935-2007).