Lazzaretto
| Lazzaretto | |
|---|---|
Lazzarett | |
 Lazzaretto ko‘rinishi | |
| Umumiy maʼlumot | |
| Joylashuvi | Manoel oroli, Gżira, Malta |
| Koordinatalar | 35°54′4.9″N 14°30′16″E / 35.901361°N 14.50444°E |
| Egasi | Malta hukumati |
| Texnik holati | |
| Material | Ohaktosh |
| Lazzaretto | |
Lazzaretto (maltacha: Lazzarett) Maltaning Gżira shahri Manoel orolidagi sobiq shifoxona va karantin muassasi. Shifoxona XVII-XIX asrlarda qurilgan binolardan tuzilgan. Tuzilmalarning aksariyati hali ham saqlanib qolgan, ammo Ikkinchi jahon urushi paytida yetkazilgan zarar sababli yomon ahvolda. Lazzarettoni qayta tiklanishi rejalashtirilgan.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
1526-yildan boshlab Marsamxett bandargohi karantin maqsadlarida foydalanila boshlandi. 1592-93-yillardagi vabo paytida portning oʻrtasida joylashgan orolda vaqtinchalik lazzaretto qurilgan. Ayrim omborxonalar va Sankt-Rochga bagʻishlangan ibodatxona ham shu paytda qurilgan, ammo ular XVIII asr oxirida buzib tashlangan[1]. Orol 1623-yilda kichik vabo epidemiyasi paytida bemorlarni izolyatsiya qilish uchun ishlatilgan[2].
1643-yilda Avliyo Ioann ordeni katta ustasi Jovanni Paolo Laskaris epidemiya xavfi tufayli doimiy lazzaretto qurishga qaror qildi. Orden orolni cherkovdan Tal-Fiddiendagi baʼzi mulklarga almashtirish orqali sotib oldi. Lascaris tomonidan qurilgan Lazzaretto bitta binodan iborat edi, ikkinchi blok 1670-yilda buyuk ustalar Nikolas Kotoner, 1683-yilda Gregorio Karafa, 1701-yilda Ramon Perellos va Rokkaful va 1726-yilda Antonio Manoel de Vilhena tomonidan qurilgan va kengaytirilgan. 1797-yilda buyuk usta Emmanuel de Rohan-Polduc Lazzarettoda yangi blok va baʼzi omborlarni qurdi[3].
Lazzaretto kasalxona sifatida ham ishlatilgan. Shuningdek, Qrim urushi paytida ingliz, fransuz va italyan askarlari uchun harbiy kasalxona boʻlib xizmat qilgan. Lazzarettoning butun tarixi davomida bir qancha taniqli shaxslar, jumladan Lord Bayron, ser Valter Skott, Horace Vernet, Benjamin Disraeli va Alfons de Lamartin u yerda boʻlgan[4].
Lazzaretto 1941-1942-yillarda suv osti ombori sifatida ishlatilgan va binolar Italiya yoki Germaniya samolyotlari tomonidan bir necha marta bombardimon qilingan. Ushbu havo bombardimoni natijasida koʻplab binolar vayron boʻldi va boshqa baʼzi tuzilmalar koʻrgan zararlari tufayli buzib tashlandi[5].
1949-yilda binoda kasalxona qayta ochildi va 1970-yillarda Qirollik dengiz floti Maltadan chiqib ketgunga qadar xizmat qildi. Keyinchalik u tashlab ketilgan va u yaroqsiz holga kelgan[6].
Yopilganidan beri Lazzarettoning bir qismi tashlandiq itlar uchun boshpana sifatida ham ishlatilgan[7].
Bugungi kun[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bugungi kunda Lazzaretto qarovsiz holatda boʻlib, ayrim binolar qulab tushgan, boshqalari esa qulash xavfi ostida[7].
Majmua 2-darajali milliy yodgorlik boʻlib, Malta orollari madaniy boyliklari milliy inventarizatsiyasida roʻyxatga olingan[8].
Arxitekturasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
_05_ies.jpg)
Lazzaretto XVII-XIX asrlarga oid binolar majmuasidan iborat. XVI asrga oid hech narsa qolmagan, majmua ichidagi eng qadimgi bino 1643-yilda Buyuk Usta Laskaris davrida qurilgan. Palazzo Vecchio (Eski saroy), Palazzo Grande (Buyuk saroy) yoki oddiygina il-Palazz (saroy) deb nomlanuvchi ushbu inshoot ikki qavatli boʻlib, markaziy hovli atrofida qurilgan sakkiz zaldan iborat. Binoning gʻarbiy fasadiga 1814-yilga oid marmar bitik nusxasi ham yopishtirilgan[5].
Majmuada 1670-yillar va XVIII asr boshlarida bosqichma-bosqich qurilgan Yangi saroy deb nomlanuvchi bino mavjud. Ushbu blok ikki hovli atrofida qurilgan omborlardan iborat boʻlib, dengizga qaragan fasadda bir qator baland arklar mavjud. Sharqiy ombor Ikkinchi jahon urushida bombardimondan keyin buzib tashlangan[5].
_02_ies.jpg)
XVIII asrda vabo bilan kasallangan bemorlarni izolyatsiya qilish uchun Eski saroy yonida zararkunandalar uyi qurilgan. Shuningdek, yaqin atrofda hayvonlarni karantinda saqlash uchun bir qancha chorva molxonalari qurilgan. Zararkunandalar buzib tashlangan, molxona esa urushda vayron qilingan[5].
Lazzaretto majmuasi odamlarning qochib ketishining oldini olish uchun baland devor bilan oʻralgan. Hududda oltita qabriston joylashgan edi, ammo hozirgacha faqat bittasi saqlanib qolgan[5].
Lazzarettoda bir qancha tarixiy graffitilarni uchratish mumkin, ularning eng eskisi 1681-yil va yangisi 1947-yilga tegishli[5].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Cassar, Paul (1984). "A Tour of the Lazzaretto Buildings". Melita Historica 9 (4): 369–380. http://melitensiawth.com/incoming/Index/Melita%20Historica/MH.09(1984-87)/MH.9(1984)4/orig05.pdf.
- ↑ Savona-Ventura, Charles. Knight Hospitaller Medicine in Malta [1530–1798]. Self-published, 2015 — 224 bet. ISBN 9781326482220.
- ↑ Cassar, Paul (1984). "A Tour of the Lazzaretto Buildings". Melita Historica 9 (4): 369–380. http://melitensiawth.com/incoming/Index/Melita%20Historica/MH.09(1984-87)/MH.9(1984)4/orig05.pdf.
- ↑ Cassar, Paul (1984). "A Tour of the Lazzaretto Buildings". Melita Historica 9 (4): 369–380. http://melitensiawth.com/incoming/Index/Melita%20Historica/MH.09(1984-87)/MH.9(1984)4/orig05.pdf.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Cassar, Paul (1984). "A Tour of the Lazzaretto Buildings". Melita Historica 9 (4): 369–380. http://melitensiawth.com/incoming/Index/Melita%20Historica/MH.09(1984-87)/MH.9(1984)4/orig05.pdf. Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; name "melitensiawth" defined multiple times with different content - ↑ „The Restoration of The Lazaretto“. MIDI plc. 2015-yil 25-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ 7,0 7,1 „The Restoration of The Lazaretto“. MIDI plc. 2015-yil 25-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.
Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; name "midi" defined multiple times with different content - ↑ „Lazzaretto“. National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands (2012-yil 28-dekabr). 2015-yil 16-dekabrda asl nusxadan arxivlangan.