Lev Xitrin

Lev Xitrin
Tavalludi	20-fevral 1907-yil Samarqand, Rossiya imperiyasi
Vafoti	15-yanvar 1965-yil Moskva, SSSR
Fuqaroligi	Sovet Ittifoqi
Sohasi	Teplofizika
Mukofotlari

Lev Nikolayevich Xitrin (1907–1965) – sovet fizigi, termofizika, kimyoviy fizika sohasidagi mutaxassis, Moskva davlat universiteti professori, Rossiya Fanlar akademiyasi aʼzosi.

Hayoti

1907-yil 20-fevralda Samarqandda tugʻilgan. Otasi – Xitrin Nikolay Lvovich (1871–1965), onasi – Shepotovskaya Sofiya Platonovna (1883–1953). 1924-yilda Samarqand oʻrta maktabini tamomlagan, bir qator muassasa va tashkilotlarda – Samarqand xalq kutubxonasida kutubxonachi, metallurgiya uyushmasi kotibi, viloyat buxgalteriya hisobi va statistika boshqarmasi boshligʻi, soʻngra viloyat qoʻmitasida ishlagan. Xitrin 1926-yilda Moskva davlat universitetining fizika-matematika fakultetiga yuborildi, shundan soʻng 1930-yilda VTIning fizika-texnika laboratoriyasida ishlash uchun qoldi va u yerda gaz va bugʻ aralashmalarini yoqish boʻyicha muhim ishlarni amalga oshirdi. „Gazlarda alanga tarqalishining normal tezligi“ mavzusidagi nomzodlik dissertatsiyasi akademik N. N. Semenov tomonidan yuqori baholandi.

Ulugʻ Vatan urushi boshida Xitrin Moskva davlat universitetining Fizika ilmiy-tadqiqot instituti tarkibida Ashxobodga evakuatsiya qilindi va 1942-yilda mudofaa mavzulari boʻyicha ish olib borish uchun Moskvaga qaytarildi. Xitrin 1943-yilda Moskva davlat universitetining molekulyar va issiqlik hodisalari kafedrasiga dotsent etib tasdiqlandi.

Urush paytida Xitrin dushman tanklari va transport vositalariga qarshi kurash usullarini ishlab chiqish uchun benzinning yonuvchanlik chegaralarini qisqartirish boʻyicha tadqiqotlarda ishtirok etdi.

Evakuatsiyadan qaytgach, Xitrin nitrat kislotasi bilan aralashtirilgan kerosinni yoqish va havoda benzinning yonishi boʻyicha molekulyar va issiqlik hodisalari boʻlimida olib borilgan, dushman samolyotlari va tanklariga qarshi kurashda amaliy ahamiyatga ega boʻlgan tadqiqotlarda qatnashdi.

1946-yilda u qattiq yoqilgʻini olovga aylanish jarayoni boʻyicha ilmiy ishini davom ettirgan, bu ishlarini u ENIN laboratoriyasida olib borgan. 1948-yilda u „Uglerod yonish jarayonining fizik asoslari“ mavzusida doktorlik dissertatsiyasini himoya qilgan, uning materiallari „Uglerodning yonishi“(1949) jamoaviy monografiyasining bir qismi boʻlgan.

1951-yilda ENIN energetika-kimyo laboratoriyasi mudiri, 1952-yilda ENIN yonish jarayonlarini intensivlashtirish laboratoriyasi mudiri boʻlib faoliyat yuritgan. Shu bilan birga, u Moskva davlat universitetining fizika fakultetida kafedra mudiri boʻlib, u yerda 1956-yilgacha oʻqituvchilik bilan ham shugʻullangan.

Xitrin maʼruzalari asosida „Yonish va portlash fizikasi“ (1957) kitobi nashr etilgan va u gaz yoqish boʻyicha ixtisoslashgan talabalar uchun asosiy darsliklardan biriga aylangan. Olim 1962-yilgacha Uglerod yonish jarayonining fizik asoslari boʻyicha Butun Moskva seminariga rahbarlik qilgan.

Lev Xitrin 1965-yil 15-yanvarda vafot etgan va Moskvada Novodevichy qabristoniga dafn etilgan.

Ilmiy faoliyati

L. N. Xitrin Mishelsonning gazlarda olov tarqalishining normal tezligini oʻlchash texnikasini takomillashtirgan. Gazli materiallarning geterogen yonish nazariyasida reaksiya gaz almashinuvi koeffitsienti tushunchasi kiritilgan (bu reaksiya tezligiga qoʻshimcha ravishda materialning diffuziyon harakato ham hisobga olingan). Sferik uglerod zarrasining statsionar muhitda yonishi va gazlanishi muammosi uglerod yonishning diffuziya-kinetik nazariyasi pozitsiyasion jihatdan nazariy hal qilingan va nisabatan soddalashtirilgan. Oksidlovchi moddalarning gemosrbsiyasi uglerodning yonishi va gaz tarqalishiga taʼsiri oʻrganilgan. Chang-havo oqimining yonish tezligiga taʼsiri nazariy jihatdan koʻrib chiqilgan. Energiya texnologiyasini ishlab chiqarish uchun yonish uskunalari va qurilmalarini takomillashtirish boʻyicha bir qator yechimlar taklif qilingan.

60 dan ortiq ilmiy ishlar va 4 ta ixtiro muallifi.