Li Gvansu

Li Gvangsu (Korean 이광수 ; 1892-1950) koreys yozuvchisi va shoiri, yaponiyaliklar bilan hamkorlikka kirishgunga qadar taniqli koreys mustaqilligi va millatchi faoli edi.^[1] Uning taxallusi Chunvon va Goju edi. Li oʻzining "Mujeong" (Yuraksiz) romani bilan mashhur boʻlib, baʼzida birinchi koreys romani sifatida taʼriflanadi.^[2] Li Gvansu 1892-yil 1-fevralda Yi Bogyeongda tug‘ilgan^[3]^[4]

Hayot[tahrir | manbasini tahrirlash]

Li Gvangsu 1892-yilda Chonju shahrida tugʻilgan. U taxminan 10 yoshida etim qolib, Donghak rohiblari bilan birga oʻsgan. 1904-yilda, Dongxak dehqonlari inqilobi paytida, u hokimiyatdan qochish uchun Seulga koʻchib oʻtdi. 1905-yilda u oʻqish uchun Yaponiyaga boradi. 1913-yilda Koreyaga qaytib kelgach, u Chonju shahridagi Osan maktabida dars beradi. Keyinchalik u Tokioga qaytib keldi va mustamlakachilikka qarshi talabalar harakatining yetakchilaridan biriga aylanadi.

1919-yilda u Shanxayga koʻchib oʻtadi va Koreya Muvaqqat hukumatida xizmat qiladi va Shanxaydagi The Independent gazetasining rahbari boʻldi. Li 1921-yilda Koreyaga qaytib keladi va maʼrifat oʻz-oʻziga yordam tamoyillari asosida tashkil etilgan "Oʻz-oʻzini takomillashtirish ittifoqi" ga asos soladi. 1923-yildan 1934-yilgacha Li bir nechta gazetalarda ishlagan, shulardan ikkitasi: "Dong-a Ilbo" va "Chosun Ilboda" hozirgi kunda ham faoliyat olib bormoqda.

Li 1937-yilda „Oʻz-oʻzini oʻstirish“ doʻstlik uyushmasi (修養同友會/수양동우회) voqeasi tufayli qamoqqa tashlangan va yarim yildan soʻng kasallik tufayli ozod qilingan. Bu davrda u oʻzining yaponlarga qarshi pozitsiyasidan voz kechdi va xolis munosabatda boʻladi. 1939-yilda Li yaponparast koreys yozuvchilar uyushmasining birinchi rahbari boʻldi va Koreyani yaponlashtirish siyosati (hwangminhwa) boʻyicha qizgʻin saʼy-harakatlarni olib bordi. "Soshi-kaimei" (일본식 성명 강요) siyosati kuchga kirgan zahoti u Kayama Mitsurou (香山光郎) ismini qabul qildi.

1945-yilda Koreya mustaqillikka erishgach, Li qishloqqa qochib ketdi. U 1949-yilda hamkorlik uchun hibsga olingan. Urushdan keyin Millatchilikka qarshi harakatlarni tekshirish boʻyicha maxsus qoʻmita Li hamkorlikda aybdor deb topdi. 1950-yilda Li Shimoliy Koreya armiyasi tomonidan asirga olindi va 25-oktyabrda Manpo shahrida sil kasalligidan vafot etdi.^[3]

Lining ikkita kichik singlisi bor edi: Li Ae-Kyung (리애경) va Li Ae-Ran (리애란). Yi ikki marta turmushga chiqdi, avval Xeo Young-suk (허영숙), keyin Baek Xye-soon (백혜순). Uning uchta oʻgʻli bor edi: Li Jin-keun (리진근), Li Pong-keun (리봉근) va Li Yong-keun (리영근); va ikki qizi, Chung-Nan Li Kim (리정란) va Chung-Wha Li Iyenger (리정화).

Faoliyati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Li fantastika yozuvchisi va esseist edi. Uning ocherklari dastlab milliy ong zaruriyatiga qaratilgan edi.^[5] Uning fantastika Koreyadagi birinchi zamonaviy fantastikalardan biri boʻlib, u oʻzining "Mujeong" (Yuraksiz) romani bilan mashhur. Mujeong Koreyaning anʼana va zamonaviylik oʻrtasida qolib ketgan va ijtimoiy voqelik va anʼanaviy ideallar oʻrtasidagi ziddiyatga duchor boʻlgan chorrahaning tavsifi edi.^[6] Uning karerasini uch davrga boʻlish mumkin.

1910-1919-yillardagi birinchi davr (Mujeong davri) Koreyaning anʼanaviy jamiyatiga kuchli hujum va Koreya zamonaviyroq („Gʻarbiy“) dunyoqarashni qabul qilishi kerak degan fikrni aks ettirdi.^[3] 1920-yillarning boshidan 1930-yillargacha Li fidoyi millatchiga aylandi va Koreyani axloqiy jihatdan qayta tiklashni yoqlagan va koreyslarni magʻlubiyatga uchraganlikda ayblagan „Milliy ongni qayta tiklash toʻgʻrisida“ nomli munozarali inshoni nashr etdi.^[3] Uchinchi davr, 1930-yillardan boshlab, Li buddizmni qabul qilgan vaqtga toʻgʻri keldi va natijada uning ishi sezilarli darajada buddizmga aylandi. Bu, shuningdek, yuqorida taʼkidlanganidek, Li yaponiyalik hamkorlikka aylangan davr edi.

Lining professional fikri uning siyosati kabi oʻzgaruvchan boʻlishi mumkin. Mashhur bir holatda u yozuvchi Kim Myon Sun bilan doʻstlashdi, keyin uni tark etdi, chunki uning modernizmga boʻlgan eʼtiqodi oʻzgargan.^[7] Li, shuningdek, 1909 yilda, Li 17 yoshda boʻlganida, "Is it Love" (Ai ka) nashri bilan Koreyada queer adabiyotining kashshoflaridan biri hisoblangan^[8]

Asarlari (qisman)[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bu sevgimi?(사랑인가 愛か), 1
Yosh qurbonlik (어린 희생)
Mujeong (Yuraksiz) (무정), 1917
Renkarnatsiya (재생)
Yigitning qaygʻusi (소년의 비애)
Pioner (개척자)
Ismsiz (무명)
Tuproq (흙), 1932 yil
Valiahd shahzoda Maui (마의태자 麻衣太子), 1928
Danjong Aesa (단종애사 端宗哀史), 1929
Neft qudugʻi (유정 油井)
Sevgi (사랑), 1938
Sejo of Joseon (세조대왕)
Inqilobchining rafiqasi(혁명가의 아내)
Aeyog-ui Pian (애욕의 피안)
Buvim (할멈)
Kashil (가실 嘉實)
Mening eʼtirofim (나의 고백)
Elchi Vonxyo (원효대사)
Yichadonning oʻlimi (이차돈의 죽음)
Yi Sun-sinning tarjimai holi (전기 이순신)
Ahn Changhoning tarjimai holi (전기 안창호)
Dosan, Ahn Changho (도산, 안창호)
Tosh yostiq (돌베개)

Ingliz tiliga tarjima qilingan asarlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mujŏng, Enn Sung-Hi Li tomonidan tarjima qilingan (Kornel universiteti : Kornell Sharqiy Osiyo seriyasi, 2005)ISBN 978-1-885-44537-7
Tuproq, Sun-Ae Xvang va Horace Jeffri Xodges tomonidan tarjima qilingan (Dalkey Archive Press, 2013)ISBN 978-1-564-78911-2
Kashil va Yi Kvang-suning eng yaxshi insholari, Chung-Nan Li Kim tomonidan tarjima qilingan (Archway nashriyoti, 2014)ISBN 978-1-480-81363-2

↑ "이광수" biographical PDF available at LTI Korea Library or online at: „Author Database - Korea Literature Translation Institute“. 2013-yil 21-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 3-sentyabr.
↑ Understanding Korean Literature. Kim Hunggyu M. E. Sharpe. Armonk, NY. 1997.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 Korean Literature Translation Institute Database http://www.klti.or.kr/AuthorApp?mode=6010&aiNum=12337^{[sayt ishlamaydi]}
↑ Neuhaus, Dolf-Alexander (2017). ""Awakening Asia": Korean Student Activists in Japan, The Asia Kunglun, and Asian Solidarity, 1910–1923". Cross-Currents: East Asian History and Culture Review 6 (2): 608–638. doi:10.1353/ach.2017.0021.
↑ A History of Korean Literature. Peter H. Lee, Cambridge University Press. Cambridge, England.2003
↑ Understanding Korean Literature. Kim Hunggyu M. E. Sharpe. Armonk, NY. 1997. P. 118
↑ KTLIT http://www.ktlit.com/korean-literature/women-and-korean-literature-short-article-by-helen-koh
↑ admin. „Queering Korean Literature: Author and Activist Yi Gwang-su - the3WM“ (en-US). thethreewisemonkeys.com (2012-yil 25-sentyabr). Qaraldi: 2018-yil 12-may.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yi Gvang-su: yaponparastmi? (English)
Koreys adabiyoti: yozuvchi va faol Yi Gvang-su (English)
북한, 6·25 납북인사 묘역 첫 공개 26.07.2005
춘원 이광수의 `무정 영문판 출판
춘원 이광수는 어떻게 친일로 변절했나2005.09.18
[책마을] 친일과 애국 사이… 춘원의 두얼굴 2000-01-10

[1] "이광수" biographical PDF available at LTI Korea Library or online at: „Author Database - Korea Literature Translation Institute“. 2013-yil 21-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 3-sentyabr.

[2] Understanding Korean Literature. Kim Hunggyu M. E. Sharpe. Armonk, NY. 1997.

[auto-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 Korean Literature Translation Institute Database http://www.klti.or.kr/AuthorApp?mode=6010&aiNum=12337^{[sayt ishlamaydi]}

[4] Neuhaus, Dolf-Alexander (2017). ""Awakening Asia": Korean Student Activists in Japan, The Asia Kunglun, and Asian Solidarity, 1910–1923". Cross-Currents: East Asian History and Culture Review 6 (2): 608–638. doi:10.1353/ach.2017.0021.

[5] A History of Korean Literature. Peter H. Lee, Cambridge University Press. Cambridge, England.2003

[6] Understanding Korean Literature. Kim Hunggyu M. E. Sharpe. Armonk, NY. 1997. P. 118

[7] KTLIT http://www.ktlit.com/korean-literature/women-and-korean-literature-short-article-by-helen-koh

[8] admin. „Queering Korean Literature: Author and Activist Yi Gwang-su - the3WM“ (en-US). thethreewisemonkeys.com (2012-yil 25-sentyabr). Qaraldi: 2018-yil 12-may.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]