Lilium pensylvanicum
| Pensilvaniya nilufari | |
|---|---|
 | |
Ilmiy tasniflash | |
| Olam: | Eukariotlar |
| Tip: | Gulli o‘simlik |
| Sinf: | Bir urugʻpallalilar |
| Turkum: | Lilium |
| Oila: | Liliyadoshlar |
| Binar nomi | |
| Lilium pensylvanicum | |
Pensilvaniya nilufari yoki dauriya nilufari (lotincha: Lílium pensylvánicum) — bir urugʻpallalilar sinfi liliyadoshlar oilasiga mansub bir pallali gulli oʻsimlik turi. Liliya turkumining Isolirion kenja turkumiga kiritilgan[1].
Nomi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Pensilvaniya nilufarlari birinchi marta 1805-yilda Jon Ker tomonidan „Lilium pensylvanicum“ nomi bilan tasvirlangan. Kehr bu oʻsimlikka „pensilvanicum“ nomini berdi, lekin bu tur Shimoliy Amerikada tabiiy ravishda oʻsmaydi. 1809-yilda olim oʻsimlik nomini Lilium dauricum — „Daurian“ deb oʻzgartirishga harakat qildi. Ushbu nom koʻplab adabiyotda uchraydi. Biroq, ICBN maʼlumotlariga koʻra, Lilium pensylvanicum nomini rad etish uchun hech qanday sabab yoʻq, shuning uchun nilufar nomi oʻzgarishsiz qoldi. Mahalliy aholi uni Sardana deb ham atashadi.
Botanika tavsifi
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Balandligi 1,4 m ga yetadigan koʻp yillik oʻt oʻsimlik. Poyasi qattiq, burchaksimon, yashil, baʼzan jigarrang, oq rangli tuk bilan qoplangan. piyozcha katta, diametri 7 sm gacha, sharsimon, oq, oʻtkir qobiqli.
Barglari soni 20-50 ta gacha, oʻsimtasimon, naysimon, uzunligi 18 sm, pastki qismi gorizontal, ustki qismi poyaga yopishgan.
Gullari tik, bir oʻsimlikda 1-5 dona, diametri 12,5 sm gacha, uzunligi 10 sm gacha boʻlgan 6 ta gultojibarg boʻlaklari boʻlib, ulardan uchtasi tashqi (sepals) uchta ichki qismida. Tojibarglar qizil-toʻq sariq, tagida sariq, binafsha-jigarrang dogʻlar bilan qoplangan, silliq.
Mevasi tuxumsimon, burchaksimon kapsula, tepasi yassilangan, taxminan 5x2 sm.
Shimoliy Amerikada Isolirionning yana bir turi, Filadelfiya nilufari (Lilium philadelphicum deb ham ataladi) baʼzan Daurian nilufari bilan adashtiriladi[2][3].
Tarqalish
[tahrir | manbasini tahrirlash]Daurian nilufar yovvoyi tabiatda Sharqiy Sibir va Uzoq Sharqda (Rossiyada — Yakutiya, Amur viloyati, Xabarovsk, Kamchatka, Primorsk oʻlkasi, Saxalin), shuningdek, Xitoy, Moʻgʻuliston va Shimoliy Koreyada oʻsadi.
Qoʻllanilishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ushbu turdagi nilufar manzarali oʻsimlik sifatida keng oʻstiriladi. Bir nechta bogʻ navlari yaratilgan.
Daurian nilufarining lilium bulboferum va dogʻli nilufar bilan sunʼiy ravishda oʻstirilgan duragaylari — Aurantiacum, Cloth of Gold, Sensation va Tottenhami deb ataladi.
Sinonimlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Lilium bulbiferum subsp. dauricum (Ker Gawl.) Baker, 1871
- Lilium bulbiferum var. wilsonii (T.Moore) Baker, 1873
- Lilium catesbaei Kunth, 1843, nom. illeg.
- Lilium dauricum Ker Gawl., 1809
- Lilium formosum Lem., 1865
- Lilium maculatum subsp. dauricum (Ker Gawl.) H.Hara, 1963
- Lilium maculatum var. dauricum (Ker Gawl.) Ohwi, 1965
- Lilium sachalinense Vrishcz, 1968
- Lilium spectabile Link, 1821
- Lilium umbellatum hort. ex Baker, 1875, nom. illeg.
- Lilium wilsonii T.Moore, 1868
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Ker Gawler, John Bellenden 1805. Botanical Magazine 22: plate 872 + 2 subsequent text pages description in Latin, commentary in English, full-page color illustration
- ↑ アイヌ民族博物館（白老町） Ainu Museum (Wayback Machine saytida 2018-10-02 sanasida arxivlangan) in Japanese
- ↑ „平成16年ふるさと切手「北海道遺産II」の発行 Japan Post“. in Japanese