Kontent qismiga oʻtish

Logan

Koordinatalari: 60°34′02″N 140°24′19″W / 60.56722°N 140.40528°W / 60.56722; -140.40528
Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Logan

Logan tog'i Kanada
Boshqa nomi en/Mount Logan
Joylashuvi Kanada Kanada Yukon
Koordinatalar 60°34′02″N 140°24′19″W / 60.56722°N 140.40528°W / 60.56722; -140.40528
Togʻ tizmasi Kordileri
Choʻqqisi 5247 metr[1]
Balandligi 5956 metr[2][3]
Ilk koʻtarilishi 23-iyun 1925-yil, Albert Makkarti, Uilyam Foster, Endy Teylor, Norman Red, Allen Karp, Frederik Labmert


Logan Kanadadagi eng baland choʻqqi (dengiz sathidan 5956 metr balandlikda) va Shimoliy Amerikadagi Denali togʻidan keyin ikkinchi eng baland choʻqqidir. Yukon hududining janubi-gʻarbiy qismidagi Kluane milliy bogʻida, Alyaska chegarasidan 40 kilometr sharqda, Sent-Elias togʻ tizmasida joylashgan. Logan togʻi nisbiy balandligi boʻyicha dunyodagi eng baland togʻlardan biri boʻlib, Everest, Akonkagua, Denali, Kilimanjaro va Kristobal Kolondan keyin oltinchi oʻrinda turadi.

Choʻqqiga birinchi koʻtarilish 1925-yil 23-iyunda Albert Makkarti, Uilyam Foster, Endi Teylor, Norman Red, Allen Karp va Frederik Labmertdan iborat alpinistlar guruhi tomonidan amalga oshirildi. 2010-yil may oyida ikki yapon alpinisti Yasushi Okada va Katsutaka Yokoyama Logan togʻining ilgari koʻtarilmagan janubi-sharqiy tomoniga koʻtarilishdi, 2011-yilda u alpinizm olamidagi eng nufuzli mukofot — Oltin Muz boltasi bilan taqdirlangan.

Etimologiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]
William Logan

1890-yilda AQSh Geologiya xizmatidan Alyaskaning geologi va tadqiqotchisi Israel Russell birinchi marta togʻ tizmasini tasvirlab berdi[4][5]. 2000-yilda Kanada Bosh vaziri Jan Kretyen togʻ yaqinda vafot etgan Kanada siyosatchisi, sobiq bosh vazir Per Elliot Tryudo sharafiga Tryudo (fransuz Tryudo) deb oʻzgartirishni taklif qildi. Taklif jamoatchilik tomonidan salbiy qabul qilindi va natijada Logan togʻi asl nomini saqlab qoldi[6][7][8].

Fizik-geografik xususiyatlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Logan togʻ massivining 3D koʻrinishi

Logan togʻi Yukon hududining janubi-gʻarbiy qismidagi Kluane milliy bogʻida joylashgan va Avliyo Elias togʻlarining bir qismi xisoblanadi. Dengiz sathidan 5956 metr balandlikda joylashgan Logan togʻi Kanadadagi eng baland choʻqqi va Shimoliy Amerikadagi Denali togʻidan keyin ikkinchi eng baland choʻqqidir. Logan tepaligidan Alyaska koʻrfaziga qadar boʻlgan masofa janubda taxminan 100 km, Alyaska bilan chegarada — gʻarbda 40 kmdan kam[9]. Logan togʻi massivi dunyodagi eng katta massivlardan biri hisoblanadi. Togʻ poydevori 100 kilometrdan oshadi. 5000 metr balandlikda uzunligi 20 kilometrdan ortiq boʻlgan katta plato mavjud[10].

Bir necha million yil oldin, muzlik davrida, Logan massivi qor va muz qatlami bilan qoplana boshlagan, bu pleystosen muzlik davrida yanada koʻpaydi va hozirgi kungacha saqlanib qoldi. Loganning yuqori qismi deyarli butunlay katta muz qatlami bilan qoplangan, baʼzi qismlarida qalinligi 300 metrga yetadi. Togʻ jinslarining chiqishi Yuqori balandlik 1992-yilgacha sammitning aniq balandligi nomaʼlum edi. Choʻqqining balandligini birinchi marta oʻlchash 1913-yilda Xalqaro chegara komissiyasi[en] tadqiqotchilari tomonidan amalga oshirilgan. Triangulyatsiya usulidan foydalanib, ular choʻqqining dengiz sathidan 6050 metrga teng boʻlgan taxminiy balandligini aniqladilar. 1949-yilda Valter Vud choʻqqining balandligini tuzatdi va yangi qiymat 5964 metrni tashkil etdi. Logan loyihasi davomida tadqiqotchi Xoldsvort topografik tadqiqot oʻtkazdi, uning davomida choʻqqining yangi balandligi — 5945 metrni aniqladi [13] [14]. 1992-yil may-iyun oylarida Kanada Geografik Jamiyati Kanada Geodeziya va Parklar Kanada bilan birgalikda ekspeditsiyani tashkil qildi, uning davomida choʻqqining hozirgi balandligi dengiz sathidan 5956 metrga teng [2].

Logan choʻqqisining nisbiy balandligi 5247 metrni tashkil etadi, Denali Loganga nisbatan ota-ona togʻi hisoblanadi. Choʻqqilar orasidagi minimal balandlik Alyaskadagi Mentasta dovoni[en]da (dengiz sathidan 709 metr balandlikda) [1] erishiladi. Logan togʻi nisbiy balandligi boʻyicha dunyodagi eng baland togʻlardan biri boʻlib, Everest, Akonkagua, Denali, Kilimanjaro va Kristobal Kolondan keyin oltinchi oʻrinda turadi[15].asosan massivning ikkilamchi va asosiy choʻqqilari yaqinida kuzatiladi. Olimlarning fikriga koʻra, muz qoplamining pastki qatlamlari bir necha yuz ming yilgacha erimasdan saqlanib qolishi mumkin, chunki togʻdagi harorat vaqt oʻtishi bilan bir oz oʻzgargan holos[11][12].

Logan togʻining yon bagʻirlarida bir nechta muzliklar paydo boʻlgan, ularning eng kattasi uzunligi 122 kilometr boʻlgan Xabbard muzligi, choʻqqining sharqiy tizmasidan oqib oʻtadigan Alyaskadagi Yakutat koʻrfazi va Koʻngilsizlik koʻrfaziga tutashgan, 85 kilometr uzunlikdagi Logan muzligi,Loganning shimoliy yonbagʻridan boshlanib, shimoli-gʻarbiy yoʻnalishda oqib, Chitina daryosining oʻzanini hosil qiladi[13][14].

Yuqori balandlik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1992-yilgacha togʻning aniq balandligi nomaʼlum edi. Choʻqqining balandligini birinchi marta oʻlchash 1913-yilda Xalqaro chegara komissiyasi tadqiqotchilari tomonidan amalga oshirilgan. Triangulyatsiya usulidan foydalanib, ular choʻqqining dengiz sathidan 6050 metrga teng boʻlgan taxminiy balandligini aniqladilar. 1949-yilda Valter Vud choʻqqining balandligini qayta oʻlchadi va yangi qiymat 5964 metrni tashkil etdi. Logan loyihasi davomida tadqiqotchi Xoldsvort topografik tadqiqot oʻtkazdi, tadqiqot davomida choʻqqining yangi balandligi — 5945 metrni tashkil etishi aniqladi[15][16]. 1992-yil may-iyun oylarida Kanada Geografik Jamiyati Kanada Geodeziya tashkiloti Kanada bogʻlar uyushmasi bilan birgalikda ekspeditsiyani tashkil qildi, ekspiditsiya davomida choʻqqining hozirgi balandligi dengiz sathidan 5956 metrga teng ekanligi aniqlandi[17].

Logan choʻqqisining nisbiy balandligi 5247 metrni tashkil etadi, Denali Loganga nisbatan biroz baland hisoblanadi. Choʻqqilar orasidagi minimal balandlik Alyaskadagi Mentasta dovonida (dengiz sathidan 709 metr balandlikda)[18] kuzatiladi. Logan togʻi nisbiy balandligi boʻyicha dunyodagi eng baland togʻlardan biri boʻlib, Everest, Akonkagua, Denali, Kilimanjaro va Kristobal Kolondan keyin oltinchi oʻrinda turadi[19].

Massiv choʻqqisi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Logan massivida asosiy choʻqqidan tashqari qoʻshimcha ravishda dengiz sathidan balandligi 5000 metrdan ortiq boʻlgan bir nechta kichik choʻqqilar mavjud. Ularning barchasi nisbiy balandligi 400 metrdan kam. Shu bilan birga, Kanadadagi 12 ta eng baland togʻlarning 11 tasi Logan massiviga tegishli (asosiy choʻqqi va oʻnta kichik choʻqqilar). Logan massiviga kirmagan choʻqqilardan faqat Avliyo Elias togʻi ushbu roʻyxatga kiritilgan[20].

Choʻqqi nomi[21] Absolyut balandlik[22] Nisbiy balandlik Koordinatalar
Asosoiy choʻqqi (Logan) 5956 m 5247 m[23] 60°34′02″N 140°26′07″W / 60.56722°N 140.43528°W / 60.56722; -140.43528[24]
Filipp Pik
Phillipe peak 		5920 m 240 m[25] 60°34′45″N 140°24′20″W / 60.57917°N 140.40556°W / 60.57917; -140.40556[26]
Ist-Pik
East Peak 		5898 m 178 m[27] 60°34′32″N 140°22′04″W / 60.57556°N 140.36778°W / 60.57556; -140.36778[28]
Xyustons-pik
Houstons Peak 		5720 m 40 m[29] 60°35′05″N 140°27′24″W / 60.58472°N 140.45667°W / 60.58472; -140.45667[30]
Prospektors-Pik
Prospectors Peak 		5644 m 324 m[31] 60°35′59″N 140°30′43″W / 60.59972°N 140.51194°W / 60.59972; -140.51194[32]
AYNA-Pik
AINA Peak 		5600 m 80 m[33] 60°36′32″N 140°31′51″W / 60.60889°N 140.53083°W / 60.60889; -140.53083[34]
Rassel-Pik
Russell Peak 		5560 m 40 m[35] 60°35′33″N 140°29′12″W / 60.59250°N 140.48667°W / 60.59250; -140.48667[36]
Tyudor-Pik
Tudor Peak 		5520 m 160 m[37] 60°36′59″N 140°29′40″W / 60.61639°N 140.49444°W / 60.61639; -140.49444[38]
Sakson-Pik
Saxon Peak 		5520 m 60 m[39] 60°37′14″N 140°28′01″W / 60.62056°N 140.46694°W / 60.62056; -140.46694[40]
Queen-Pik
Queen Peak 		5380 m 140 m[41] 60°36′35″N 140°35′19″W / 60.60972°N 140.58861°W / 60.60972; -140.58861[42]
Kapet-Pik
Capet Peak 		5250 m 210 m[43] 60°38′15″N 140°32′44″W / 60.63750°N 140.54556°W / 60.63750; -140.54556[44]

Geologiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Umuman Sent-Elias togʻlari va ayniqsa Logan choʻqqisi ikkita litosfera plitalarining tutashgan joyida joylashgan: Tinch okeani va Shimoliy Amerika. Bu hududda togʻ oʻsish jarayoni plitalarning birikishi tufayli 600 million yilga yaqin vaqt oraligʻida maʼlum bir tanaffuslar bilan davom etgan va soʻnggi 160 million yil davomida uzluksiz davom etmoda[45][46].

Geologik standartlarga koʻra, Logan juda yosh choʻqqi xisoblanadi. Logan togʻining zamonaviy koʻrinishi taxminan 153 million yil oldin vulqon va choʻkindi jinslardan shakllana boshlagan, ammo tosh massasi 20 million yil oldin yuzaga kelgan. Oʻsha vaqtga qadar bu hudud past tepaliklar hududi edi. Logan tosh massasining oʻzi hali ham oʻsib borayotgan katta batolitning tepa qismidur. 1992-yilgi ekspeditsiyaning maqsadlaridan biri choʻqqining balandligini aniqlashdan tashqari, togʻning oʻsish sur’atlarini ham oʻrganish edi. Buning uchun togʻning turli nuqtalarida markerlar oʻrnatildi, ularga koʻra kelajakda bu koʻrsatkich oʻlchanishi rejalashtirilgan[47][48][49].

Logan massivida taxminan 20% kvarts, 65% oq va pushti dala shpati va 15% jigarrang biotit slyuda mavjud. Geologlar bu tarkibni kvarts diorit deb atashadi[50].

Iqlim

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Logandagi iqlim sharoiti asosan Alyaska koʻrfazining yaqinligi bilan bogʻliq. Koʻrfazda past atmosfera bosimi hukmron boʻlgan hududlar Tinch okeanidan kuchli, nam gʻarbiy shamolni hosil qiladi, shamol Sent-Elias tizmasi tomon esadi. 2000 m va undan yuqori balandlikka koʻtarilgan havo massalari soviydi hamda yomgʻir va qor shaklida tushadi. Choʻqqiga yaqinroqda (taxminan 5000 m balandlikdagi platoda) shamol tezligi yozda 30 km / soatga, qishda esa 100 km / soatdan oshadi. Yillik yogʻingarchilik darajasi balandlikka bogʻliq boʻlib, dengiz sathidan 3000-4000 m balandlikda qorning maksimal darajasi 4 metrgacha yetadi. 5000 m balandlikda yillik yogʻingarchilik 0,5 m qordan oshmaydi[51].

5000 m balandlikdagi oʻrtacha yillik harorat yozda −2° dan qishda −45° Sgacha oʻzgarib turadi, oʻrtacha yillik harorat −27° S. Bu balandlikda qor va muzning erishi kam uchraydi[52]. Togʻdagi mutlaq minimal harorat rekordi 1991-yil 26-mayda qayd etilgan (-77,5 ° C), bu Antarktidadan tashqarida qayd etilgan eng past haroratdir. Biroq, bu harorat rekord boʻlmadi, chunki bu harorat juda yuoqri balandlikda qayd etilgan edi[53].

Choʻqqini zabt etish

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Zabt etish tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Birinchi xarakat

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1922-yilda Toronto universiteti professori Artur Koulman Kanada Alp togʻlari klubini Kanadadagi shu paytgacha koʻtarilmagan eng baland choʻqqiga chiqish uchun taklif qildi. 1923-yil kuzida Vankuverdagi Alp klubining yigʻilishida ekspeditsiyani tashkil etish toʻgʻrisida ijobiy qaror qabul qilindi va guruh aʼzolari ham tanlab olindi[54]. Ekspeditsiyaga Kanadalik alpinist Albert Makkarti boshchilik qildi. Guruhga kanadaliklardan Uilyam Foster va Frederik Lambert, Amerikaliklardan Endi Teylor, Norman Rid, Allen Karp, Robert Morgan va Genri Xoll Juniorlar kirishgandi[55][56][57][58].

1923 va 1924-yillar togʻ etagiga eng yaxshi yoʻlni izlash uchun ekspiditsiya uyushtirildi. Oʻsha paytda Kanadaning bu qismida infratuzilma rivojlanmagan edi. 1924-yil yozida Makkarti 45 kunlik razvedka ekspeditsiyasini oʻtkazish uchun Chitina muzliklari bazasiga yetib bordi. Natijada, MakKarti oʻsha paytda eng koʻp oʻrganilgan Alyaskadagi kichik kon qishlogʻi orqali yoʻlni tanladi[59][60][61].

Choʻqqiga boʻlgan yoʻllarni oʻrganib chiqqandan soʻng, Makkarti ekspeditsiyaning muvaffaqiyati uchun jihozlarning bir qismini togʻ etagiga oldindan yetkazib berish kerak degan xulosaga keldi va buni 1925-yil qishda qilishni taklif qildi. Tayyorgarlik fevral oyida boshlandi va ikki oy davom etdi, shu vaqt ichida Makkarti, Teylor va toʻrtta yordamchi hamda uchta itlar guruhi 4 tonna jihozni deyarli asosiy lager maydoniga muvaffaqiyatli yetkazib berishdi. Qaytib, ikki hafta dam olgandan soʻng, Makkarti jamoa bilan uchrashdi va ekspeditsiyaning asosiy bosqichiga yoʻl oldi[62].

1925-yil 2-mayda guruh Sietldan Kordovaga suzib ketdi. 12-may kuni guruh Makkarti shahriga yetib keldi, u yerdan ekspiditsiyaning piyoda yurish qismi boshlandi. 5 kun ichida 140 km masofani bosib oʻtgan ekspeditsiya Chitina muzligi etagiga etib bordi. Otlarni qoldirib, ular muzlik boʻylab choʻqqi etagiga qarab yoʻllarini davom ettirdilar U yergacha yana 70-80 km yurish kerak edi[63][64].

Muzlikdan oʻtish va togʻ tizmasidan yuqoriga koʻtarilish yoʻlini ular bir necha bosqichda olib yurishlari kerak boʻlgan katta miqdordagi jihozlar hamda yomon ob-havo tufayli murakkablashdi. 25-mayda ular Ogilvi muzligi etagiga 2377 m balandlikka koʻtarilishdi, 6-iyunda guruh 3110 m balandlikka etib, Qirol dovoniga yaqinlashdi. 16-iyun kuni xavfsiz yoʻlni uzoq izlashdan soʻng guruh choʻqqiga olib boradigan platoda 5090 m balandlikka muvaffaqiyatli chiqdi. 22-iyun kuni guruh platoda vaqtincha lager qurdi va ertasi kuni, 23-iyunda kuchli shamol va quyuq tumanga qaramay, oltita alpinist choʻqqiga chiqishdi. Soat 16:00 da ular taxmin qilingan choʻqqiga yetib borishdi, ammo u kichik choʻqqi boʻlib chiqdi va undan asosiy choʻqqini koʻrdilar. Asosiy choʻqqi hali ikki chaqirimcha narida edi. Soat 20:00 da butun guruh (Albert Makkarti, Uilyam Foster, Endi Teylor, Norman Rid, Allen Karp, Frederik Lambert) asosiy choʻqqiga muvaffaqiyatli yetib borishdi[65][66][67][68].

Oʻsha kuni ular ortga lagerga tushishga imkonlari boʻlmagani uchun ular tunni togʻdagi gʻorda oʻtkazishga majbur boʻlishdi. Ertasi kuni ular tushishni davom ettirishdi, ammo bu koʻplab omillar bilan murakkablashdi: Lambertning ahvoli yomon edi, quyuq tuman va ob-havo yomonligi. Hamma narsaga qaramay, 24-iyun kuni kechqurun ular ekspiditsiyada jami 42 soat vaqt sarflab, lagerga muvaffaqiyatli yetib kelishdi. 25-iyun dam olish bilan oʻtdi. 26-iyun kuni guruh tushishni davom ettirdi va 27-iyun kuni ertalab Qirol dovoniga yetib kelishdi[69]. Guruh nihoyat 15-iyul kuni Makkartiga qaytib keldi. Guruhning Makkartidan ketishi va qaytishidan boshlab butun ekspeditsiya 65 kun davom etdi. yoʻnalish uzunligi 440 km[70][71][72] edi.

Logan choʻqqisiga navbatdagi koʻtarilish 25 yildan soʻng boʻlib oʻtdi — 1950-yilda birinchi guruh faxriysi Norman Rid (oʻsha paytda u allaqachon 60 yoshda edi) va Shveytsariyalik alpinist Andre Roch yoʻnalish boʻylab chiqishdi. Oʻsha yili yana bir guruh alpinistlar xuddi shu yoʻnalish boʻylab choʻqqiga koʻtarilishdi[73].

Boshqa yoʻnalish boʻyicha koʻtarilish

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Logan choʻqqisining Sharqiy tizmasidagi alpinist

1957-yil 19-iyulda Don Monk va Gil Roberts sharqiy tizma boʻylab choʻqqiga birinchi boʻlib koʻtarilishdi. 1965-yil avgust oyi oʻrtalarida Dik Long, Alen Stak, Jon Evans, Franklin Kol va Pol Bekon Hummingbird yoʻnalishi boʻyicha ilk marotaba koʻtarilishdi[74][75] Worbleu yoʻnalish (janubiy devor) birinchi marta 1977-yilda kanadaliklar Deyv Jons, Frank Baumann, Fred Tisyen, Jey Peyj va shveytsariyalik Rene Baucher[76][77] tomonidan koʻtarilgan. 1979-yil 19-iyunda 22 kunlik toqqa chiqishdan soʻng Maykl Daun, Pol Kindri, Jon Xou va Jon Vittmyer shimoli-gʻarbiy tizma boʻylab choʻqqiga chiqishdi. Xuddi shu yili, 30-iyun va 1-iyulda shimoliy-shimoli-gʻarbiy tizmada (Raymond Yotterand, Alan Burgess, Jim Elzinga va Jon Laflan) koʻtarildi[78].

2010-yilda ikki yapon alpinisti Yasushi Okada (yap.岡田康) va Katsutaka Yokoyama(yap.横山勝丘) Shimoliy Amerikaning eng devorlaridan biri boʻlgan, ilgari xech kim koʻtarilmagan janubi-sharqiy tomondan koʻtarilishdi. Devorga koʻtarilish 3 kun davom etdi (4-7-may), bu vaqt ichida ular 2500 metrli devorga koʻtarilib, sharqiy choʻqqigacha etib borishdi. Bu juftlik 8-may kuni sharqiy tizma boʻylab tayanch lagerga tushib, bir kunda 30 km yoʻlni bosib oʻtdi. Koʻtarilishdan oldin ular 8 kun mobaynida iqlimga moslashishdi, bu vaqt davomida koʻtarilish yoʻli boʻylab tushish mumkin emasligi maʼlum boʻldi. Okada va Yokoyama yoʻnalsihni I-TO deb nomlashdi. 2011-yilda bu koʻtarilish uchun ular alpinistlar orasida eng yuqori mukofot — Oltin Muz boltasi bilan taqdirlandilar[79][80][81].

Togʻga chiqish yoʻllari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Logan choʻqqisiga chiqishni tashkil qilish uchun Kluane milliy bogʻi maʼmuriyatidan ruxsat olish kerak. Ekspeditsiyalar kamida toʻrtta alpinistdan iborat boʻlishi va togʻga chiqishning toʻliq rejasini, shu jumladan yoʻnalishni, jihozlar roʻyxatini, individual va guruhli tarkibni taqdim etish kerak. Qoidaga koʻra, koʻtarilish uchun ariza ekspeditsiya boshlanishidan kamida 90 kun oldin yuborilishi kerak. Togʻga koʻtarilish mavsumi qisqa — aprel oyining oxiridan iyul oyining boshigacha. Aksariyat ekspeditsiyalar togʻga muzliklarga qoʻnishga moslashtirilgan samolyotlar yoki vertolyotda borishni afzal koʻradilar. Bunday holda, togʻga chiqishga ruxsat olishdan oldin, Kluane milliy bogʻi hududiga havo transporti qoʻnishi uchun ruxsat olish kerak[82][83][84][85][86]

Klassik koʻtarilish yoʻnaishi koʻngillilar yoʻnalishini takrorlaydi va 2700 m balandlikdagi Kintino Sella muzligidan boshlanadi, u yerdan ekspeditsiyalar 3380 m balandlikdagi Qirol xandaqining tayanch lageriga oʻtadi. jismoniy jihatdan ancha qiyin deb hisoblanadi. Biroq, bu yoʻnalish eng oson, uni alpinistlarning 70% tanlaydi. Toʻliq koʻtarilish taxminan uch hafta davom etadi va oltita oraliq lagerni oʻrnatishni talab qiladi[87].

Alpinistlarning 20%ga yaqini tanlagan ikkinchi eng mashhur yoʻnalish sharqiy tizma boʻylab oʻtadi va 2000 m balandlikdagi Xabbard muzligidan bosh lager maydoniga 8 km masofada (dengiz sathidan 2400 m balandlikda) boshlanadi.). Texnik jihatdan, koʻtarilish klassik yoʻnalishga qaraganda biroz qiyinroq va 70 ° gacha boʻlgan qiyalikka ega boʻlgan tepaliklarni oʻz ichiga oladi. Qoidaga koʻra, sharqiy tizmaga chiqish ham taxminan uch hafta davom etadi[88][89].

Logan loyihasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1966-yilda Shimoliy Amerika Arktika Instituti (ing. Arctic Institute of North America, qisqartma AINA) yuqori balandlik sharoitida fiziologik tadqiqotlar oʻtkazish loyihasini boshladi. Laboratoriya oʻrnatilishi mumkin boʻlgan joy sifatida Logan togʻi koʻrib chiqildi. Uchuvchi Fil Apton va alpinist Barri Bishop Logan platosini kashf qilish uchun yoʻlga chiqishdi. Tekshiruv natijalariga koʻra, plato laboratoriya oʻrnatish uchun qulay joy deb topildi: bu yerda samolyot qoʻnish mumkin edi, plato juda yumshoq va yorilishlar mavjud emas edi[90].

1967-yil iyul oyida Bishop boshchiligidagi sakkiz kishilik guruh (alpinistlar, olimlar hamda AQSh va Kanada askarlari) platoga koʻtarilishdi. Koʻtarilish vaqtida guruh ikki aʼzosining ahvoli yomonlashgan va ular tajribali alpinist nazorati ostida pastga tushishga majbur boʻlgan. Ekspeditsiyaning qolgan aʼzolari platoga muvaffaqiyatli yetib kelishdi va u yerda 5311 m balandlikda 6 dan 9 m gacha oʻlchamdagi yogʻoch laboratoriyani oʻrnatishni boshladilar. Biroq ob-havoning yomonlashishi ularning ishlarini yakunlashiga xalaqit berdi. Laboratoriya joylashgan joyni bayroq bilan belgilab, ular samolyotda ortga qaytishdi[91].

Keyingi yilning iyun oyida toʻrt kishidan iborat guruh laboratoriyani oʻrnatishni davom ettirish uchun yana platoga chiqdi. Oʻtgan yilgi binolar butunlay qor bilan qoplangan va ularning joylashishini faqat fotosuratlarda tahlil qilish orqali aniqlash mumkin edi. Laboratoriya 5311 m balandlikda muvaffaqiyatli oʻrnatildi va oʻsha paytdagi eng baland togʻ laboratoriyasiga aylandi[92]. Tadqiqotda harbiy koʻngillilar ishtirok etdi. Tadqiqot oʻtkazish uchun doktor Valter Vud dasturga tibbiyot fanlari doktori, Balandlik tibbiyotining asoschisi Charlz Xyustonni taklif qildi. Xyustonning loyiha doirasidagi tadqiqotlarining asosiy yoʻnalishi u birinchi boʻlib aniqlagan baland togʻda koʻz toʻr pardasiga qon quyilish, togʻ kasalligi va oʻpka shishi sabablari boʻldi. Bundan tashqari, loyiha doirasida glatsiologik, topografik va meteorologik tadqiqotlar olib borildi, xususan, togʻning balandligi 5645 m gacha aniqlandi[93][94]. „Logan loyihasi“ 10 yildan ortiq davom etdi va 1979-yilda yakunlandi. Loyiha tugaganidan bir yil oʻtgach, Xyustonning balandlik fiziologiyasini oʻrganish boʻyicha ishining birinchi qismi,Yuqoriga koʻtarilsih: Inson va balandlik hikoyasi[95] nashr etildi.

Logan togʻi sanʼatda

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2015-yilda kanadalik rassom va kinorejissyor Kori Trepanierning koʻp yillik hujjatli loyihasi boʻlgan True Wild: A Legacy for the National Parksning birinchi 85 daqiqalik True Wild: Kluane epizodini chiqardi, unda Kluane milliy bogʻi haqida hikoya qilinadi ayniqsa Logan togʻi asosiy eʼtibor markazida[96].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ http://www.peakbagger.com/peak.aspx?pid=541
  2. ↑ http://www.peakbagger.com/peak.aspx?pid=541
  3. ↑ „arxiv nusxasi“. 2012-yil 21-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-iyun.
  4. ↑ „arxiv nusxasi“. 2012-yil 21-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-iyun.
  5. ↑ http://summitsofcanada.net/canatrek/summits/yukon.html
  6. ↑ „arxiv nusxasi“. 2007-yil 16-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-iyun.
  7. ↑ „arxiv nusxasi“. 2007-yil 16-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-iyun.
  8. ↑ „arxiv nusxasi“. 2007-yil 30-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-iyun.
  9. ↑ https://archive.org/details/pushinglimitssto0000scot
  10. ↑ https://archive.org/details/pushinglimitssto0000scot
  11. ↑ „arxiv nusxasi“. 2016-yil 20-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-iyun.
  12. ↑ https://park.org/Canada/logan96/geology.html
  13. ↑ https://books.google.ru/books?id=qMR2k9mUtlYC&printsec=frontcover&hl=ru#v=onepage&q&f=false
  14. ↑ https://archive.org/details/williamedmondlog0000wind
  15. ↑ http://aac-publications.s3.amazonaws.com/documents/aaj/1975/PDF/AAJ_1975_20_1_013.pdf
  16. ↑ https://dx.doi.org/10.2307%2F3673956
  17. ↑ „arxiv nusxasi“. 2012-yil 21-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-iyun.
  18. ↑ http://www.peakbagger.com/peak.aspx?pid=541
  19. ↑ https://www.peakbagger.com/list.aspx?lid=403
  20. ↑ https://www.peakbagger.com/list.aspx?lid=21101
  21. ↑ https://www.peakbagger.com/peak.aspx?pid=539
  22. ↑ https://www.peakbagger.com/peak.aspx?pid=539
  23. ↑ https://www.peakbagger.com/peak.aspx?pid=539
  24. ↑ https://www.peakbagger.com/peak.aspx?pid=539
  25. ↑ https://www.peakbagger.com/peak.aspx?pid=539
  26. ↑ https://www.peakbagger.com/peak.aspx?pid=539
  27. ↑ https://www.peakbagger.com/peak.aspx?pid=539
  28. ↑ https://www.peakbagger.com/peak.aspx?pid=539
  29. ↑ https://www.peakbagger.com/peak.aspx?pid=539
  30. ↑ https://www.peakbagger.com/peak.aspx?pid=539
  31. ↑ https://www.peakbagger.com/peak.aspx?pid=539
  32. ↑ https://www.peakbagger.com/peak.aspx?pid=539
  33. ↑ https://www.peakbagger.com/peak.aspx?pid=539
  34. ↑ https://www.peakbagger.com/peak.aspx?pid=539
  35. ↑ https://www.peakbagger.com/peak.aspx?pid=539
  36. ↑ https://www.peakbagger.com/peak.aspx?pid=539
  37. ↑ https://www.peakbagger.com/peak.aspx?pid=539
  38. ↑ https://www.peakbagger.com/peak.aspx?pid=539
  39. ↑ https://www.peakbagger.com/peak.aspx?pid=539
  40. ↑ https://www.peakbagger.com/peak.aspx?pid=539
  41. ↑ https://www.peakbagger.com/peak.aspx?pid=539
  42. ↑ https://www.peakbagger.com/peak.aspx?pid=539
  43. ↑ https://www.peakbagger.com/peak.aspx?pid=539
  44. ↑ https://www.peakbagger.com/peak.aspx?pid=539
  45. ↑ https://park.org/Canada/logan96/geology.html
  46. ↑ „arxiv nusxasi“. 2019-yil 3-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-iyun.
  47. ↑ https://park.org/Canada/logan96/geology.html
  48. ↑ „arxiv nusxasi“. 2019-yil 3-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-iyun.
  49. ↑ „arxiv nusxasi“. 2019-yil 29-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-iyun.
  50. ↑ „arxiv nusxasi“. 2019-yil 29-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-iyun.
  51. ↑ „arxiv nusxasi“. 2016-yil 20-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-iyun.
  52. ↑ „arxiv nusxasi“. 2016-yil 20-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-iyun.
  53. ↑ http://summitsofcanada.net/canatrek/summits/yukon.html
  54. ↑ https://archive.org/details/sim_geographical-journal_1926-01_68_1/page/1
  55. ↑ „arxiv nusxasi“. 2016-yil 20-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-iyun.
  56. ↑ http://www.pc.gc.ca/apps/cseh-twih/archives2_E.asp?id=323
  57. ↑ https://archive.org/details/pushinglimitssto0000scot
  58. ↑ „arxiv nusxasi“. 2019-yil 4-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-iyun.
  59. ↑ „arxiv nusxasi“. 2016-yil 20-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-iyun.
  60. ↑ „arxiv nusxasi“. 2019-yil 4-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-iyun.
  61. ↑ https://archive.org/details/pushinglimitssto0000scot
  62. ↑ „arxiv nusxasi“. 2019-yil 4-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-iyun.
  63. ↑ „arxiv nusxasi“. 2016-yil 20-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-iyun.
  64. ↑ https://archive.org/details/pushinglimitssto0000scot
  65. ↑ „arxiv nusxasi“. 2016-yil 20-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-iyun.
  66. ↑ http://www.pc.gc.ca/apps/cseh-twih/archives2_E.asp?id=323
  67. ↑ https://archive.org/details/pushinglimitssto0000scot
  68. ↑ Chris Jones. Climbing in North America. — University of California Press, 1979.
  69. ↑ Chris Jones. Climbing in North America. — University of California Press, 1979.
  70. ↑ „arxiv nusxasi“. 2016-yil 20-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-iyun.
  71. ↑ http://www.pc.gc.ca/apps/cseh-twih/archives2_E.asp?id=323
  72. ↑ https://archive.org/details/pushinglimitssto0000scot
  73. ↑ „arxiv nusxasi“. 2016-yil 20-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-iyun.
  74. ↑ https://archive.org/details/waystoskyhistori0000selt
  75. ↑ http://www.alpinist.com/doc/web10x/wfeature-logan-journal
  76. ↑ http://www.alpinist.com/doc/web10x/wfeature-logan-journal
  77. ↑ https://archive.org/details/pushinglimitssto0000scot
  78. ↑ http://publications.americanalpineclub.org/articles/12198055700#
  79. ↑ http://www.alpinist.com/doc/web11s/newswire-piolet-dor-2011
  80. ↑ http://www.alpinist.com/doc/web10s/newswire-logan-giri-giri
  81. ↑ https://www.climbing.com/news/superb-new-route-on-mt-logan/
  82. ↑ http://summitsofcanada.net/canatrek/summits/yukon.html
  83. ↑ „arxiv nusxasi“. 2019-yil 29-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-iyun.
  84. ↑ https://www.pc.gc.ca/en/pn-np/yt/kluane/activ/aeriennes-flightseeing
  85. ↑ https://www.summitpost.org/logan-massif/150624
  86. ↑ Jack Bennett. Not Won in a Day: Climbing Canadaʼs Highpoints. — Rocky Mountain Books Ltd, 1999.
  87. ↑ Jack Bennett. Not Won in a Day: Climbing Canadaʼs Highpoints. — Rocky Mountain Books Ltd, 1999
  88. ↑ http://summitsofcanada.net/canatrek/summits/yukon.html
  89. ↑ Jack Bennett. Not Won in a Day: Climbing Canadaʼs Highpoints. — Rocky Mountain Books Ltd, 1999.
  90. ↑ Joseph C. LaBelle. Life and Research at 5,311 Meters, Mount Logan, Yukon: Physiology Studies (angl.) // Mountain Research and Development. — 1996.
  91. ↑ Joseph C. LaBelle. Life and Research at 5,311 Meters, Mount Logan, Yukon: Physiology Studies (angl.) // Mountain Research and Development. — 1996
  92. ↑ Joseph C. LaBelle. Life and Research at 5,311 Meters, Mount Logan, Yukon: Physiology Studies (angl.) // Mountain Research and Development. — 1996.
  93. ↑ Joseph C. LaBelle. Life and Research at 5,311 Meters, Mount Logan, Yukon: Physiology Studies (angl.) // Mountain Research and Development. — 1996.
  94. ↑ https://www.wemjournal.org/article/S0953-9859(92)71231-5/pdf
  95. ↑ https://www.wemjournal.org/article/S0953-9859(92)71231-5/pdf
  96. ↑ https://www.alternativesjournal.ca/community/blogs/current-events/cory-trépaniers-true-wild

Adabiyotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Logan&oldid=3779493" dan olindi