Login
Kompyuter xavfsizligi sohasida tizimga kirish shaxsning oʻzini identifikatsiyalash va autentifikatsiya qilish orqali kompyuter tizimiga kirish jarayonidir. Foydalanuvchi hisob maʼlumotlari odatda foydalanuvchi nomi va mos parolning shaklidir[1] va bu hisobga olish maʼlumotlarining oʻzi baʼzan login (yoki tizimga kirish) deb ataladi[2][1]. Amalda, zamonaviy xavfsiz tizimlar koʻpincha qoʻshimcha xavfsizlik uchun elektron pochta yoki SMS tasdiqlash kodi kabi ikki bosqichli himoya tizimini talab qiladi. Login foydalanuvchiga yangi veb-saytga kirish yoki hisob yaratish uchun ijtimoiy tarmoq xizmatidagi mavjud foydalanuvchi hisob maʼlumotlaridan foydalanish imkonini beradi. Kirish kerak boʻlmagan taqdirda, foydalanuvchi tizimdan chiqishi mumkin.
Jarayon
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tizimga kirish odatda maʼlum bir sahifa, veb-sayt yoki dasturga kirish uchun ishlatiladi. Buni esa huquqbuzarlar koʻra olmaydi. Foydalanuvchi tizimga kirgandan soʻng, login tokeni foydalanuvchi saytga ulanganda qanday harakatlar qilganini koʻrish mumkin. Tizimdan chiqish foydalanuvchi tomonidan tegishli buyruqni kiritish yoki veb-sayt havolasi yorligʻidagi chiqish belgisini bosish orqali baʼzi harakatlarni amalga oshirishi mumkin. Bunda shuningdek, foydalanuvchi oʻz ish stantsiyasini oʻchirish, veb-brauzer oynasini yopish, veb-saytni tark etish yoki veb-saytni belgilangan muddat ichida yangilamaslik kabi amallarni oshirishi mumkin.
Kirish sahifasida kirish yoki chiqishdan keyin qayerga qayta yoʻnaltirishni koʻrsatadigan qaytish URL parametri boʻlishi mumkin. Masalan, bu saytda returnto= .
Seanslarni kuzatish uchun cookie fayllardan foydalanadigan veb-saytlar holida, foydalanuvchi tizimdan chiqqanda, odatda ushbu saytdagi faqat seans uchun moʻljallangan cookie fayllar foydalanuvchi kompyuteridan oʻchiriladi. Bundan tashqari, server seans bilan bogʻlanishni bekor qiladi va shu bilan foydalanuvchining cookie fayllar omboridagi har qanday seans dastagini foydasiz qiladi. Agar foydalanuvchi umumiy kompyuterdan foydalanayotgan kompyuterdan foydalansa, bu xususiyat foydali boʻladi.
Kompyuterdan chiqish — ruxsatsiz foydalanuvchilarning uni buzishiga yoʻl qoʻymaslik uchun odatiy xavfsizlik amaliyotidir. Kirishning turli usullari boʻlishi mumkin, ular grafik, barmoq izlari, koʻzni skanerlash, parol (ogʻzaki yoki matnli kiritish) va boshqalar orqali boʻlishi mumkin.
Tarixi va etimologiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bu atamalar 1960-yillardagi vaqt almashish tizimlari va 1970-yillarda Bulletin Board Systems (BBS) bilan keng tarqalgan. Dastlabki uy kompyuterlari va shaxsiy kompyuterlar 1990-yillarda Windows NT, OS/2 va Linux -ga qadar ularni talab qilmagan.Login soʻzi (to log) soʻzidan kelib chiqqan. Kompyuter tizimlari foydalanuvchilarning tizimga kirishlari jurnalini yuritadi.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 The Linux Information Project, detail and definition of login and logging in.
- ↑ Oxford Dictionaries, definition of login.