Kontent qismiga oʻtish

MOL

Vikipediya, erkin ensiklopediya
MOL
Turi biznes, korxona, ommaviy kompaniya va gas station chain
Tarmogʻi Andoza:MSOK|NEFT-GAZ VENGRIYA}}
Qachon asos solingan 1991
Joylashuvi Andoza:FLOGIFIYA: Budapesht
Aylanma daromadi Andoza:O'SISH 5,959 TRLN Funt
(19,6 MLRD $, 2021)[1]
Operatsion foydasi 307 905 000 000
Boyligi 6,494 TRLN FUNT
(20,0 MLRD $, 2021)[1]
Sof foydasi 251 655 000 000

MOL KOMPANIYASI (Magyar Olaj-és Gázipari Részvénytársaság) Vengriyadagi eng katta neft va gaz kompaniyasidir. Bosh qarorgohi – Budapeshtda. 2022-yil uchun Forbes Global 2000 dunyodagi eng katta kompaniyalar roʻyxatida u 958-oʻrinni egalladi (daromad boʻyicha 610-oʻrin, sof foyda boʻyicha 653-oʻrin va aktivlar boʻyicha 1538-oʻrin)[2] .

Tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1991-yilda tashkil etilgan.

Avstriya-Vengriya hududida neft qazib olish 19-asr oʻrtalarida Transilvaniya va Mura daryosi vodiysida boshlangan. 1882-yilda Vengriyada birinchi neftni qayta ishlash zavodi barpo etildi va birinchi neft kompaniyasi tashkil etildi. Birinchi jahon urushi boshlanishiga qadar Vengriyada umumiy islab chiqarish kuniga 600 ming barrel boʻlgan oʻndan ortiq neftni qayta ishlash zavodlari ishlagan, oʻz ishlab chiqarishi 55-ming barrelni tashkil etgan, qolgan neft import qilingan. Birinchi jahon urushi tugagandan soʻng, mamlakatda Britaniya va Amerika neft kompaniyalari ishladilar, 1940-yilga kelib oʻz ishlab chiqarishi isteʼmolni deyarli toʻliq qopladi. Ikkinchi jahon urushidan keyin neft sanoati Vengriya Sovet neft kompaniyasi MASZOLAJga milliylashtirildi. 1957-yilda u Vengriya neft va gaz trestiga (OKGT) aylantirildi. 1960-yillarda SSSRdan neft yetkazib berish uchun neftni qayta ishlash quvvatlari kengaytirildi. 1980-yillarga kelib, OKGT 43 ming xodimga ega yirik diversifikatsiyalangan konglomeratga kompaniya aylandi[3].

1992-yilda OKGT MOL nomi bilan mashhur Magyar Olajes Gazipari Rtga aylantirildi. 1995-yilda kompaniyaning 67% aksiyalari Budapesht fond birjasiga joylashtirilgan (qolganlari davlatda qolgan). 1990-yillar oxirida ichki bozorda raqobat kuchayib borishi bilan MOL Slovakiya, Xorvatiya va Ruminiyada yoqilgʻi quyish shoxobchalari tarmoqlarini oʻrnatib, qoʻshni mamlakatlarga tarqala boshladi. 2000-yilda „Slovakiya Slovnaft“ ning ulushi sotib olindi va 2002-yilda u butunlay oʻzlashtirildi. 2003-yilda Xorvatiyaning INA neft kompaniyasining 25 foiz ulushi sotib olindi. Neft manbai sifatida 1999-yilda YuKOS bilan Malobalikskoye konini birgalikda oʻzlashtirish toʻgʻrisida shartnoma tuzildi. 2004-yilda Ruminiyada 60 ta yoqilgʻi quyish shoxobchalari Royal Dutch Shell[3] dan sotib olindi. Shuningdek, 2004-yilda Avstriyaning Roth kompaniyasi sotib olindi va MOL aksiyalari Varshava fond birjasiga joylashtirildi[4] .

2006-yilda Rossiyaning BaiTex kompaniyasi sotib olindi. Shu bilan birga, foyda keltirmaydigan gaz biznesi nemis E.ga sotilgan. ON . 2013-yilda Rossiyadagi aktivlarning bir qismi sotildi va buning evaziga Shimoliy dengizning Britaniya sektorida bir nechta bloklar sotib olindi[4] .

Egalari va boshqaruv tizimi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kompaniyaning aktsiyalari Budapesht va Varshava fond birjalarida, shuningdek Nyu-York fond birjasida Amerika depozit qimmatli qogʻozlarni (depozitariy – The Bank of New York Mellon) koʻrinishida joylashtirilgan[5].

2021-yil oxirida kompaniyaning asosiy aktsiyadorlari: turli xorijiy investorlar (27.01%), mahalliy institutsional investorlar (10.54%), mahalliy xususiy investorlar (6.96%), MOL New Europe Foundation (10.48%), Budapeshtdagi ikkita universitet Maecenas Corvini Fundation fondlari. va Mathias Corvinus Collegium Fundation (har biri 10% 2019), OmanOil (Budapesht) (7.14%), OTP Bank (4,89%), OTP Fund Management (1,30%), ING Bank N. V. (4,78%), UniCredit Bank AG (3,37%), Commerzbank AG (1,20%), gʻaznachilik aksiyalari (2,58%)[5].

1999-yildan beri direktorlar kengashi raisi va bosh ijrochi direktori Zsolt Hernadi boʻlib, u 1,7% aktsiyalarga egalik qiladi[5] .

Faoliyat

[tahrir | manbasini tahrirlash]

MOL uglevodorodlarni topish va qazib olish, yetkazish, hamda, 5200 km uzunlikdagi gaz quvurlari tarmogʻidan foydalanish bilan shugʻullanadi. Kompaniya Vengriya, Slovakiya va Ruminiyada 440 dan ortiq yoqilgʻi quyish shoxobchalarini boshqaradi. 2006-yil boshida tasdiqlangan uglevodorod zaxiralari 19.2 milliard m³ gaz va 10.8 million tonna neftni tashkil etdi.

MOL guruhiga TVK (Vengriya) kimyo kompaniyasi, Slovnaft neft kompaniyasi (Slovakiya) va Roth (Avstriya) savdo kompaniyasi kiradi.

2005-yilda ishlab chiqarish hajmi kuniga 100,6 ming barrel neft ekvivalentini tashkil etdi (shu jumladan gaz – 45,5 ming, neft – 55,1 ming). Kompaniyaning 2008-yildagi daromadi 20,58 milliard dollarni (2007-yilda – 14,11 milliard dollar), sof foydasi – 823,5 million dollarni (1,38 milliard dollar) tashkil etdi[6].

2021-yilda ishlab chiqarish hajmi 110 ming barrel neft darajasida edi. e. kuniga, shundan Vengriyada – 32.4 ming barrel, Xorvatiyada – 28.1 ming barrel, Ozarbayjonda – 17 ming barrel, Buyuk Britaniyada – 13.2 ming barrel, Iroqda – 9.5 ming barrel, Pokistonda – 6.9 ming barrel, Rossiyada 4.9 ming barrel (ulush) BaiTex-da). Yil oxirida tasdiqlangan zaxiralar 335 million barrelni tashkil etdi[5].

Kompaniya Vengriya, Slovakiya va Xorvatiyadagi uchta neftni qayta ishlash zavodi va ikkita neft-kimyo zavodiga egalik qiladi. Chakana savdo tarmogʻi 9 mamlakatdagi 2 mingdan ortiq yoqilgʻi quyish shoxobchalarini oʻz ichiga oladi.

2021-yil uchun daromadlar 5.96 trillion forintni (19.6 milliard dollar) tashkil etdi, shundan Vengriya 1.63 trillion forintni, Xorvatiyani – 670 milliard forintni, Chexiyani – 480 milliard forintni, Slovakiyani – 480 milliard forintni, Italiyani – 425 milliard forintni tashkil etdi. 424 milliard forint, Polsha – 291 milliard forint, Avstriya – 261 milliard forint, Serbiya – 233 milliard forint, Buyuk Britaniya – 166 milliard forint, Germaniya – 143 milliard forint, Bosniya va Gertsegovina – 137 milliard forint, Shveysariya – 111 milliard forint. – 108 mlrd forint, Ozarbayjon – 89 mlrd forint.

Rossiyadagi MOL kompaniyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2006-yil dekabr oyida MOL kompaniyasi Rossiyaning Volga-Ural mintaqasidagi Baytugan neft konini oʻzlashtirish litsenziyasiga ega boʻlgan „BaiTex“ MChJ neft kompaniyasining 100 foiz ulushini sotib olish tenderida gʻolib chiqdi. MOL vakillari kelgusi 8-9 yil ichida konni oʻzlashtirishga 200-250 million dollar sarflashni rejalashtirayotganliklarini maʼlum qilishdi[7] .

Kompaniya, shuningdek, Tomsk viloyatining Aleksandrovskiy tumanidagi Matyushkinskiy uchastkasini rivojlantirish va oʻsishi uchun oʻzlarining litsenziyasiga ega boʻlgan „Matyushkinskaya Vertical“ MChJga ega. Havolada Matyushkinskoye, Kvartovoye va Ledovoye neft konlari joylashgan.

Kompaniya Rossiyada moy va moylash materiallarini etkazib berish boʻyicha rivojlangan tarqatish tarmogʻiga ega.

2009-yilning bahorida Rossiyaning Surgutneftegaz kompaniyasi MOLning 21.2% ulushini 1.4 milliard yevroga sotib oldi[6]) . Avstriyaning OMV kompaniyasidan oʻz ulushini sotib olgan „Surgutneftegaz“ MOLning eng yirik aksiyadoriga aylangani Vengriya hukumati va MOL rahbariyatini norozi boʻlib, ular dushmanona tarzda egallab olish urinishida gumon qilgan; Rossiya kompaniyasi aktsiyadorlar reestriga kiritilmagan va uning vakillari aktsiyadorlar yigʻilishlarida qatnashishiga ruxsat berilmagan[8]. „Surgutneftegaz“ MOL rahbariyatini bir necha bor sudga berdi, lekin doimo magʻlub boʻldi[8]. 2010-yildan beri bahsli aksiyalarni sotish boʻyicha muzokaralar davom etmoqda. Nihoyat, 2011-yil may oyida Surgutneftegaz Vengriya hukumati bilan Rossiya kompaniyasining MOLdagi ulushini 1.88 milliard dollarga sotib olishga kelishib olgani eʼlon qilindi. Shu munosabat bilan Vengriya Bosh vaziri Viktor Orban shunday dedi: „Bu qiyin kurash boʻldi, energiya taʼminoti jihatidan butunlay zaif boʻlgan hech bir mamlakat kuchli boʻlolmaydi“[9] .

Mulohaza

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named reuters
  2. ↑ „MOL Hungarian Oil“ (en). Forbes. 2022-yil 22-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 21-iyun.
  3. ↑ 3,0 3,1 „History of MOL Rt – FundingUniverse“ (en). International Directory of Company Histories, Vol. 70. St. James Press, 2005. 2022-yil 10-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 21-iyun.
  4. ↑ 4,0 4,1 „Our History - About MOL Group“ (en). MOLGroup. 2022-yil 10-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 21-iyun.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 „Integrated Report 2021“ (en). MOL Group. Qaraldi: 2022-yil 21-iyun.
  6. ↑ 6,0 6,1 Irina Malkova. „Surgutneftegaz“ tratit dengiAndoza:Недоступная ссылка, Vedomosti, 30 marta 2009
  7. ↑ MOL pokupaet 100 % rossiyskoy neftyanoy kompanii BaiTex | Gazeta. Ru: Delovie novosti
  8. ↑ 8,0 8,1 „Сургутнефтегаз вновь проиграл судебный процесс против венгерской MOL“. // gazeta.ru. 2011-yil 7-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 6-aprel.
  9. ↑ Елена Мазнева. „«Сургут» уходит с прибылью“. // Ведомости, 25.05.2011, № 93 (2859). 2011-yil 28-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 25-may.

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=MOL&oldid=5192622" dan olindi