Makitra

Makitra

Makitra (makotra) – Sharqiy slavyanlarning ichki sirti dagʻal boʻlgan konussimon keng gil idishi. Uning asosiy vazifasi koʻknor, kanop yoki zigʻir urugʻini makogon bilan maydalashdir. Belaruslar va ukrainlar, koʻpincha, non xamirini tayyorlash uchun makitradan foydalangan. Baʼzan uni pechda sabzavotlarni tayyorlash, shuningdek, tvorog, nordon sutni isitish uchun ishlatilgan.

Makitrada koʻknor maydalanganda yanchilganidan koʻra xushboʻy hidni yaxshiroq saqlaydi, deb hisoblanadi. Ilgari idishlarni yuvish uchun ham maxsus katta makitralar ishlatilgan.

Etimologiyasi

"Makitra" soʻzi ikki qismli „mak“dan *makotra, *makotrt – „koʻknor“ va „terét, tru“ – „uqalamoq, yanchmoq“ soʻzlaridan tuzilgan. -i- shakli ukrain tilidan oʻzlashtirilgan deb izohlanadi.

Anʼanalar

Ukrainada anʼanaga koʻra, Rojdestvo boʻtqasi uchun koʻknorni oilaning otasi – erkak kishi maydalashi kerak boʻlgan. Bu vaqtda u duo oʻqiydi. Ushbu odatda makitra ayolni, makogon esa erkakni ifodalagan. Koʻpincha, Rojdestvo oldidan maxsus yangi makitra va makogon sotib olishgan.

Makitra bilan bogʻliq quyidagi toʻy odati boʻlgan. Toʻy dasturxonidan soʻng, kuyovning mehmonlari kiyimlarini almashtiradi: keksalar yoshlarga, yoshlar esa keksalarga almashadi. Makitra piroglar bilan toʻldirilib hamda gullar va rangli lentalar bilan bezatilib, kayvoniga topshirilgan. U makitra bilan raqsga tushgan va barcha mehmonlar kelinning ota-onasinikiga yoʻl olgan. Bu yurish „pirog bilan borish“ deb atalgan. Makitra bilan raqs butun yoʻl boʻyi davom etgan. Kelinning ota-onasi mehmonlarni dasturxonga taklif qilgan, u yerda makitrali kayvoni koʻrinarli joyda oʻtirgan. Kelinning mehmonlari uning oldiga kelishgan va u ularni pirog bilan siylagan. Ziyofatdan keyin mehmonlar yoshlar va qudalar uchun kelinning onasi pishirgan pirog solingan makitra bilan qaytishgan.

Topishmoqlar

• Yarmarka boshida, sharvarka qornida, zoʻravonning oyoqlari orasida. (makogon va makitra)
• Ota tulkidan, ona bozordan, bolalari shahardan. (makogon, makitra va koʻknor)

Yana qarang

• Makogon

Adabiyotlar

• Ляховская, Л. П.. Православная обрядовая кухня : праздники, традиции, обычаи, обряды, Мир увлечений. СПб.: Кристалл, 2001. ISBN 5-306-00118-1. 

Havolalar

• Ukrainaning Rojdestvo odatlari(Ukraincha) )