Manchester

Ishoratlarni tahrirla
Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Manchester — Buyuk Britaniyaning gʻarbiy qismidagi shahar. Katta Markazi konurbatsiyasining bosh shahri va metropoliten grafligining maʼmuriy markazi. Aholisi 430 ming kishidan ziyod (shahar atrofi bilan 2,6 mln. kishi). Eruelldaryosi va Manchester kanalidagi yirik port (yillik yuk ortib-tushirish 10 mln. t dan ortiq). Mamlakatning muhim sanoat va madaniy markazi. Sanoatining yetakchi tarmogʻi — mashinasozlik (jumladan, elektrotexnika). Kimyo (boʻyoqlar ishlab chiqarish), toʻqimachilik, tikuvchilik, qogʻoz, poligrafiya, oziq-ovqat sanoati korxonalari mavjud. Viktoriya universiteti (1903), shahar muzeyi, badiiy galereya, Fri-Treydxoll konsert zali bor. Shaharga X asrda rimliklar qishlogʻi oʻrnida asos solingan. Oʻrta asrlarda savdo va hunarmandchilik shahri boʻlgan. XIX asrda Manchester ip gazlama sanoatining dunyoda yirik markaziga aylandi. Meʼmoriy yodgorliklardan gotika Sobori (XV-XVI asrlar) Ratusha, Birja binosi (XIX asr) saqlangan[1].

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manchester marta X asrda tilga olingan. Aholi 79-yilda asos solingan Keltlar Mansenion turar joyi va Rim mustahkamlangan Mankuniy lageri oʻrnida paydo boʻlgan. Oʻrta asrlarda u savdo va hunarmandchilik shahri boʻlgan. XVIII asr oʻrtalaridan sanoat inqilobi tufayli shahar tez rivojlana boshladi. 1789-yilda Peter Dringwaterning paxta zavodida bugʻ dvigateli paydo boʻldi. XIX asrda shahar toʻqimachilik sanoati markazlari orasida jahon yetakchisiga aylandi. 1830-1840-yillarda Manchester erkin savdo („erkin savdo“) tarafdorlari markazi boʻlgan[2].1819-yil 16-avgustda Sankt-Peter maydonida hukumat qoʻshinlari tomonidan Peterloo jangi shafqatsizlarcha bostirilgan. Bu Manchester qirgʻini nomi bilan tarixda qolgan[3]. 1868-yilda Manchesterda Britaniya kasaba uyushmalari kongressining birinchi kongressi boʻlib oʻtdi, u bir necha yil ichida Buyuk Britaniyadagi barcha kasaba uyushmalarini birlashtirdi.

Ikkinchi Jahon urushi paytida (1940-yil avgust oyidan boshlab) Manchester qurolli kuchlarni qoʻllab-quvvatlash uchun ishlaydigan sanoat korxonalari va tinch ob’ektlarga (masalan, Manchester sobori) zarba berildi. Yirik Luftwaffe bombardimoniga qilindi. Eng halokatlisi 1940-yilning 22-23 va 23-24-dekabr kechalari „Rojdestvo Blitsi“ deb nomlanuvchi bir qator portlashlar boʻldi[4].

  • Manchester 1850-yillarda
    Manchester 1850-yillarda

Aholisi[tahrir | manbasini tahrirlash]

2006-yilda Manchesterda 452 ming aholi bor edi[5]. 2007-yilda — 458,1 ming kishi. 2013-yil maʼlumotlariga koʻra, shahar aholisi 514 417 kishini tashkil etagan. Shahar aholisining 69% titul millatiga mansub[6].

Transport tizmi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shahar milliy temir yoʻl tarmogʻi uchun muhim markazdir. 1830-yilda dunyoda birinchi Liverpul-Manchester temir yoʻl linasi ochildi. Shahar mamlakatdagi eng gavjum toʻrtinchi yirik xalqaro aeroportga ega.

Manchesterda taʼlim muassasalarining katta tarmogʻi mavjud. Shuningdek, shaharda zamonaviy koʻp millatli davlat muassasalari va klassik maktablar bor. Ularning tarixi bir necha asrlarga borib taqaladi. Bunga qoʻshimcha ravishda, shaharda boshqa taʼlim muassasalari mavjud: ixtisoslashtirilgan kollejlarda dizayn koʻnikmalari asoslari yoki homilador ayollar uchun psixologik treninglar kabi turli xil kurslar.

Madaniyati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Talim[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manchesterdagi barcha universitetlar ichida eng mashhuri boy ilmiy merosni saqlaydigan Manchester universitetidir. Universitetning hozirgi va sobiq talabalari orasida 25 ta Nobel mukofoti sovrindorlari bor. Universitet Viktoriya universiteti va Fan va texnologiya institutining birlashishi natijasida vujudga kelgan. Viktoriya universiteti 1851-yilda Ouens kolleji sifatida tashkil etilgan. muvaffaqiyatli toʻqimachi Jon Ouens uni qurish uchun katta miqdordagi pulni vasiyat qilgan. 1880-yilda kollej qirollik patentini oldi va Angliyadagi birinchi fuqarolik taʼlim muassasasiga aylandi. Bir asrdan ortiq hamkorlikda olib borilgan ilmiy ishlardan soʻng 2004-yil 22-oktabrda nihoyat ikki oliy taʼlim muassasasi birlashib, yagona universitetga aylandi[7].

Bundan tashqari, Manchesterda hududi boʻyicha Buyuk Britaniyadagi eng yirik va mamlakatdagi abituriyentlar orasida eng mashhur Manchester Siti universiteti joylashgan. Bu yerda 37 mingdan ortiq talaba tahsil oladi. Ushbu oʻquv yurtining tarixi 1824-yilda Mexanika institutining tashkil etilishi bilan boshlanadi. Keyingi asrda institutga bir qancha oliy oʻquv yurtlari va kollejlar biriktirildi. 1970-yilda politexnika, 1992-yilda esa universitet maqomini oldi.

Kutibxona[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manchesterda Angliyadagi eng mashhur va eng qadimiy kutubxonalar joylashgan: Jon Rylands kutubxonasi, Manchester universiteti kutubxonasi, Manchester markaziy kutubxonasi. Chetham kutubxonasi — ingliz tilida soʻzlashuvchi dunyodagi eng qadimgi bepul ommaviy maʼlumot kutubxonasi.

Muzeylar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manchester muzeylari Manchesterning Rim tarixi, sanoat merosi, shaharning sanoat inqilobidagi roli, toʻqimachilik, kasaba uyushmalari, ayollarning saylov huquqi va futboliga (Milliy futbol muzeyi) eʼtibor qaratadi. Ilm-fan va sanoat muzeyi, sobiq Liverpul yoʻl vokzalida joylashgan boʻlib, unda lokomotivlar, sanoat uskunalari, samolyotlar va dasturlarni almashish tamoyili asosida qurilgan dunyodagi birinchi kompyuterning nusxasi mavjud. Transport muzeyida tarixiy avtobuslar va tramvaylar kolleksiyasi saqlanadi[8]. Imperator urush muzeyining shimoliy filiali Trafford Parkida joylashgan[9]. 1880-yillarda omma uchun ochilgan Manchester muzeyi misrshunoslik va tabiiy tarixga oid boy kolleksiyaga ega[10]. Shaharning janubida zamonaviy sanʼat, haykaltaroshlik va toʻqimachilikka bagʻishlangan Uitvort sanʼat galereyasi joylashgan. 2015-yilda u yil muzeyi deb topildi[11]. Manchesterdagi boshqa koʻrgazma maydonlari va muzeylari qatoriga Salforddagi Islington Mill, Urbisdagi Milliy futbol muzeyi, Castlefield galereyasi, Platt Fields Parkdagi Manchester Kostyumlar galereyasi, Xalq tarixi muzeyi va Manchester yahudiy muzeyi kiradi[12][13].

Sport[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manchester oʻzining eng kuchli futbol klublari bilan tanilgan: „Manchester Siti“ va „Manchester Yunayted“. Manchester musiqa sahnasi 70-yillarning oxirida pank-rok va Manchesterda kontsert bergan Sex Pistols pank guruhi taʼsiri ostida paydo boʻldi. Oʻsha kontsertda kelajak sahnasining deyarli barcha yulduzlari ishtirok etishdi. Manchester musiqa sahnasi yangi toʻlqin deb ataladigan eng muhim tarkibiy qismlardan biri ekanligi bilan ajralib turadi. Manchester musiqa sahnasining eng mashhur vakillari quyidagilardir:

  • Lamb;
  • Joy Division,New Order;
  • Happy Mondays;
  • The Smiths;
  • The Stone Roses;
  • A Certain Ratio;
  • Durutti Column;
  • Electronic;
  • The Other Two;
  • Revenge;
  • Section 25;
  • Stockholm Monster;
  • Buzzcocks;
  • Take That;
  • The Wake;
  • The Wendys;
  • The Ting Tings;
  • The Courteeners;
  • Oasis;
  • Hurts

Diqqatga sazovor joylari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manchesterdagi arxitektura yodgorliklari orasida XV asrdagi Gotika Sobori va XIX asrga tegishli klassik uslubda qurilgan birja binosi diqqatga sazovordir. Rim qal’asi Mamuciumning qayta qurilgan qismi Castlefieldda jamoatchilik uchun ochiq. Tasviriy sanʼat ixlosmandlari XVII-XIX asrlarga oid ingliz sanʼatining boy kolleksiyasi joylashgan Art galereyasiga tashrif buyurishlari mumkin.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
  2. ↑ Manchester // Slovar sovremennix geograficheskix nazvaniy / Pod obщey redaksiey akad. V. M. Kotlyakova. — Yekaterinburg: U-Faktoriya, 2006.
  3. ↑ sm. Fritrederstvo v Большая советская энциклопедия
  4. ↑ Dean Kirby. „Archive maps pinpoint Manchester blitz bomb sites“ (en). www.manchestereveningnews.co.uk. Manchester Evening News (2012-yil 17-dekabr). 2013-yil 16-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 26-dekabr.
  5. ↑ „UK population estimates“ (en) (deadlink). Office for National Statistics (2014-yil 26-iyun). 2014-yil 10-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 9-avgust.
  6. ↑ „Манчестер“ (ru). adelanta.info. 2016-yil 29-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 1-may.
  7. ↑ „Table 0a – All students by institution, mode of study, level of study, gender and domicile 2006/07“ (Microsoft Excel spreadsheet). Higher Education Statistics Agency. 2013-yil 9-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 11-aprel.
  8. ↑ „Explore MOSI“ (en). Museum of Science and Industry. 2009-yil 6-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 24-iyul.
  9. ↑ „Vehicle Collection“ (en). Greater Manchester Museum of Transport. 2010-yil 13-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 24-iyul.
  10. ↑ Imperial War Museum. „IWM North“ (en). iwm.org.uk. 2013-yil 1-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 9-mart.
  11. ↑ „The History of The Manchester Museum“. University of Manchester. 2009-yil 27-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 24-iyul.
  12. ↑ Moss. „The Pre-Raphaelite Collections“ (deadlink). 24-Hour Museum (2003-yil 17-oktyabr). 2012-yil 9-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 24-iyul.
  13. ↑ Morris, Edward. Public art collections in north-west England. Liverpool University Press, 2001 — 118 bet. ISBN 0-85323-527-9.  




"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Manchester&oldid=4299269" dan olindi